Zastosowanie surowców skalnych w Polsce

Pod pojęciem surowców skalnych rozumiemy wszelkie surowce mineralne wykorzystywane w przemyśle materiałów budowlanych, przemyśle szklarskim i porcelanowo-fajansowym. Do najważniejszych materiałów budowlanych należą kamienie (skały) budowlane, cement, wapno, wyroby betonowe, prefabrykaty, stolarka budowlana, szkło i fajans. Najbardziej zasobny pod względem ilości i rodzajów surowców skalnych jest rejon sudecki, gdzie znajdują się kamieniołomy granitu (Strzegom, Strzelin), marmurów (np. w rejonie Lądka Zdroju), piaskowców (np. Radków u podnóża Gór Stołowych), wapieni (Wojcieszów), gabra (rejon góry Ślęży), porfirów i melafirów. Drugim co do znaczenia regionem są Góry Świętokrzyskie z kamieniołomami marmurów kieleckich (okolice Chęcin), piaskowców, kwarcytów, dolomitów i wapieni. Skały budowlane są pozyskiwane również w Beskidach i na Pogórzu Karpackim (porfiry, melafiry, andezyt, margle, wapienie). Margle i wapienie eksploatuje się na terenie Wyżyn: Krakowsko-Częstochowskiej, Lubelskiej i Śląskiej, oraz na Kujawach i w woj. opolskim. Sudety i Podgórze Sudeckie oraz rejon Kielce- Skarżysko Kamienna to główne obszary koncentracji przemysłu kamieniarskiego w Polsce. Przemysł wapienniczy jest ściśle uzależniony od bazy surowcowej, wapienniki- ze względu na koszty transportu surowca, lokalizuje się w rejonach eksploatacji skał wapiennych (to samo dotyczy przemysłu cementowego). Największe zakłady przemysłu wapienniczego to: kombinat „Truskawica” koło Kielc, zakład w Bielawach (Kujawy), liczne wapienniki w rejonie Częstochowy, Strzelec opolskich i Kielc. Dużymi zdolnościami produkcyjnymi dysponują polskie cementownie, największe z nich to „Rejowiec” I i II (woj. Opolskie), Chełm I, II i III, „Nowiny” I i II koło Kielc, „Wierzbica” koło Radomia, „Rudniki koło Częstochowy i „Kujawy” koło Inowrocławia. Większość cementowni stosuje jednak przestarzałe i energochłonne technologie. Spośród 16 istniejących w kraju cementowni najbardziej atrakcyjne zostały już sprywatyzowane. Cementownia „Górażdże” i zakład w Strzelcach Opolskich trafiły pod kontrole kapitału belgijskiego (podobnie jak cementownia „Nowiny”), francuski koncern Lafarge wykupił zakłady w Małogoszczy i cementownię „Kujawy”. Największym producentem gipsu w kraju są Zakłady Przemysłu Gipsowego „Dolina Nidy” nad Nidą niedaleko Pińczowa. Systematycznie maleje produkcja cegieł, wypieranych przez materiały prefabrykowane. Prowadzi to do upadku licznych małych cegielni, rozproszonych na terenie całego kraju, bazujących na złożach glin i iłów czwartorzędowych. Fabryki elementów prefabrykowanych powstały między innymi w Warszawie i w licznych ośrodkach na terenie ROWu.

Bogate tradycje ma w Polsce przemysł szklarski, najstarsza huta szkła (w Szklarskiej Porębie) pochodzi z XIV wieku. Przemysł szklarski rozwinął się w wielu rejonach kraju, głównie jednak w części południowej i południowo- zachodniej. Duże huty szkła znajdują się również w Piotrkowie Trybunalskim, Wołominie, Ożarowie i Białymstoku. Huty w Sandomierzu, Piotrkowie i Dąbrowie Górniczej specjalizują się w produkcji szkła płaskiego. Krosno, Zawiercie i Tarnów- szkła gospodarczego, Wołomin i Ożarów- szkła technicznego. W produkcji kryształów specjalizują się zakłady w Szklarskiej Porębie i Stroniu Śląskim. Najliczniejsze są zakłady wytwarzające wszelkiego rodzaju opakowania szklane; produkcja szkła ozdobnego i włókien szklanych to domena zakładu w Krośnie. Przemysł ceramiczny bazuje na złożach glinek i iłów ceramicznych, niestety na terenie Polski nie występują szczególnie cenione w tej branży kaoliny. Przemysł ceramiczny najlepiej rozwinął się na terenie Dolnego Śląska gdzie produkuje się porcelit, wyroby fajansowe i kamionkowe. Produkcja glazury i terakoty to domena zakładów w Opocznie i Suchedniowie koło Kielc, Chodzieży (woj. Opolskie) i we Włocławku. Poważną konkurencją dla polskiego przemysłu ceramicznego jest import glazury, terakoty i wyrobów fajansowych z dwóch krajów, które stanowią światową czołówkę w tej branży, Włoch i Hiszpanii.