Układ pokarmowy

TRAWIENIE – proces przekształcanie pokarmu w postać płynną, bogatą w gotowe do wchłonięcia produkty rozkładu węglowodanów, tłuszczów i białek.
Pokarm, zanim stanie się użytecznym materiałem energetycznym musi przejść proces obróbki polegający na mechanicznym rozdrobnieniu, enzymatycznym rozłożeniu i wchłonięciu. Ma długość 7 metrów i składa się z następujących odcinków: otwór ustny – jama ustna – gardło – przełyk – żołądek – jelito cienkie – jelito grube – odbyt, a także wątroba i trzustka.
Ściana przewodu pokarmowego jest zbudowana z czterech warstw:
- błona śluzowa (śluzówka) – pofałdowana warstwa wewnętrzna, bogata w naczynia włosowate, gruczoły wydzielają śluz i enzymy trawienne,
- błona podśluzowa (podśluzowa) – w tej warstwie znajdują się gruczoły, nerwy i naczynia krwionośne,
- mięśniówka – zbudowana z dwóch różnych rodzajów mięśni gładkich – podłużnych i okrężnych – skurcze perystaltyczne, które przesuwają treść pokarmową w kierunku odbytu,
- błona surowicza (otrzewna) – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję podtrzymującą i ochronną – zawiera naczynia krwionośne.

ENZYMY TRAWIENNE

ENZYMY – białka, które przyspieszają przebieg reakcji biochemicznych – biokatalizatory.
1. Amylaza (wydzielana w śliniankach oraz trzustce, rozkłada węglowodany złożone tworząc maltozę – cukier zbudowany z dwóch cząsteczek glukozy i w końcu samą glukozę przenikają do komórek śluzówki jelita).
2. Lipaza (wydzielana przez trzustkę, rozkłada tłuszcze przez rozbijanie wiązań występujących między glicerolem a kwasami tłuszczowymi. Pomaga w tym żółć w procesie emulgacji – rozbijania kropel tłuszczu na drobniejsze kropelki).
3. Proteaza (wydzielana w żołądku, trzustce oraz jelitach – biorą udział w rozkładzie białek poprzez rozszczepianie wiązań peptydowych).

PROCES TRAWIENIA

JAMA USTNA
W jamie ustnej każdy kęs jest mechanicznie rozdrabniany przez zęby i przygotowywany do trawienia.
Dorosły człowiek posiada 32 zęby – po 16 w każdej szczęce (4 siekacze, 2 kły, 4 przedtrzonowe, 6 trzonowych). Każdy ząb zbudowany jest z korony, szyjki i korzenia. W trakcie żucia pokarm zwilżany jest śliną wydzielaną przez trzy gruczoły ślinowe. Dzięki rozmieszczonym na języku kubkom smakowym odbieramy wrażenia smakowe. Amylaza zawarta w ślinie rozkłada skrobię. Przeżuty i zwilżony śliną pokarm zostaje uformowany w kęs za pomocą języka i podniebienia miękkiego, a następnie połknięty. Połykanie polega na przesunięciu kęsa przez gardło. Nagłośnia zamyka dostęp do krtani, dzięki czemu kęs nie trafia do przełyku.
ŻOŁĄDEK
Jest to umięśniony worek o pojemności do 2,5l. Gruczoły na powierzchni wyścielającej go śluzówki wydzielają kwas solny, pepsynę (enzym częściowo rozkładający białka) oraz śluz, który chroni ściany żołądka. Soki żołądkowe (wydzieliny żołądka) mieszają się z pokarmem i powoli go upłynniają – pod wpływem kwasu solnego pepsyna uaktywnia się, natomiast zahamowana zostaje aktywność amylazy. U młodych ssaków występuje też szczególna proetaza – rennina (podpuszeczka), która ścina białko zawarte w mleku (kazeinę). Treść pokarmowa przesuwana jest następnie do odźwiernika, przez króry dostaje się do jelita cienkiego.
JELITO CIENKIE
W jego początkowym odcinku – dwunastnicy – przebiegają główne reakcje enzymatyczne. Trzustka wydziela do dwunastnicy sok trzustkowy, który zawiera proteazy trzustki, amylazy trzustki oraz wszystkie lipazy. Sok trzustkowy zobojętnia kwaśną treść żołądka. Zmieszana z żółcią i sokiem trzustkowym papka pokarmowa przesuwa się w dół jelita cienkiego i zostaje wzbogacona w sok jelitowy (zawiera on maltazę, sacharazę i proteazy jelita).