Przemysł - wiadomości ogólne.

Przemysł jest działem produkcji, który zajmuje się wydobywaniem i przetwarzaniem surowców przy użyciu maszyn i zastosowani podziału pracy. Celem tej działalności jest wytworzenie przedmiotów służących zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa. Wywiera on wpływ na inne dziedziny gospodarki narodowej i na ogólny rozwój kraju.

Przemysł spełnia kilka najważniejszych funkcji:

 Ekonomiczne - tworzy dochód narodowy i pobudza inne dziedziny
gospodarki np.: rolnictwo, transport
 Społeczne - daje ludziom dużą liczbę miejsc pracy; podnosi standard
życia
 Przestrzenne - buduje nowe miasta, osiedla, sklepy,

GŁÓWNE OKRĘGI PRZEMYSŁOWE W POLSCE

Górnośląski Okręg Przemysłowy ( GOP): przemysł węglowy,
energetyczny, metalurgiczny, maszynowy,
samochodowy; największym zakładem jest
(Huta Katowice)

Warszawski Okręg Przemysłowy: przemysł elektromaszynowy,
precyzyjny, elektroniczny, elektrotechniczny,
spożywczy; środki transportu

Łódzki Okręg Przemysłowy: przemysł włókienniczy, odzieżowy,
dziewiarsko-pończoszniczy

Gdańsk i Gdynia: stocznie budowlane, remontowe; przemysł
chemiczny i rafineryjny

Wrocław i Poznań: przemysł metalurgiczny, maszynowy, spożywczy,
środki transportu

GŁÓWNE GAŁĘZIE PRZEMYSŁU
Przemysł elektromaszynowy, jedna z najważniejszych gałęzi przemysłu przetwórczego. Dzieli się na:

 Przemysł maszynowy - zajmujący się budową różnego rodzaju maszyn wykorzystywanych w innych działach gospodarki narodowej oraz produkujący środki transportu,

 Przemysł metalowy - obejmujący odlewnictwo, produkcję armatury, wyrobów blaszanych, narzędzi i naczyń,

 Przemysł elektrotechniczny - wytwarzający urządzenia elektroenergetyczne, elektroniczne i elektryczne,

 Przemysł precyzyjny - obejmujący mechanikę precyzyjną i optykę.

Do najważniejszych produktów przemysłu elektromaszynowego należą: maszyny dla innych działów gospodarki (obrabiarki, silniki, kotły i turbiny parowe, maszyny rolnicze), samochody, samoloty, tabor kolejowy, statki, motocykle, rowery, ciągniki, transformatory, odbiorniki telewizyjne i radiowe, telefony, kable, komputery, mikroskopy, różnorodna aparatura pomiarowa.

Do światowych potentatów w zakresie przemysłu elektromaszynowego należą: USA, Kanada, Japonia, Hongkong, Korea Południowa, Chiny oraz większość krajów Europy Zachodniej.

W Polsce silnie rozwinięty jest przemysł: maszynowy - produkcja obrabiarek (Pruszków, Warszawa), maszyn włókienniczych (Zduńska Wola, Świebodzice, Wałbrzych, Kamienna Góra, Kalisz), maszyn rolniczych (Brzeg, Strzelce Opolskie, Płock, Kutno, Lublin), a także przemysł elektrotechniczny (Warszawa, Milanówek, Piaseczno).

Stosunkowo słabo rozwinął się przemysł precyzyjny (Kraków, Jelenia Góra). Ważną rolę pełnią zakłady produkujące środki transportu: tabor kolejowy (Wrocław, Poznań, Chorzów, Zielona Góra, Ostrów Wielkopolski), statki (Szczecin, Gdańsk, Gdynia) oraz przeżywające obecnie kryzys fabryki samochodów (Warszawa, Lublin, Nysa, Starachowice, Tychy, Bielsko-Biała).

Przemysł paliwowo-energetyczny, obejmuje gałęzie przemysłu przetwórczego, zajmujące się eksploatacją i przetwórstwem surowców energetycznych, stanowiących podstawę rozwoju gospodarczego.

Przemysł paliwowo-energetyczny obejmuje: kopalnie surowców energetycznych
(węgla kamiennego i węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego, torfu), zakłady zajmujące się wytwarzaniem i wstępną obróbką paliw jak: koksownie, gazownie, gazoliniarnie, zakłady brykietowania miału węglowego i torfu oraz zakłady produkujące energię elektryczną (elektrownie cieplne, wodne, atomowe, wiatrowe, słoneczne).

W Polsce silnie rozwinięta jest eksploatacja bogatych zasobów węgla kamiennego, która koncentruje się głównie na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, a także w Zagłębiu Dolnośląskim i Lubelskim Zagłębiu Węglowym, oraz zasobów węgla brunatnego (Bełchatów, Bogatynia, Konin, Turek).

Znacznie mniejszą rolę odgrywa eksploatacja ropy naftowej (okolice Krosna i Jasła, Kamień Pomorski, platformy na Morzu Bałtyckim) i gazu ziemnego (okolice Przemyśla i Sanoka, Garki, Załęcze).

Produkcja energii elektrycznej opiera się przede wszystkim na elektrowniach cieplnych (Bełchatów, Kozienice, Konin, Turoszów, Jaworzno, Rybnik, Dolna Odra, Adamów, Połaniec) i w bardzo niewielkim stopniu na elektrowniach wodnych (Porąbka, Żarnowiec, Żydowo, Solina).


Przemysł lekki, gałąź przemysłu przetwórczego, której celem jest zaspokojenie podstawowych potrzeb ludności. Dzieli się na:

 przemysł włókienniczy - wytwarzający produkty na bazie surowców naturalnych (bawełna, len, juta, sizal, konopie, wełna, jedwab i inne) oraz sztucznych (włókna syntetyczne dostarczane przez przemysł chemiczny),

 przemysł odzieżowy,

 przemysł skórzano-obuwniczy.

Do najważniejszych produktów przemysłu lekkiego należą: okrycia i ubiory z tkanin, bielizna osobista i domowa (pościelowa, kuchenna, stołowa), galanteria odzieżowa i skórzana, tkaniny, dywany, chodniki, tiule, koronki, futra, obuwie.

Na świecie najbardziej rozwinięty jest przemysł bawełniany (Chiny, Indie, USA, Rosja, Egipt) i wełniany (Rosja, Włochy, Japonia, Chiny, USA, Indie).

W Polsce przemysł lekki rozwinął się na dużą skalę już na początku XIX w. Centrum przemysłu bawełnianego znajduje się w okręgach: łódzkim (Łódź, Pabianice, Zgierz, Ozorków, Zduńska Wola, Moszczenica, Konstantynów) i podsudeckim
(Dzierżoniów, Bielawa). Największym ośrodkiem przemysłu wełnianego jest Bielsko-Biała.

Przemysł chemiczny, jedna z najważniejszych gałęzi przemysłu przetwórczego. Przemysł chemiczny obejmuje:

 przemysł chemii organicznej - wytwarzający produkty na bazie węgla kamiennego, ropy naftowej, gazu ziemnego, drewna, kauczuku, tłuszczów i innych substancji organicznych

 przemysł chemii nieorganicznej - wytwarzający produkty na bazie takich surowców, jak: siarka, sole, fosforyty, składniki powietrza i inne materiały nieorganiczne.

Do najważniejszych produktów przemysłu chemicznego należą: paliwa płynne
(benzyna, oleje napędowe, oleje opałowe), gaz koksowniczy, gaz świetlny, koks, kwas siarkowy, farmaceutyki, farby i lakiery, nawozy sztuczne i tworzywa sztuczne.

Grupę krajów o najbardziej rozwiniętym przemyśle chemicznym tworzą: Japonia, USA, Kanada, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Rosja, Ukraina, Włochy, Polska, Brazylia, Wenezuela i kraje w rejonie Zatoki Perskiej.

W Polsce silny rozwój przemysłu chemicznego notuje się od zakończenia II wojny światowej. Rozwinięta jest petrochemia (Płock, Gdańsk, Jasło, Jedlicze, Czechowice-Dziedzice), produkcja nawozów sztucznych (Police, Oświęcim, Tarnów, Puławy, Kędzierzyn-Koźle) i tworzyw sztucznych (Łódź, Toruń, Gorzów Wielkopolski, Włocławek, Tomaszów Mazowiecki), a także farmaceutyków (Kraków, Warszawa, Stargard Gdański, Pabianice).

Przemysł spożywczy, najbardziej rozpowszechniona i silnie zróżnicowana gałąź przemysłu przetwórczego, zaspokajająca podstawowe potrzeby ludności. Jego zadaniem jest zarówno wstępne przetwarzanie płodów rolnych, jak i uzyskiwanie produktów o wysokim stopniu przetworzenia w postaci np. konserw, koncentratów.

Wyróżnia się kilkanaście branż przemysłu spożywczego, z których najważniejsze to:

 przemysł młynarski – zajmuje się przetwarzaniem różnego rodzaju zbóż na mąkę i inne półprodukty (Chiny, USA, Rosja, Brazylia, Indie, kraje Europy Zachodniej),

 przemysł mięsny - związany z hodowlą bydła, trzody chlewnej i drobiu (Chiny, USA, Brazylia, Francja, Niemcy, Rosja, Ukraina),

 przemysł rybny - dostarczający ryb solonych, mączki rybnej oraz konserw, rozwinięty w państwach z dostępem do morza (Japonia, USA, Hiszpania, Portugalia, Islandia, Niemcy, Rosja, Peru, RPA),

 przemysł mleczarski - obejmujący produkcję mleka spożywczego, masła, śmietany, serów itp. (Rosja, USA, Indie, Brazylia, większość krajów Europy Zachodniej),

 przemysł cukrowniczy i cukierniczy - związany ściśle z uprawami roślin cukrodajnych (Indie, Brazylia, USA, Meksyk, Kuba, Niemcy, Francja),

 przemysł olejarsko-tłuszczowy - związany z uprawą roślin oleistych i otrzymywaniem z nich oleju, oliwy i margaryny, potentatami są głównie kraje śródziemnomorskie (Hiszpania, Włochy, Grecja, Tunezja, Turcja, Portugalia i Maroko),

 przemysł tytoniowy

 przemysł napojów alkoholowych

W Polsce rozwinięte są wszystkie rodzaje przemysłu spożywczego, a szczególnie przemysły: mięsny, mleczarski, gorzelniano-spirytusowy, tytoniowy i cukrowniczy, a na Wybrzeżu rybny.
Przemysł drzewno-papierniczy, gałąź przemysłu przetwórczego wykorzystująca jako surowiec do obróbki zasoby określonych gatunków drzew zgromadzone w kompleksach leśnych. Wyróżnia się:

 przemysł tartaczny - obejmujący zakłady produkujące drewniane materiały podłogowe oraz tartaki,

 przemysł przetwórstwa drzewnego - produkujący meble, płyty, sklejki i opakowania drewniane,

 przemysł zapałczany,

 przemysł celulozowo-papierniczy.

Do najważniejszych produktów przemysłu drzewno-papierniczego należą: grubizna, tarcica, płyty pilśniowe, płyty paździerzowe i płyty wiórowe, celuloza, papier i tektura, różnego rodzaju sklejki, meble, stolarka budowlana. Grupę krajów o najbardziej rozwiniętym przemyśle drzewno-papierniczym, wykorzystującym własne zasoby drewna, tworzą: USA, Kanada, Niemcy, Chiny, Finlandia, Szwecja, Rosja i Brazylia.

W Polsce przemysł drzewno-papierniczy nie jest dostatecznie rozwinięty. Produkuje się głównie grubiznę i tarcicę (Hajnówka, Augustów, Ruciane-Nida, Gołdap i Rzepedź), celulozę, papier i tekturę (Kostrzyń, Ostrołęka, Bydgoszcz, Świecie, Kwidzyn) oraz meble (Swarzędz, Radomsko, Wyszków, Jarocin, Białystok, Zamość).

Drobna wytwórczość, pozarolnicza działalność gospodarcza obejmująca podmioty gospodarcze zatrudniające niewielką liczbę pracowników (od firm jednoosobowych do zazwyczaj 25, czasem 50 pracowników, w zależności od kraju i rodzaju działalności) i wytwarzające dobra lub usługi na niewielką skalę.

Do drobnej wytwórczości zalicza się: rzemiosło, chałupnictwo, wytwórczość ludową i artystyczną oraz drobny przemysł i usługi.

Cechami drobnej wytwórczości są: względnie wysoka elastyczność produkcji i łatwość dostosowania jej do zróżnicowanych potrzeb i gustów odbiorców, ścisłe powiązanie z lokalnym rynkiem zbytu, niska kapitałochłonność z uwagi na stosowanie prostych metod produkcji, uproszczone formy zarządzania oraz znaczna fluktuacja firm wynikająca z dużej podatności na wpływ koniunktury gospodarczej.

Znaczenie drobnej wytwórczości związane jest z poziomem rozwoju gospodarki; w miarę jego wzrostu jej rola generalnie zmniejsza się, choć na obszarach słabo zaktywizowanych gospodarczo (głównie wiejskich) może być istotnym czynnikiem tworzenia miejsc pracy.

ZADANIE

Wybierz 3 działy przemysłu, których udział ogólnej sprzedaży produkcji przemysłowej (sekcja D – działalność produkcyjna) w 3 okresach wzrósł oraz 3 działy, w których zmalał.( wykresy znajdują się w załączniku
PRODUKCJA, KTÓRA WZROSŁA (w mln złotych)

Produkcja maszyn biurowych i komputerów


Produkcja wyrobów tytoniowych

Produkcja masy włókienistej i papieru

PRODUKCJA, KTÓRA ZMALAŁA (w mln złotych)

Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej

Produkcja pozostałego sprzętu transportowego

Produkcja drewna i wyrobów z drewna ze słomy i wikliny