Giełda papierów wartościowych

Historia Giełdy
Pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce otwarta została w Warszawie 12 maja 1817 r. jako Giełda Kupiecka. Pierwsza sesja giełdowa miała miejsce 16 maja 1817 r. Sesje giełdowe odbywały się w godzinach 12.00 - 13.00. W XIX w. przedmiotem handlu na giełdzie warszawskiej były przede wszystkim weksle i obligacje. Handel akcjami rozwinął się na szerszą skalę w drugiej połowie XIX w. W 2 0-leciu międzywojennym giełdy w Polsce działały na podstawie rozporządzenia Prezydenta o organizacji giełd. Oprócz giełdy warszawskiej istniały także giełdy papierów wartościowych w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie. 185-letnie tradycje rynku giełdowego w Polsce warte są podkreślenia, gdyż należą do najstarszych w Europie. Przerwa w działalności giełdy w Warszawie, spowodowana wojną, a następnie zmianą systemu gospodarczego, paradoksalnie umożliwiła Polsce utworzenie giełdy nowoczesnej, wykorzystującej wszystkie najlepsze osiągnięcia rozwiniętych giełd europejskich. Swoją działalność w obecnej formie Giełda rozpoczęła 16 kwietnia 1991 r., od początku organizując obrót papierami wartościowymi w formie elektronicznej.

Giełda Papierów Wartościowych
Giełda Papierów Wartościowych jest spółka akcyjna powołano przez Skarb Państwa.
Kapitał akcyjny spółki wynosi 42 mln złotych i jest podzielony na 60 tys. akcji
imiennych. Na koniec roku 2002 jej akcjonariuszami były 44 podmioty, w tym domy maklerskie, banki, spółka giełdowa oraz Skarb Państwa. Zadaniem GPW jest organizacja publicznego obrotu papierami wartościowymi. Giełda zapewnia koncentracji w jednym
miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursów i realizacji transakcji.

Obowiązujący na giełdzie warszawskiej system obrotu charakteryzuje się tym, że
kursy poszczególnych papierów wartościowych ustalane są na podstawie zleceń kupujących i sprzedających stąd też zwany jest on rynkiem kierowanym zleceniami. Oznacza to, że w celu ustalenia ceny papieru sporządza się zestawienie zleceń zawierających dyspozycje kupna i sprzedaży. Kojarzenia tych zleceń dokonuje się według ściśle określonych zasad, zaś realizacja transakcji odbywa się w trakcie sesji giełdowych.
Sesje giełdowe odbywają się w siedzibie Giełdy od poniedziałku do piątku w godzinach 10.00 do 16.10. Notowania kontraktów terminowych odbywają się w godzinach 9.00 do 16.10.

Przedmiotem handlu na Giełdzie są akcje, obligacje, prawa poboru, prawa do akcji (PDA), certyfikaty inwestycyjne oraz instrumenty pochodne: kontrakty terminowe, jednostki indeksowe i warranty.
· Prawa poboru są to prawa do objęcia nowych akcji danej spółki przysługujące akcjonariuszom spółek giełdowych. Obrót prawami poboru odbywa się w tym samym systemie notowań, w którym notowane są akcje danej spółki.
· Prawa do akcji (PDA) są instrumentami finansowymi umożliwiającymi nabywcom akcji nowej emisji ich odsprzedanie, zanim zostaną wprowadzone do obrotu giełdowego. Obrót prawami do akcji podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. PDA notowane są w tym samym systemie notowań, w którym są lub mają być notowane akcje danej spółki.
· Obligacje są notowane w systemie notowań ciągłych. Większość notowanych obligacji to papiery skarbowe. W obrocie znajdują się także obligacje korporacyjne emitowane przez przedsiębiorstwa, w tym obligacje wyemitowane przez podmiot zagraniczny.

Instrumenty pochodne
· Kontrakty terminowe na indeksy WIG20, MIDWIG, TechWIG, akcje dziewięciu spółek oraz waluty USD i URO;
· Warianty typu europejskiego i amerykańskiego na akcje, indeksy i kontrakty terminowe. W obrocie znajdują się zarówno warianty kupna, jak i sprzedaży.
· Jednostki indeksowe oparte na indeksie WIG20, odzwierciedlającym zmiany cen 20 największych i najbardziej płynnych spółek giełdowych. Stopa zwrotu z inwestycji w MiniWIG20 odpowiada procentowym zmianom indeksu WIG20.
· Certyfikaty inwestycyjne są emitowane przez zamknięte i mieszane fundusze inwestycyjne. Na koniec roku 2002 były notowane certyfikaty czterech funduszy zamkniętych.

Informacje giełdowe
Informacje giełdowe są upowszechniane przede wszystkim drogą elektroniczną. Dostępne są w formie serwisów komercyjnych oraz serwisów publicznych. Dystrybutorom, którzy podpisali umowę z Giełdą, udostępnione są drogą satelitarną serwisy komercyjne przekazujące obraz rynku w czasie rzeczywistym. Informacje te są udostępniane przez dystrybutorów takim grupom odbiorców, jak inwestorzy indywidualni, czy instytucje finansowe. Oprócz płatnych serwisów udostępnianych przez agencje informacyjne, domy maklerskie, portale internetowe, sieci telefonów komórkowych, inwestorzy mają do dyspozycji bezpłatne serwisy oferowane przez Giełdę: tzw. jawny serwis telegazety TVP, stronę internetową oraz Telefoniczną Informację Giełdową. Serwisy publiczne mają ograniczoną zawartość informacyjną i podają informacje z pewnym opóźnieniem. Giełda publikuje również Cedułę codzienny biuletyn giełdowy, zawierający informacje o kursach, wskaźnikach i postanowieniach władz Giełdy. Od początku 2003 roku Ceduła ukazuje się tylko w formie elektronicznej.
Indeksy Giełdowe
· WIG – Warszawski Indeks Giełdowy, obliczany od 1994r. Indeks oznaczający sumę cen akcji wszystkich spółek giełdowych.
· WIG20 - obliczany od 1994r. Indeks oznaczający sumę cen akcji 20 największych i najbardziej płynnych spółek giełdowych.
· MIDWIG – Indeks cen akcji średnich spółek giełdowych
· TECHWIG – Indeks cen akcji spółek zajmujących się technologiami
· WIRR - Indeks cen akcji najmniejszych spółek giełdowych
· NIF – Indeks Narodowych Funduszy Inwestycyjnych

Czym jest GPW?
Przed przystąpieniem do lektury należałoby podać czym w ogóle jest giełda papierów wartościowych i choć w minimalnym stopniu naszkicować jej działanie i funkcje.
Giełda pieniężna (jest to synonim tytułu tegoż referatu) to instytucjonalna forma rynku kapitałowego.
Przedmiotem operacji na tej giełdzie mogą być papiery wartościowe (o których później) a także środki płatnicze (np. waluty) oraz kruszce (złoto, srebro, platyna). Uczestnikami sesji giełdowych są przede wszystkim pośrednicy (maklerzy), samodzielni uczestnicy giełdy (np. przedstawiciele banków, instytucji lokacyjnych), urzędnicy (osoby okresowo dopuszczone do obrotu giełdowego, zawierające transakcje w imieniu i na rachunek przedsiębiorstw, których są pracownikami) oraz “goście” (personel giełdy, pomocniczy personel biur maklerskich, obserwatorzy, dziennikarze).
Organizacje i zasady działania giełdy określa regulamin. W skład organów giełdowych wchodzą zazwyczaj: zarząd giełdy, komisja do spraw dopuszczeń, izba maklerów, sad rozjemczy i honorowy oraz biuro rozliczeniowe. Giełda pełni również trzy ważne funkcje gospodarcze:
-mobilizującą kapitał,
-transformującą kapitał
-oceny kapitału
Do najważniejszych giełd papierów wartościowych w świecie należą giełdy w: Nowym Jorku, Tokio, Londynie, Frankfurcie nad Menem, Amsterdamie i Paryżu.
O papierach wartościowych słów kilka
Papier wartościowy to dokument przysługujący jego posiadaczowi prawa majątkowe.
Do najpopularniejszych papierów wartościowych zalicza się akcje ,obligacje, bony skarbowe ,bony oszczędnościowe ,banknoty ,czeki i weksle, a także losy loteryjne.
Z punktu widzenia rodzaju praw majątkowych można je podzielić na papiery wartościowe reprezentujące współwłasność (akcje) albo wierzytelność (pozostałe). Charakter dochodu uzyskiwanego dzięki posiadaniu papierów wartościowych pozwala wyodrębnić papiery wartościowe przynoszące
-stały dochód (akcje uprzywilejowane, obligacje o kuponie zerowym lub stałej stopie oprocentowania, weksle)
-papiery wartościowe przynoszące zmienny dochód (m.in. akcje zwykle, obligacje o zmiennej stopie oprocentowania, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych).
W zależności od sposobu przenoszenia praw własności rozróżnia się:
-papiery wartościowe imienne - nazwisko (nazwa) właściciela umieszczona jest na papierze, a przeniesienie praw własności może odbyć się na drodze umowy notarialnej, często tylko za zgoda emitenta (wymaga tez odnotowania w odpowiednim rejestrze) .
- papiery wartościowe na okaziciela - przeniesienie praw własności odbywa się przez wręczenie ich innej osobie.
Papiery wartościowe mogą mieć określony okres funkcjonowania na rynku finansowym , po upływie którego podlegają obowiązkowo wykupowi przez emitenta (np. obligacje, bony skarbowe, weksle) lub umorzeniu (np. losy loteryjne). Mogą mieć tez charakter bezterminowy i nie podlegać obowiązkowi wykupu (np. akcje, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, banknoty).

Powstawanie Giełdy Papierów Wartościowych(GPW)
Warunki do powstania giełdy papierów wartościowych nastały w Polsce dopiero w 1989r. Od tego czasu przeżywamy wielką przemianą ustrojową .Konsekwentnie odchodzimy od socjalistycznego gospodarowania (którego ,niestety, znamiona jeszcze są obecne we współczesnej gospodarce) , gdzie nie było miejsc dla giełd kapitałowych, do ustroju kapitalistycznego , w którym rynki papierów wartościowych są jednym z najważniejszych ogniw gospodarki . Pierwszym trudnym dylematach przy tworzeniu giełdy, był wybór sposobu notowań. Polscy twórcy rynku nie posiadali dużego doświadczenia i odpowiedniego systemu komputerowego. Dlatego też zdecydowano się na podjęcie współpracy z giełdą "zachodnią" w celu pozyskania niezbędnych doradców i środków. Wygrała oferta francuska, rząd francuski udzielił wsparcia finansowego i przysłał ekspertów, a sama giełda warszawska została wzorowana na giełdzie w Lyonie.
(R)Ewolucja giełdy
Pierwsza sesja Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych (WGPW) odbyła się 16 kwietnia 1991 roku. Rynek ten przeszedł długą ewolucję, począwszy od malutkiej giełdy, z 5 spółkami i symbolicznymi obrotami , poprzez stopniowe osuwanie się cen akcji w dół w 1992 roku, euforyczne wzrosty na przełomie 1993/1994r., wielki krach (03.1994r.) i kilkudziesięciu procentową przecenę walorów , po stopniowy wzrost liczby spółek, obrotów, profesjonalizmu firm "obsługujących" giełdę i wszechstronnej wiedzy inwestorów

Prawne kryteria funkcjonowania giełd
Na GPW obrót papierami wartościowymi traktuje się jako transakcje zawierane na rynku wtórnym. Mianowicie na takim na którym nie występuje eminent czyli instytucja która dokonuje emisji papieru wartościowego. Precyzuje to ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Giełda jest traktowana jako instytucja publiczno-prawna, czyli taka gdzie każdy podmiot posiadający zezwolenie na działalność maklerską może stać się udziałowcem giełdy i ma prawo przeprowadzać na niej transakcje. Giełdy papierów wartościowych w Polsce nie mogą mieć celu zarobkowego, ich akcje są tylko imienne i nie mają prawa do dywidendy (czyli części zysków spółki przypadających na dana ilość posiadanych akcji owej spółki) . Akcje giełdy wg polskich przepisów mogą nabywać wyłącznie :
- Skarb Państwa,
- przedsiębiorstwa maklerskie,
- banki,
- firmy ubezpieczeniowe,
- fundusze inwestycyjne,
- emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu.
W Polsce istnieje tylko jedna giełda, jednak Ustawa nie zamyka drogi do powstawania następnych. Przewiduje ona jednak pewne warunki przed podmiotem chcącym prowadzić taką działalność. Musi on bowiem złożyć wniosek do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd(KPWiG) , w którym przedstawia m. in. posiadane środki techniczne i źródło finansów niezbędnych do utworzenia giełdy i deklaracji co najmniej 10 podmiotów prowadzących działalność maklerską do przeprowadzania transakcji na nowej giełdzie. Przedmiotową decyzję nie wydaje jednak KPWiG, lecz Rada Ministrów .

Podmioty przeprowadzające transakcje
Transakcje na polskich giełdach mogą wykonywać jedynie dopuszczone do tego instytucje. Tymi instytucjami są niezależne domy maklerskie , które w przypadku gdy należą do banku muszą zostać z niego podmiotowo wydzielone. Przedsiębiorstwo maklerskie aby móc przeprowadzać transakcje na giełdzie musi stać się najpierw bezpośrednim uczestnikiem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, a następnie złożyć wniosek do Rady Giełdy . Rada wydając zezwolenie włącza podmiot na listę akcjonariuszy i przedsiębiorstwo maklerskie staje się członkiem WGPW.

Dopuszczenie do obrotu publicznego
Aby dany papier wartościowy mógł być notowany na giełdzie musi spełnić szereg warunków. Pierwszym z nich, który musi być w zasadzie bezwzględnie spełniony jest dopuszczenie do publicznego obrotu. Skoro na giełdzie współcześnie dominują akcje , skoncentrujmy się na warunkach jakie muszą spełnić spółki akcyjne , aby uzyskać zgodę na notowania na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych . Po pierwsze notowana może być tylko i wyłącznie spółka akcyjna, która przedstawiła w Komisji Papierów Wartościowych i Giełd odpowiedni wniosek wraz z prospektem emisyjnym i została przez nią dopuszczona do obrotu publicznego.
Po spełnieniu powyższych warunków, spółka składa wniosek do organów giełdy z prośbą o zgodę na notowanie jej akcji na giełdzie. Rada Giełdy podejmuje przedmiotową decyzje na wniosek Zarządu Giełdy w terminie 6 tygodni od daty złożenia wniosku przez emitenta . Gdyby spółka otrzymała decyzję odmowną przysługuje jej prawo do odwołania i do ponownego złożenia wniosku o notowania. Szczegółowy tryb odwoławczy precyzują szczegółowe przepisy. Jednak w praktyce w większości wypadków Rada podejmuje decyzję pozytywną określając przy tym na którym rynku będą notowane przedmiotowe papiery wartościowe
Wprowadzenie do obrotu
W zasadzie możemy powiedzieć, że papiery wartościowe mogą być wprowadzone do obrotu giełdowego na dwa sposoby :
- zwykłym: papiery wartościowe emitenta zostają po raz pierwszy notowane w terminie nie krótszym niż 14 dni od daty podjęcia stosownej uchwały o dopuszczeniu do obrotu giełdowego,
- publicznej sprzedaży: wprowadzenia dokonuje członek Giełdy przedkładający ofertę sprzedaży - sposób często wykorzystywany przez Skarb Państwa podczas sprzedaży posiadanych przez siebie akcji inwestorom w czasie dużych prywatyzacji .

Rynki notowań
Na GPW papiery wartościowe mogą być notowane na rynku :
-podstawowym,
-równoległym,
-wolnym,
-praw pochodnych.
Poszczególne rynki posiadają swoje cechy charakterystyczne. Pierwsze trzy rynki to rynki akcji , różniące się od siebie szczegółowymi kryteriami narzucanymi na notowane spółki i wynikającym z tego prestiżem spółki w zależności od rodzaju rynku na którym jest notowana (poniższe liczby obrazują owy prestiż i niebanalne kryteria idealnie). Dodatkowo na rynku podstawowym notowane są obligacje emitowane przez Skarb Państwa. Oto szczegółowe kryteria notowań na poszczególnych rynkach Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie:
- podstawowym : ~zbywalność akcji jest nieograniczona, ~wartość akcji dopuszczonych do obrotu wynosi co najmniej 24 mln zł, a innych papierów wartościowych co najmniej 12 mln zł, ~kapitał akcyjny spółki wynosi co najmniej 7 mln zł, ~wartość księgowa spółki wynosi co najmniej 36 mln zł, ~wartość akcji dopuszczonych do obrotu i będących w posiadaniu akcjonariuszy , wynosi co najmniej 18 mln zł (akcje te muszą stanowić co najmniej 25% wszystkich akcji spółki. Warunek ten uważa się za spełniony, jeżeli co najmniej 500000 akcji spółki o wartości co najmniej 60 mln zł jest w posiadaniu tych akcjonariuszy ~właścicielami akcji dopuszczonych do obrotu giełdowego, jest co najmniej 500 akcjonariuszy, ~spółka osiągnęła łączny zysk przed opodatkowaniem za ostatnie 3 lata w wysokości nie mniejszej niż 8 mln zł, a jednocześnie w ostatnim roku obrotowym osiągnęła dodatni wynik finansowy przed opodatkowaniem ,
- równoległym : ~zbywalność akcji jest nieograniczona, ~wartość akcji dopuszczonych do obrotu wynosi co najmniej 12 mln zł, a innych papierów wartościowych co najmniej 6 mln zł, ~kapitał akcyjny spółki wynosi co najmniej 3 mln zł, ~wartość księgowa spółki wynosi co najmniej 18 mln zł, ~wartość akcji dopuszczonych do obrotu i będących w posiadaniu akcjonariuszy , wynosi co najmniej 9 mln zł (akcje te muszą stanowić co najmniej 10% wszystkich akcji spółki. Warunek ten uważa się za spełniony, jeżeli co najmniej 200000 akcji spółki o wartości co najmniej 30 mln zł jest w posiadaniu tych akcjonariuszy), ~właścicielami akcji dopuszczonych do obrotu giełdowego, jest co najmniej 300 akcjonariuszy, ~spółka osiągnęła w ostatnim roku obrotowym dodatni wynik finansowy przed opodatkowaniem ,
- wolnym: ~zbywalność akcji jest nieograniczona, ~wartość akcji dopuszczonych do obrotu wynosi co najmniej 4 mln zł, a innych papierów wartościowych co najmniej 2 mln zł kapitał akcyjny spółki wynosi co najmniej 1,5 mln zł, ~wartość księgowa spółki wynosi co najmniej 4 mln zł, ~emitent ogłosił publicznie roczne sprawozdanie finansowe wraz z opinią biegłego rewidenta za ostatni rok obrotowy, obejmujący co najmniej 12 kolejnych miesięcy,
- rynek praw pochodnych: ~notowane są na nim papiery wartościowe , których cena zależy w znacznym stopniu od kształtowania się ceny danego podmiotu bazowego dla danego prawa majątkowego.

Wycofanie papieru wartościowego z obrotu giełdowego
Emitent wprowadzający dany papier wartościowy na giełdę , pomimo otrzymania zgody na notowania, musi przez cały czas spełniać rygorystyczne przepisy. Wyemitowane przez niego papiery przestaną być notowane gdy zostaną wycofane z obrotu publicznego lub gdy przestaną spełniać warunki notowań. Rada Giełdy może również wycofać papiery wartościowe gdy : -wpłynie wniosek remitenta o ich wycofanie, -emitent zostanie postawiony w stan likwidacji lub zostanie ogłoszona jego upadłość, -emitent narusza przepisy prawa np. powoduje nierówny dostęp do informacji mających wpływ na ich kurs .

Problem przestępstw giełdowych
Jak wiadomo tam gdzie są pieniądze tam pojawia się pokusa zdobycia ich w nielegalny sposób. Takim miejscem niewątpliwie jest także rynek kapitałowy Przestępstwa giełdowe mają swoją długą historię, również w Polsce miały miejsce mniejsze i większe afery. Jest to zjawisko nieuniknione, ale system prawny stara się je ograniczyć. Musimy mieć świadomość, że każde przestępstwo gospodarcze uszczupla nasze środki finansowe, a zwłaszcza te giełdowe, gdy możemy mniej pieniędzy zyskać a nawet ponieść stratę . Ustanowione uregulowania bronią właśnie potencjalnie najsłabszych indywidualnych akcjonariuszy przed nadużyciami zarządzających spółek , maklerów lub dużych inwestorów . Warto jednak podkreślić, że skala tego typu przestępstw jest niewielka, wykrywalność duża a potencjalna kara za nadużycia jest proporcjonalna do zagrożenia.

Rodzaje przestępstw giełdowych
Istnieje wiele rodzajów przestępstw giełdowych, ale w polskich warunkach najczęściej spotykane to te dotyczące nielegalnego wykorzystywanie informacji. Jak wiadomo we współczesnym świecie informacja odgrywa niezmiernie dużą rolę, jest to szczególnie widoczne na rynkach kapitałowych . Osoby mające do niej szybki dostęp uzyskują przewagę nad innymi inwestorami. Wszystko jest w porządku gdy dostęp do informacji jest równy, gdy duży bank inwestycyjny uzyska ją w tym samym momencie co mały inwestor-amator. Jednak nie zawsze tak jest. Przestępstwa związane z nielegalnym wykorzystaniem informacji to np.: - zatajanie informacji - gdy emitent lub biuro maklerskie zataja informacje istotne dla inwestorów - na przykład o poniesionych przez spółkę stratach ,- podawanie nieprawdziwych informacji - gdy emitent lub dom maklerski podając nieprawdziwe dane chce osiągnąć określony cel - np. podając nieprawdziwe dane o zamierzeniach inwestycyjnych (zawyżone) może skłonić inwestorów do kupna papierów wartościowych, -wykorzystanie informacji : a) przez samą osobę mającą do niej dostęp np. pracownik biura maklerskiego lub spółki notowanej na giełdzie wiedząc wcześniej, że spółka poniosła straty, sprzeda jej akcje zanim dowiedzą się o tym inwestorzy i kurs akcji zacznie spadać, b)wykorzystanie powyższych informacji przez instytucję mającą dostęp do tej informacji np. biuro maklerskie, które może postąpić tak samo jak w powyższym przykładzie pojedynczy pracownik, c)udostępnienie informacji przez spółkę lub inny podmiot informacji tylko wybranej grupie inwestorów - tego typu przestępstwa są szczególnie niebezpieczne dla poprawnego funkcjonowania giełdy i pozostałych inwestorów,
-przeprowadzanie tzw. działań wyprzedzających - występuje wtedy gdy dany podmiot (biuro maklerskie , jego pracownicy, pracownicy funduszy inwestycyjnych i emerytalnych ) wiedzą, że ich klient lub ich podmiot macierzysty przeprowadzi większą transakcję na giełdzie. W tej sytuacji znając tą decyzje mogą odpowiednio szybko zareagować i przeprowadzić transakcje, które przyniosą im zyski lub uchronią przed stratami . Np. gdy pracownik funduszu inwestycyjnego będzie wiedział, że fundusz zainwestuje w akcje spółki X może sam kupić jej akcje wiedząc, że duże zakupy funduszu podniosą popyt i cena walorów spółki X wzrośnie, -działania zmierzające do sztucznego zmieniania kursu papieru wartościowego - np. gdy grupa inwestorów działając świadomie przeprowadza między sobą transakcje kupna-sprzedaży tego samego waloru po coraz wyższej cenie . Dysponując odpowiednim kapitałem mogą wywindować kurs papieru wartościowego (najczęściej małej spółki) nawet o kilkaset procent. W pewnym momencie pozostali inwestorzy zaczynają wierzyć w nieskończony wzrost kursu akcji i wtedy też grupa przestępcza sprzedaje im posiadane papiery wartościowe notując olbrzymie zyski .

Przeciwdziałanie przestępstwom giełdowym
Przedstawiono powyżej przykłady to tylko niewielka część kreatywności ludzi zmierzających do zdobycia majątku nielegalnymi sposobami. Trzeba jednak przyznać, że wiele tego typu przestępstw jest wykrywanych. Oczywiście część przestępstw giełdowych nigdy nie zostanie wykryta, ale musimy mieć świadomość, że organy ścigania a szczególnie Komisja Papierów Wartościowych i Giełd monitorują przepływ informacji i większe transakcje zawierane na giełdzie . Na polskiej giełdzie mieliśmy do czynienia z przestępstwami giełdowymi, a ich liczba była niewielka, podobnie jak ich skala. Możemy zaryzykować stwierdzenie, że polska giełda również pod tym względem jest bezpieczna.

Jak inwestować żeby nie stracić?
Na koniec należałoby naświetlić parę praktycznych porad jak należy grac aby nie „wpaść” w „dół finansowy” jak i również psychiczny. Podczas gry na giełdzie nie należy ulegać emocjom. Zawsze trzeba trzeźwo oceniać rzeczywistość. Naturalną sytuacją jest wzrost cen jak i spadek kursów papierów wartościowych . Musimy sami zdecydować czy przeczekać ewentualne spadki, czy też zacząć działać. Musimy kupować mądrze i nie inwestować wszystkich naszych środków. Nie powinniśmy też angażować środków przeznaczonych na inne cele - np. planujemy za trzy miesiące kupić samochód a przez ten okres zainwestujemy je na giełdzie . Jest to poważny błąd - zawsze może się zdarzyć, że cena naszych akcji znacząco spadnie, a spieniężając je na zakup samochodu pozbawiamy się szansy na skorzystanie z ewentualnego odwrócenia niekorzystnej tendencji kilka sesji później. Inwestując powinniśmy też podzielić nasze pieniądze na kilka części np. 1/2 w obligacje Skarbu Państwa, 1/4 w akcje spółki X, 1/8 w akcje spółki Y, a pozostałą część pozostawić na rachunku bankowym . Takie postępowanie zabezpiecza nas przed dużymi stratami w razie niepowodzenia jednej z inwestycji. Zawsze też możemy powierzyć nasze pieniądze doświadczonym specjalistom z funduszu inwestycyjnego , a osoby bardziej zamożne mogą oddać je w zarządzanie domowi maklerskiemu . Pamiętajmy, że na giełdzie możemy dużo zyskać jak i wiele stracić, ale zawsze długoterminowe traktowanie inwestycji działa na naszą korzyść. Przed rozpoczęciem samodzielnej gry warto zapoznać się z konstrukcją polskiego rynku kapitałowego , jak i z różnymi technikami wyboru najkorzystniejszej inwestycji .


Ważne daty w historii GPW
rok 1990
16.10 podpisanie umowy o współpracy między Polską a Francją w celu uruchomienia giełdy papierów wartościowych w Warszawie

rok 1991
12.04 podpisanie aktu założycielskiego spółki akcyjnej Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA
16.04 pierwsza sesja giełdowa; notowano spółki: Tonsil, Próchnik, Krosno, Kable, Exbud; sesje odbywają się raz w tygodniu
10.07 rozpoczęcie działania informatycznego systemu ewidencyjnego
16.07 wprowadzenie dodatkowej oferty specjalisty (dogrywki)
1.08 wprowadzenie komputerowego systemu rozliczeń
3.09 pierwszy numer biuletynu giełdowego " Ceduła Giełdy Warszawskiej"
3.12 przyjęcie GPW jako członka korespondenta do Światowej Federacji Giełd (World Federation of Exchanges)

rok 1992
9.01 wprowadzenie drugiej sesji giełdowej w tygodniu
28.01 instalacja pierwszych terminali giełdowych w biurach członków giełdy
23.04 obsługa sesji giełdowej przez system komputerowy IBM AS/400
26.05 przeprowadzenie po raz pierwszy obsługi wypłat dywidendy
15.06 rozpoczęcie notowań obligacji Skarbu Państwa w systemie ciągłym
18.08 uruchomienie serwisu elektronicznego informacji giełdowych KING
1.09 pierwsze notowanie obligacji Skarbu Państwa w systemie kursu jednolitego

rok 1993
4.01 wprowadzenie trzeciej sesji giełdowej w tygodniu
22.04 uruchomienie rynku równoległego
1.05 zmiana cyklu rozliczeń z T+5 na T+3
9.06 przeprowadzenie po raz pierwszy podziału wartości nominalnej akcji
5.07 komputeryzacja obsługi dogrywki, składanie zleceń na dogrywce z terminali giełdowych
15.07 rozpoczęcie przekazywania wyników notowań do telegazety

rok 1994
10.02 pierwsze notowanie praw poboru z akcji notowanych na giełdzie
1.03 dokonanie pierwszego przydziału akcji nowej emisji w drodze publicznej subskrypcji
8.03 maksymalna wartość indeksu giełdowego WIG (20 760,3)
16.04 wprowadzenie indeksu cenowego WIG20
1.06 rozpoczęcie transmisji dogrywki w czasie rzeczywistym w telegazecie
1.07 wprowadzenie czwartej sesji giełdowej w tygodniu
3.10 wprowadzenie piątej sesji giełdowej w tygodniu
10.10 przyjęcie GPW jako członka do FIBV
7.11 wyodrębnienie Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych; KDPW funkcjonuje jako spółka akcyjna będąca własnością GPW i Skarbu Państwa

rok 1995
3.01 wprowadzenie indeksu rynku równoległego WIRR (Warszawski Indeks Rynku Równoległego)
25.01 pierwsze posiedzenie Komitetu Koordynacyjnego Nowego Systemu Giełdowego
20.04 rozpoczęcie notowań ciągłych z wykorzystaniem komputera IBM AS/400 i terminali giełdowych
17.05 pierwsze publiczne wezwanie do zapisywania się na sprzedaż akcji notowanych na GPW
12-14.10 Pierwsze Polskie Forum Inwestycji Kapitałowych "Twoje Pieniądze" - zorganizowane przez GPW targi połączone z debatami publicznymi
18.12 wprowadzenie dogrywki dwustronnej

rok 1996
15.02 pierwszy numer Biuletynu Miesięcznego GPW
6.05 kapitalizacja Giełdy osiąga 20 mld zł
8.07 wprowadzenie do notowań ciągłych akcji pierwszych pięciu spółek
15.07 rozpoczęcie notowań świadectw udziałowych NFI w systemie kursu jednolitego
12.08 rozpoczęcie notowań ciągłych świadectw udziałowych NFI
1.10 uruchomienie komercyjnego systemu dystrybucji danych giełdowych w czasie rzeczywistym
10-12.10 Drugie Forum Inwestycji Kapitałowych "Twoje Pieniądze", zorganizowane przez GPW, Związek Banków Polskich oraz Polską Izbę Ubezpieczeń
20.12 rozesłanie zapytania ofertowego o dostawę nowego systemu giełdowego

rok 1997
3.02 rozpoczęcie publikacji indeksu WIG20 w czasie notowań ciągłych, tysięczna sesja na GPW
12.02 kapitalizacja GPW osiąga 10 mld USD rekordowy dzienny obrót - 953,8 mln zł (łącznie z transakcjami pakietowymi)
20.02 pierwsza spółka na rynku wolnym (Elpo)
1.04 informacje giełdowe w czasie rzeczywistym w serwisie Reuters`a
12.05 180 rocznica założenia pierwszej giełdy w Warszawie
21.05 setna spółka na GPW maj liczba rachunków inwestycyjnych przekracza 1 milion
12.06 pierwsze notowanie akcji 15 Narodowych Funduszy Inwestycyjnych rozpoczęcie publikacji indeksu NIF
1.07 rozpoczęcie notowań ciągłych akcji NFI oraz publikacji indeksu NIF w czasie notowań ciągłych
10.07 kapitalizacja Giełdy osiąga 40 mld zł
25.07 podpisanie listu intencyjnego między GPW a giełdą SBF w Paryżu w sprawie dostawy nowego systemu giełdowego
16-18.10 Trzecie Polskie Forum Kapitałowo-Finansowe "Twoje Pieniądze"

rok 1998
16.01 uruchomienie rynku instrumentów pochodnych - kontrakty terminowe na indeks WIG20
9.03 wprowadzenie do obrotu giełdowego pierwszych wariantów (na indeks NIF oraz akcje spółki Elektrim)
11.03 indeks WIG osiąga najwyższy poziom w 1998 roku - 18.582,7 pkt
25.03 rozpoczęcie budowy nowej siedziby Giełdy
30.06 pierwsze notowanie największego banku na Giełdzie - Pekao SA
4.08 pierwsze notowanie praw do nowych akcji (na akcje BRE)
21.08 podpisanie umowy z SBF Paris Bourse oraz firmą Euronext na dostawę nowego systemu giełdowego
15.09 przyjęcie GPW jako członka afiliowanego IOSCO (Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych)
21.09 rozpoczęcie podawania wartości indeksu średnich spółek MIDWIG
25.09 wprowadzenie do obrotu kontraktów terminowych na kurs USD
15-17.10 Czwarte Polskie Forum Kapitałowo-Finansowe "Twoje Pieniądze"
18.11 pierwsze notowanie na Giełdzie TPSA - największej firmy na GPW Kapitalizacja Giełdy przekroczyła 20 mld USD
28.12 ostatnie notowanie powszechnych świadectw udziałowych

rok 1999
11.01 Dwusetna spółka na GPW (Skotan).
26.03 Rozpoczęcie publikowania subindeksów sektorowych.
31.05 Rozpoczęcie obrotu kontraktami terminowymi na kurs euro
maj Inauguracja pierwszych "Szkół Giełdowych" - zorganizowanych przez GPW kursów dla początkujących inwestorów
4.06 Uzyskanie przez Giełdę statusu członka stowarzyszonego Federacji Europejskich Giełd Papierów Wartościowych (FESE)
11.06 Kapitalizacja Giełdy przekroczyła 100 mld zł
12 i 16.07 Podpisanie porozumienia o współpracy i wymianie informacji z giełdą w Londynie oraz giełdą w Paryżu

rok 2000
luty Początek udostępniania przez dystrybutorów serwisów giełdowych danych w czasie rzeczywistym w Internecie.
5.04 Pierwsze notowanie na giełdzie obligacji korporacyjnych (emitent: Centrum Leasingu i Finansów Clif SA)
28.04 Utworzenie Segmentu Innowacyjnych Technologii SiTech przeznaczonego (niezależnie od rynku notowań) dla spółek zaliczonych do sektora telekomunikacja - informatyka i spółek, których przedmiotem działalności jest produkcja i usługi z wykorzystaniem innowacyjnych technologii.
19.05 Wprowadzenie indeksu TechWIG Warszawskiego Indeksu Segmentu Innowacyjnych Technologii
25.05 Wprowadzenie do obrotu giełdowego pierwszych certyfikatów inwestycyjnych (emitent: Skarbiec - Gwarancja 2002 Zamknięty Fundusz Inwestycyjny).
17.11 Uruchomienie Nowego Systemu Giełdowego Warset

rok 2001
22.01 Wprowadzenie do obrotu giełdowego pierwszych kontraktów terminowych na akcje spółek: TPSA, ELEKTRIM, PKN ORLEN.
07.02 Dwutysięczna sesja giełdowa.
16.04 X rocznica powstania Giełdy Papierów Wartościowych.
9.08 Podpisanie porozumienia o współpracy z Narodową Giełdą Litewską.
24.09 Giełdowy debiut warrantów typu amerykańskiego.
22.10 Wprowadzenie do obrotu kontraktów terminowych na akcje kolejnych pięciu spółek: Agory, KGHM, PEKAO S.A., BRE i PROKOM.
26.11 Debiut jednostek indeksowych na indeks WIG20 (MiniWIG20).

rok 2002
08.02 Podpisanie z Euronext umowy o wzajemnym członkostwie.
18.02 Pierwsze notowanie kontraktów terminowych na MIDWIG.
25.04. Pierwsze notowanie obligacji zamiennych na akcje ComArch na GPW
06.05 Rozpoczęcie oznaczania akcji, które spełniają wymogi dla pożyczek papierów wartościowych (tzw. "krótka sprzedaż")

rok 2003
27.05 Pierwsze notowanie praw pierwszeństwa (Netia)
1.09 Wprowadzenie dogrywki na zamknięcie notowań ciągłych
22.09 Debiut opcji na indeks WIG20
14.10 Debiut pierwszej spółki zagranicznej na GPW - Banku Austria Creditanstalt AG


STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA
Akcjonariuszami Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. są:
- Skarb Państwa - 98,80 % udziału w kapitale zakładowym,
- banki, domy maklerskie oraz emitenci papierów wartościowych - 1,20 % udziału w kapitale zakładowym.

GRUPA KAPITAŁOWA
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. posiada następujące podmioty powiązane kapitałowo:
· Centralna Tabela Ofert S.A.
· Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A
· Centrum Giełdowe S.A.
· XTRADE S.A.
· Centrast S.A. Centrum Zaufania i Certyfikacji
· Fitch Polska S.A.
· EURONEXT Paris S.A.
· Deutsche Borse AG.
Największe udziały Giełda posiada w Centralnej Tabeli Ofert (41,54%) oraz w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (33,33%).

Statut Giełdy

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Kapitał akcyjny spółki wynosi 41.979.000 złotych i jest podzielony na 59.970 akcji imiennych. Jej akcjonariuszami mogą być banki, domy maklerskie, Skarb Państwa, towarzystwa funduszy powierniczych, zakłady ubezpieczeń oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu i notowanych na Giełdzie.
Władzami spółki GPW w Warszawie S.A. są:
Walne Zgromadzenie,
Rada Nadzorcza zwana Radą Giełdy,
Zarząd zwany Zarządem Giełdy.
Walne Zgromadzenie Giełdy jest jej najwyższym organem. Prawo do udziału w nim mają wszyscy akcjonariusze Giełdy. Do jego kompetencji należy m.in. dokonywanie zmian w Statucie GPW, zatwierdzanie Regulaminu Rady Giełdy, wybór członków Rady Giełdy.
Dwunastoosobowa Rada Giełdy nadzoruje działalność Giełdy. Do kompetencji Rady Giełdy należy m.in.: uchwalanie Regulaminu Giełdy oraz wszelkich jego zmian, dopuszczanie, zawieszenie i wykluczenie z obrotu giełdowego papierów wartościowych o ile Regulamin Giełdy nie stanowi inaczej.
Zarząd Giełdy kieruje bieżącą działalnością Giełdy. Składa się z 5 osób. Pracami Zarządu kieruje Prezes wybrany na okres trzech lat przez Walne Zgromadzenie. Do zakresu działania Zarządu Giełdy należy m.in. wprowadzanie papierów wartościowych do obrotu giełdowego, zawieszanie notowania papierów wartościowych na warunkach określonych Regulaminem Giełdy.


Skład Rady Giełdy
Krzysztof OPAWSKI - Prezes Rady
Marek WIERZBOWSKI - Wiceprezes Rady
Zofia BIELECKA
Maria DOBROWOLSKA
Mirosław DUSZA
Raimondo EGGINK
Krzysztof GRABOWSKI
Stefan KRAJEWSKI
Krzysztof LIS
Henryka PIERONKIEWICZ
Anna RAPACKA
Marek SŁOMSKI

Skład Zarządu Giełdy
Wiesław ROZŁUCKI - Prezes Zarządu
Ryszard CZERNIAWSKI - Wiceprezes
Włodzimierz MAGIERA - Wiceprezes
Andrzej SOPOĆKO - Wiceprezes
Piotr SZELIGA - Wiceprezes

PAPIERY WARTOŚCIOWE

AKCJE

Podział wg rynków
Obrót giełdowy akcjami na Giełdzie Papierów Wartościowych odbywa się na jednym z trzech rynków: podstawowym, równoległym lub wolnym - w zależności od wielkości i udokumentowanej historii spółki oraz wartości akcji.
Dopuszczenie do obrotu na określonym rynku wymaga spełnienia wymogów określonych Regulaminem Giełdy.
Rynek podstawowy Segment rynku giełdowego, przeznaczony dla akcji o dużej płynności, których emitenci charakteryzują się m.in. dużym kapitałem i długim okresem działalności.
Rynek równoległy Segment rynku giełdowego, przeznaczony dla akcji o niższej niż dla rynku podstawowego płynności, których emitenci charakteryzują się m.in. mniejszym niż dla rynku podstawowego kapitałem i krótszym okresem działalności.
Rynek wolny Segment rynku giełdowego, na którym mogą być notowane spółki dopuszczone do obrotu publicznego, które nie spełniają warunków dopuszczenia do rynku podstawowego i równoległego
Dla spółek, które prowadzą działalność w obszarze nowoczesnych technologii Giełda utworzyła odrębny segment o nazwie SiTech (Segment Innowacyjnych Technologii). Kryterium decydującym o włączeniu spółki do tego segmentu jest rodzaj działalności:
- branża technologii informatycznych,
- telekomunikacja,
- media elektroniczne.
Spółki kwalifikowane są do segmentu SiTech niezależnie od tego, czy notowane są na rynku podstawowym, równoległym czy wolnym. Spółki te mają dodatkową prezentację w tabelach giełdowych.

Podział wg systemów notowań
Poszczególne papiery wartościowe notowane są w ramach jednego z dwóch systemów:
notowania ciągłe,
notowania jednolite z dwoma fixingami.
Podstawowe kryteria decydujące o systemie notowań dla danego papieru wartościowego to: płynność, kapitalizacja oraz rodzaj instrumentu. W systemie notowań ciągłych notowane są papiery spółek o dużej kapitalizacji i wysokiej płynności, w systemie notowań jednolitych znajdują się papiery o niższej płynności i kapitalizacji.
Niezależnie od płynności i kapitalizacji w systemie notowań ciągłych notowane są wszystkie akcje zakwalifikowane do Segmentu Innowacyjnych Technologii Sitech, a także wszystkie instrumenty pochodne, obligacje i certyfikaty inwestycyjne.

Podział wg sektorów
Sektory gospodarki reprezentowane na Giełdzie
Giełda prowadzi podział sektorowy spółek, w którym wyróżnia 17 sektorów gospodarki narodowej, zgrupowanych w trzech głównych działach: przemysł, finanse i usługi.
Przemysł :spożywczy, lekki, drzewny, chemiczny, materiałów budowlanych, budownictwo, elektromaszynowy, metalowy, inne.
Finanse:banki, ubezpieczenia, inne.
Usługi:handel, informatyka,telekomunikacja, media, inne.
Podział ten umożliwia obliczanie wskaźników sektorowych dla poszczególnych branż reprezentowanych na Giełdzie i łatwe śledzenie koniunktury panującej w różnych sektorach gospodarki. Sektory o największym znaczeniu dla obrotu giełdowego i największej reprezentacji spółek mają swoje indeksy zwane subindeksami sektorowymi.

PDA

Prawa do akcji znacznie łagodzą problem długiego oczekiwania przez inwestorów na notowanie akcji od momentu zapisania się na nie w publicznej subskrypcji. Inwestorzy wiedzą, że aby akcje, na które złożyli zapisy w publicznej subskrypcji mogły być wprowadzone do obrotu giełdowego najpierw musi nastąpić ich formalny przydział, później rejestracja w sądzie, następnie złożenie w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych, dopuszczenie do obrotu giełdowego przez Radę Giełdy i wprowadzenie do obrotu przez Zarząd Giełdy.
Prawa do akcji (PDA) mogą być przedmiotem obrotu już w kilka dni po przydziale akcji, a jeszcze przed ich zarejestrowaniem w sądzie. PDA umożliwiają zatem wycofanie się z dokonanej inwestycji tym, którym przydzielono nowe akcje, a jednocześnie umożliwia ich nabycie tym, którzy nie dokonali tego w publicznej subskrypcji, zanim akcje zadebiutują na giełdzie.
Z możliwości tej skorzystało już wiele spółek na giełdzie warszawskiej, które wychodząc naprzeciw oczekiwaniom akcjonariuszy, wnioskują do giełdy o wprowadzenie PDA do obrotu.
Obrót prawami do nowych akcji podlega takim samym regułom jak obrót akcjami. PDA notowane są w tym samym systemie notowań, w którym notowane będą akcje danej spółki (lub na którym spółka już jest notowana). Rozliczenie zawartej transakcji przeprowadza Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz dom maklerski według takich samych zasad, jakie obowiązują w odniesieniu do akcji.
Po decyzji sądu o zarejestrowaniu nowej emisji, spółka uzgadnia z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych oraz giełdą termin pierwszego notowania - już nie PDA, lecz akcji.
Zmiana przeprowadzana jest płynnie, czyli z dnia na dzień (z sesji na sesję) i nie powoduje dla akcjonariusza konieczności podejmowania jakichkolwiek działań. Po prostu któregoś dnia akcjonariusz ma np. 100 PDA danej spółki, a na następnej sesji ma już 100 akcji. Termin zamiany jest podawany wcześniej do publicznej wiadomości.

Prawa poboru

Prawo poboru ma zastosowanie w przypadku nowej emisji akcji przez spółkę. Oznacza ono przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy. Prawo to jest o tyle istotne, że w przypadku objęcia takiej emisji przez nowy krąg akcjonariuszy nastąpiłoby tzw. rozwodnienie kapitału, czyli procentowe zmniejszenie udziału dotychczasowych akcjonariuszy w stosunku do całkowitej sumy kapitału akcyjnego. Korzystając z prawa poboru mają oni możliwość zachowania dotychczasowego "stanu posiadania" w spółce akcyjnej.
Ważną cechą prawa poboru jest to, że może ono być przedmiotem obrotu jako samodzielny papier wartościowy. Oznacza to, że dotychczasowi posiadacze "starych" akcji mogą zrezygnować z prawa objęcia nowych akcji sprzedając to prawo na giełdzie. Jednocześnie ci, którzy chcieliby nabyć akcje nowej emisji spółki, a przedtem nie byli jej akcjonariuszami, kupując prawa poboru mają taką możliwość. Pierwsze notowanie praw poboru miało miejsce w 1994 r.

Prawa pierwszeństwa

Prawa pierwszeństwa to papiery wartościowe dające posiadaczowi priorytet w nabyciu akcji danej spółki po określonej z góry cenie. Także termin realizacji praw do objęcia danych akcji jest z góry określony i kończy się w dniu wygaśnięcia praw pierwszeństwa.
Notowanie praw pierwszeństwa odbywa się w tym samym systemie notowań, w którym notowany jest instrument docelowy, czyli ten, do objęcia którego uprawniają prawa pierwszeństwa. Jako pierwsze do obrotu giełdowego wprowadzone zostały prawa pierwszeństwa spółki NETIA.
Ich pierwsze notowanie odbyło się na sesji giełdowej w dniu 27 maja 2003 r.

OBLIGACJE

Na Giełdzie notowane są obligacje skarbowe i korporacyjne. Wszystkie obligacje notowane są w systemie notowań ciągłych, a jednostką transakcyjną jest jedna obligacja. Ze względu na sposób naliczania odsetek, obligacje notowane na GPW można podzielić na trzy grupy: o zmiennym oprocentowaniu, o stałym oprocentowaniu oraz zerokuponowe.

Obligacje skarbowe są instrumentami finansowymi, których sprzedaż umożliwia państwu pozyskiwanie dodatkowych pieniędzy potrzebnych do sfinansowania deficytu budżetowego. Obligacje są papierami wartościowymi o charakterze wierzycielskim, zatem ich sprzedaż oznacza zaciągnięcie przez państwo kredytu u nabywców obligacji.
W najczęściej spotykanych obligacjach kredyt ten jest spłacany jako należność pieniężna w ściśle określonym czasie wraz z odsetkami, których sposób naliczania jest określony w warunkach emisji obligacji. Wielkość tego kredytu to wartość nominalna obligacji, a termin jego zwrotu przez emitenta to termin wykupu obligacji.

Rynek pierwotny

Na całym świecie państwa korzystają z tej możliwości kredytowania działalności, jaką daje sprzedaż obligacji. Sprzedaż tych papierów przez państwo odbywa się w tzw. obrocie pierwotnym, czyli ich pierwszym nabywcom. Krąg uprawnionych do zakupu obligacji na rynku pierwotnym określony jest w prospekcie emisyjnym. W Polsce jest on najczęściej dość szeroki i z reguły obejmuje krajowe i zagraniczne osoby fizyczne i prawne, choć bywają emisje, które skierowane są do węższej grupy nabywców. Cena, po jakiej obligacje sprzedawane są na rynku pierwotnym, to cena emisyjna obligacji. Cena ta może, lecz nie musi, być równa wartości nominalnej. Może być ona od niej zarówno niższa jak i wyższa. Decyzja emitenta w tym zakresie zależy od przewidywanego popytu i atrakcyjności warunków emisji.

Dlaczego warto kupować obligacje skarbowe?

-pewność lokaty w przypadku obligacji skarbowych,
-możliwość wycofania się z inwestycji w dowolnym momencie (sprzedaż na giełdzie bez utraty oprocentowania),
-możliwość stałego śledzenia wartości swoich inwestycji,
-możliwość uzyskiwania kredytów pod zastaw obligacji.
Popyt na papiery skarbowe na całym świecie wynika z postrzegania tego rodzaju instrumentów jako inwestycji pewnej i bezpiecznej, gdyż ich wypłacalność jest zagwarantowana przez państwo. Zysk z tych papierów wartościowych jest pewny, a jego wysokość powiązana jest zwykle w sposób bardziej lub mniej bezpośredni z wielkością inflacji.
W przypadku obligacji skarbowych sprzedawanych w krajach o solidnych fundamentach ekonomicznych, a do takich należy dziś Polska, nie istnieje praktycznie ryzyko związane z niewypłacalnością emitenta.

Rynek wtórny - giełda

Wkrótce po sprzedaniu obligacji przez państwo na rynku pierwotnym, z reguły trafiają one do obrotu wtórnego, czyli na giełdę. Intencję wprowadzenia obligacji na giełdę emitent zapisuje już w prospekcie emisyjnym, aby kupujący miał pewność, że nie będzie miał problemów z ewentualnym wcześniejszym upłynnieniem swojej inwestycji. Możliwość handlu na giełdzie jest ważna także dla potencjalnych nabywców, którzy w czasie sprzedaży obligacji przez państwo nie mieli odpowiednich funduszy lub po prostu nie zdążyli ich wtedy kupić. Sprzedaż na rynku pierwotnym trwa na ogół tylko kilka tygodni, na giełdzie obligacje można kupić i sprzedać prawie do dnia wykupu.
Nowa organizacja systemu obrotu na warszawskiej giełdzie, po wprowadzeniu systemu WARSET, otworzyła nowe możliwości dla kupujących i sprzedających obligacje. Związane są one z następującymi elementami:
Jednostką transakcyjną jest jeden papier wartościowy. Dotyczy to także wszystkich rodzajów obligacji. Nie ma już bloków, jako minimalnych jednostek transakcyjnych, przez co wszystkie rodzaje obligacji są bardziej dostępne dla nabywców.
Nowe rodzaje zleceń i dodatkowe warunki ich wykonania umożliwiają realizowanie swoich zamiarów inwestycyjnych w sposób najbardziej optymalny.
Wszystkie obligacje notowane są w systemie ciągłym z fixingiem na otwarcie (10.00) i na zamknięcie (16.10) sesji. Czas trwania sesji jest dłuższy niż w starym systemie.

Jakie obligacje na GPW?
Terminy wykupu (czas upływający od emisji do wykupu) i wartość nominalna poszczególnych emisji znajdujących się w obrocie na GPW:
obligacje 2-letnie, o wartości nominalnej 1000 zł,
obligacje 3-letnie, o wartości nominalnej 100 zł,
obligacje 5-letnie, o wartości nominalnej 1000 zł,
obligacje 10-letnie, o wartości nominalnej 1000 zł
obligacje 20-letnie, o wartości nominalnej 1000 zł

Oprocentowanie obligacji

Wśród obligacji Skarbu Państwa notowanych na warszawskiej giełdzie, można wyróżnić kilka ich rodzajów, ze względu na oprocentowanie, czyli sposób i wielkość naliczania i wypłacania odsetek. Według tego kryterium obligacje możemy podzielić na papiery o:zmiennym oprocentowaniu, stałym oprocentowaniu, zerokuponowe.

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu

Do tej grupy należą obligacje trzyletnie i dziesięcioletnie. Zmienność oprocentowania oznacza, że w poszczególnych okresach "życia obligacji", czyli tzw. okresach odsetkowych, oprocentowanie obligacji może ulegać zmianie w zależności od kształtowania się określonego wskaźnika finansowego, np. inflacji.
Wskaźnikiem branym pod uwagę przy ustalaniu oprocentowania dla obligacji trzyletnich i dziesięcioletnich w poszczególnych okresach odsetkowych jest rentowność (dochodowość) bonów skarbowych. Bony Skarbowe są krótkoterminowymi papierami na okaziciela emitowanymi przez Skarb Państwa. Zazwyczaj emitowane są bony o terminach wykupu 13, 26 i 52 tygodnie i sprzedawane na przetargach. Nominał jednego bonu wynosi 10 000 zł. Nabywcami bonów są przede wszystkim firmy - krajowe i zagraniczne, często banki. Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej, gdyż są nieoprocentowane. Pełną kwotę nominalną otrzymuje się w momencie wykupu bonu skarbowego. Ceny bonów są odzwierciedleniem przewidywanego przez rynek pieniężny poziomu inflacji, dlatego mogą być one miarodajnym odniesieniem dla określania oprocentowania innych instrumentów finansowych, np. obligacji. Dla obligacji trzyletnich odsetki wypłacane są kwartalnie i wyliczane w stosunku do średniej rentowności 13-tygodniowych bonów skarbowych. Obligacje te mają ten sam lub podwyższony poziom rentowności (np. średnia rentowność bonów x 1,04). Oznacza to, że co kwartał wysokość oprocentowania obligacji trzyletnich się zmienia, w zależności od cen uzyskanych na przetargach na 13-tygodniowe bony skarbowe. Oprocentowanie obligacji dziesięcioletnich oparte jest na rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych, powiększonej o 1 pkt procentowy. Wysokość oprocentowania zmienia się zatem raz na rok i podawana jest dla rocznych okresów odsetkowych.

Obligacje o stałym oprocentowaniu

Oprocentowanie tych obligacji jest niezmienne przez cały czas trwania obligacji aż do wykupu. Z punktu widzenia posiadacza tych obligacji może to być zaletą lub wadą, w zależności od tego za jaką cenę je kupił i jaka jest inflacja w okresie życia obligacji. W przypadku przewidywania obniżenia inflacji, a następnie jej rzeczywistego spadku, nabycie obligacji o stałym oprocentowaniu może się okazać bardzo dobrą inwestycją. W takich sytuacjach uwidacznia się przewaga tego instrumentu nad lokatą bankową. Zwykle bowiem, gdy spada inflacja, obniżane są też stopy procentowe, a więc także oprocentowanie lokat bankowych. Posiadacz obligacji o stałym oprocentowaniu nie musi mieć takich obaw. Minusy inwestycji w obligacje o stałym oprocentowaniu są widoczne najbardziej wtedy, gdy poziom inflacji nie zmniejsza się lecz rośnie. Oprocentowanie obligacji o stałym oprocentowaniu notowanych na giełdzie, w zależności od serii i daty wykupu wynosi od 6 do 12 procent w skali rocznej.

Obligacje zerokuponowe

W przypadku tych obligacji, żadne odsetki nie przysługują ich posiadaczowi przed okresem wykupu. Po upływie tego terminu posiadacz obligacji otrzymuje kwotę równą ich wartości nominalnej. Oprocentowanie tych obligacji wynika ze sposobu ich sprzedaży - z dyskontem, czyli po cenie niższej od wartości nominalnej. Jest to zatem ten sam sposób oprocentowania, co w przypadku bonów skarbowych. Niewątpliwą zaletą tych papierów jest fakt, że oprocentowanie to nabywca dostaje niejako z góry, bo już w momencie zakupu obligacji.

Jak czytać tabele giełdowe?

Kupującego obligacje na giełdzie nie interesuje już ich cena emisyjna. Ta występowała tylko raz, na rynku pierwotnym. Kurs zamknięcia, który widzimy w tabeli kursowej, to cena rynkowa obligacji. Jest ona kształtowana na codziennych sesjach giełdowych jako wypadkowa popytu i podaży. Określana jest w procentach wartości nominalnej. Jednak nie jest to ta cena, którą faktycznie płaci kupujący i otrzymuje sprzedający obligacje, ponieważ nie uwzględnia należnych w danym dniu odsetek. Aby wiedzieć, ile faktycznie trzeba zapłacić za daną obligację, trzeba do jej giełdowego kursu dodać odsetki skumulowane, których wielkość wpisana jest w kolumnie obok (tabele odsetkowe dostępne są też w biurach maklerskich). Po wykonaniu tego działania otrzymamy cenę rozliczeniową.

odsetki skumulowane + (wartość nominalna obligacji * kurs zamknięcia) = cena rozliczeniowa


Cenę obligacji na giełdzie kształtuje popytu i podaży, dlatego może zachodzić sytuacja niedowartościowania bądź przewartościowania obligacji przez rynek. Dla określenia tzw. sprawiedliwej ceny obligacji, stosowana jest metoda dochodowa, określana też jako metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych.





gdzie:
P - wartość obligacji, otrzymana w wyniku wyceny,
n - liczba okresów posiadania obligacji,
Ct - dochód uzyskany w okresie posiadania obligacji,
r - tzw. wymagana stopa dochodu, określona w skali okresu płatności odsetek, np. jeśli odsetki płacone są co pół roku, to jest to stopa półroczna.

Wymagana stopa dochodu określana jest na podstawie stóp dochodu obligacji podobnego typu jak wyceniana obligacja. Informacje na ten temat podawane są w dziennikach finansowych.
Porównując cenę obligacji na rynku z wartością wyliczoną na podstawie powyższego wzoru, inwestor może ocenić, czy obligacja na rynku jest przewartościowana, niedowartościowana bądź czy jej wartość wyceniona jest równa cenie rynkowej. Skarb Państwa nie jest jedynym podmiotem mogącym emitować obligacje. Mogą to robić także gminy (obligacje komunalne), przedsiębiorstwa (obligacje korporacyjne) oraz międzynarodowe instytucje finansowe. Ważnym wskaźnikiem dla inwestora, określającym bezpieczeństwo inwestycji w obligacje, jest uzyskiwany rating, czyli ocena wiarygodności emitenta do spłaty zadłużenia. Oceny takiej dokonują wyspecjalizowane instytucje ratingowe.





Obligacje EBI

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), instytucja finansowa Unii Europejskiej, uruchomił Krajowy Program Emisji Dłużnych Papierów Wartościowych w złotych. Wstępna kwota Programu wynosi 3 miliardy złotych (około 800 mln Euro). W ramach Programu EBI emitować będzie na krajowym rynku kapitałowym obligacje o różnych terminach zapadalności (od 1 roku do lat 30) i różnych strukturach (stałe oprocentowanie/zmienne oprocentowanie/ obligacje zerokuponowe/ obligacje indeksowane).
Program podlega przepisom polskiego prawa i umożliwia EBI wejście na krajowy rynek kapitałowy, w celu finansowania projektów w Polsce poprzez kredyty złotówkowe. Pozwala na pozyskanie środków finansowych w złotych z różnych segmentów rynku. Zapewnia to EBI niezbędną elastyczność finansowania oraz niski koszt pozyskania kapitału w złotych dla inwestycji na terenie Polski.
Obligacje są oferowane w obrocie publicznym. W dniu 24 października 2001 roku Rada Giełdy dopuściła wyemitowane w ramach Programu obligacje EBI do obrotu giełdowego. Z dniem 26 listopada 2001 roku obligacje pierwszej serii, zerokuponowe na okaziciela, o terminie wykupu 15 grudnia 2011 r., zostały wprowadzone do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w
Warszawie S.A. (nazwa skrócona papieru wartościowego: EIB1211). Dzięki temu dostępne są one dla inwestorów indywidualnych i stanowią atrakcyjną alternatywę dla obligacji Skarbu Państwa.
Emisja pierwszej transy pierwszej serii obligacji w ramach programu emisji dłużnych papierów wartościowych dla EBI
W ramach emisji, transy nr 1 serii nr 1 zostały wyemitowane obligacje zerokuponowe o terminie zapadalności w grudniu 2011 roku. Wartość transy wyniosła 200 mln zł, jest to 20 000 obligacji o nominale 10 000 zł.
Emisja drugiej transy pierwszej serii obligacji dla EBI w ramach programu emisji dłużnych papierów wartościowych dla EBI
W ramach transzy nr 2 serii nr 1 zostało wyemitowanych 30 000 obligacji zerokuponowych o terminie zapadalności w grudniu 2011 roku. Całkowita wartość transzy obligacji o nominale 10 000 zł wynosi 300 mln zł.
Informacje o EBI:
EBI został utworzony w roku 1958 na mocy Traktatu Rzymskiego w celu udzielania kredytów finansujących projekty inwestycyjne zgodnie z założeniami strategii Unii Europejskiej, w szczególności projekty z zakresu rozwoju regionalnego, sieci komunikacji europejskiej (Trans-European Networks (TENs)), transportu, telekomunikacji i energetyki, międzynarodowej konkurencji i integracji przemysłu europejskiego, włączając w to małą i średnią przedsiębiorczość, a także ochrony środowiska i oszczędności energii. W roku 2000 łączna wartość kredytów w krajach Unii Europejskiej osiągnęła wartość 30 miliardów Euro. Podczas gdy wzmacnianie ekonomicznie słabych regionów w Unii Europejskiej ciągle pozostaje głównym celem EBI, Bank udziela także kredytów 10 kandydatom do Członkostwa w Unii Europejskiej z Europy Środkowej oraz około 120 państwom spoza Europy. Od roku 1990 EBI przeznaczyło prawie 15 miliardów Euro krajom Europy Środkowej, w tym Polsce (4,1 mld), Republice Czeskiej (2,5 mld), Rumunii (2,3), Wegrom (1,9 mld), Słowacji (1,3), Bułgarii (859 mln), Słowenii (810 mln), Litwie (342 mln), Łotwie (203 mln) i Estonii (180 mln). Podczas gdy udzielanie kredytów w regionie związane było w poprzednich latach z projektami umożliwiającymi transformację do gospodarki rynkowej, obecnie nacisk został przeniesiony na inwestycje przygotowujące do uczestnictwa we wspólnocie europejskiej.

Krótka sprzedaż

Istotą krótkiej sprzedaży jest zarabianie na spadkach kursów papierów wartościowych i to takich papierów, których nie posiadamy. Aby dokonać transakcji krótkiej sprzedaży, należy najpierw pożyczyć papiery wartościowe od biura maklerskiego.
Inwestor pożycza określoną liczbę akcji, spodziewając się spadku ich ceny. Jednocześnie zobowiązuje się oczywiście zwrócić je w określonym terminie, po odkupieniu na giełdzie. Jeżeli kurs danych papierów faktycznie spadnie, odkupienie ich po niższym kursie oznaczać będzie zarobek na różnicy między ceną sprzedaży (gdy kurs był wyższy) a ceną odkupu papierów (gdy kurs był niższy).
Transakcje krótkiej sprzedaży to odwrócenie typowej kolejność transakcji giełdowych, podczas których kupuje się taniej, a następnie sprzedaje drożej. Operacja krótkiej sprzedaży oznacza, że najpierw inwestor sprzedaje na giełdzie pożyczony papier, a dopiero potem go odkupuje. Krótka sprzedaż może być bardzo efektywnie wykorzystana w strategiach arbitrażowych (np. łącząc krótką sprzedaż i zakup kontraktu terminowego).
Należy jednak zwrócić uwagę, że nie każda akcja notowana na giełdzie może być przedmiotem krótkiej sprzedaży.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami przedmiotem pożyczki mogą być akcje, których kapitalizacja wynosi co najmniej 250 mln zł, a średnia arytmetyczna wartości obrotów z ostatnich 10 sesji wynosi nie mniej niż 1 mln zł.
Aktualnie trwają prace nad zmianą rozporządzenia dotyczącego krótkiej sprzedaży w celu zwiększenia efektywności pożyczania papierów wartościowych pod krótką sprzedaż i samej krótkiej sprzedaży. Giełda koordynuje działania nad opracowaniem listy zmian.