Buddyzm

"Poznawanie buddyzmu jest poznawaniem siebie. Poznawanie siebie jest wykraczaniem poza siebie. Wykraczanie poza siebie będzie pełnym oświeceniem. Pełne oświecenie jest wyzwoleniem naszego ciała i umysłu i wyzwoleniem ciał i umysłów innych. Nie pozostają żadne ślady oświecenia i ten brak śladów ciągnie się w nieskończoność."
Dogen, mistrz Zen

"Tylko buddyzm zdołał jakoś przełożyć naukę o boskiej miłości i transcendentalnym przeznaczeniu na pacyfizm potrafiący kształtować ludzkie działania na wielką skalę. Rzeczywiście, pacyfizm i zrezygnowanie z przemocy kształtowały cele krajów, które zdominował buddyzm."
"Religie dla żółtodziobów"

"Nie wierzcie w ani jedno słowo tylko, dlatego, że wypowiedział je Budda, lecz sprawdzajcie rzeczy sami; bądźcie swoimi własnymi nauczycielami - przewodnikami."
Budda

"Oto mogę umrzeć szczęśliwy, nie zatrzymałem ani jednej nauki w zamkniętej dłoni. Cokolwiek może wam przynieść pożytek już wam dałem."
Budda

HISTORIA

W Indiach, przed pojawieniem się buddyzmu panował system kastowy. Buddyści odrzucili system kastowy i obrządki wedyjskie. Ze starszej religii przejęli idee karmy, reinkarnacji, nirwany i wiele innych pojęć. Ich religia kładzie nacisk na medytacje i przestrzeganie wzorców moralnych...

Teksty mówiące o życiu Buddy powstawały najczęściej w języku palijskim. Większość z nich powstała kilkaset lat później w I w. p.n.e. 200 lat później pojawiły się posągi będące przedmiotami kultu. Tak naprawdę z powodu powstania wielu legend i mitów nie sposób wyłowić prawdziwej historii na temat życia Buddy. Część wyznawców uważa go "tylko" za człowieka, a inni twierdzą, że był jednym z szeregu Buddów.

Budda został poczęty we śnie, a do łona swej matki, Mahamaji wszedł jako biały słoń przez prawy bok. Urodził się w gaju Lumbini w 563 roku, a jego rodzicielka w czasie porodu stała na gałęzi. Już przy narodzinach Gautamy mędrzec przepowiedział, że zostanie on ascetą albo największym z władców. Jako syn króla Suddhodana panującego w Kapilavastu [granice Indii i Nepalu] mieszkał w pałacu, żył w przepychu i luksusie. Ojciec modlił się do swojego dziecka. Na świat przyszedł w Nepalu. Jego matka zmarła kilka dni po porodzie, a macochą została Mahapadżapati Gotami. Nie spotykał nigdy się ze śmiercią, biedą, tragediami. Miało to chronić go przed zostaniem ascetą. Był pilny, uprzejmy i życzliwy. Gautama w wieku szesnastu lat zawarł związek małżeński z księżniczką Jasiodharą i urodziło mu się dziecko, syn Rahula. Gdy mając 29 lat opuścił pałac ujrzał to wszystko, co przed nim ukrywano. Według niektórych przekazów spotkał kolejno: starca, chorego i orszak pogrzebowy. Zrozumiał wtedy, że śmierć jest nieuchronna. Potem zobaczył żebrzącego, ale pogodnego mnicha. Swoje dotychczasowe życie zaczął postrzegać jako puste i nic nie warte. Zaczął szukać wyzwolenia. Rozpoczął wędrówkę jako asceta. Trwała ona siedem lat.

Zerwał z umartwianiem ciał i postami. Usiadł na macie pod drzewem bodhi i ślubował pozostać w takiej pozycji, aż do uzyskania prawdziwego wyzwolenia. Po 49 dniach, gdy otworzył oczy, zobaczył poranną gwiazdę. Stał się oświeconym. [Budda, znaczy oświecony. Inne imiona to Tathagata - ten, który to osiągnął / ten, który przyszedł nauczać i Bhagawad, czyli Pan; Siakjamuni- mędrzec z rodu Siakjów.] Wyjaśniał potem, że każdy dostępuje oświecenia, ale niektórzy są ślepi i tego nie dostrzegają.

Potem podążali za Buddą jego towarzysze, z którymi wcześniej szukał Prawdy. Przez resztę życia (45 lat) nauczał i organizował buddyjskie wspólnoty mnichów (sanghi). Pierwsze nauczanie znane jest pod nazwą "Wprawienie w ruch koła dharmy". Wygłosił je Budda w Parku Jeleni w Benares i prezentowało ono podstawy buddyzmu. Nauki Buddy spisano setki lat po jego śmierci.

Ostatnie słowa oświeconego miały brzmieć: "wszystkie ciała zbudowane są ze składników, które pewnego dnia się rozpadną. Przez własny wysiłek możesz się wyswobodzić".

Kandziur, spisane nauki Buddy to 108 tomów, czyli 84000 nauk. Komentarze dodawane na przestrzeni lat, Tendziur, to 254 grube księgi.

Pierwszym wielkim orędownikiem nowej religii był cesarz Asioka (270-232 p.n.e.). Nawrócenie spowodowane było przerażeniem wojnami i klęskami. Odtąd jako mecenas budował pomniki, zwoływał sobory, misjonarzy wysyłał po całym znanym wówczas świecie, od Sri Lanki po Egipt i Grecję. Niektórzy nazywają tego cesarza drugim założycielem buddyzmu. Nie prześladował wyznawców innych wyznań. Religia ta zaczęła rozprzestrzeniać się na całą Azję i tracić wiernych w Indiach.

Buddyzm, mimo że narodził się w Indiach, to nie ma dzisiaj w tym kraju zbyt wielu wyznawców. Na świecie jest buddystów około 300 milionów: 200 tysięcy w Europie, 200 tysięcy w Ameryce Północnej, 500 tysięcy w Ameryce Łacińskiej, 300 tysięcy w byłym ZSRR. Najwięcej wyznawców mieszka na Cejlonie, w Birmie, Tajlandii, Japonii, Korei i Chinach. Do Polski buddyzm przybył w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku.


NAUCZANIE

Najwyższą prawdą w buddyzmie, aspektem doświadczenia i istnienia jest dharma.

Nirvana natomiast to stan wyzwolenia od narodzin i śmierci, czyli sansary -niekończącej się wędrówki dusz. To miejsce, "gdzie poznajemy, iż nie ma niczego poza tym, czego doświadcza rozum, gdzie poznając naturę własnego ja, odrzuca się dwoistość i podział; gdzie nie ma więcej żądzy i chciwości, gdzie nie ma już przywiązania do przedmiotów świata zewnętrznego". Buddyści dążą do wyjścia ze świata iluzji, do pełnego oświecenia.

Buddyści wierzą w reinkarnację. W osiągnięciu wyzwolenie przeszkadza to, że nie potrafimy zaakceptować tego, że jesteśmy iluzją i tak naprawdę nie tworzymy niezależnej istoty. Nic zresztą nie istnieje samodzielnie, ani wiecznie. Życie jest ciągiem nietrwałych procesów. Do pełnego wyzwolenia prowadzi wiedza i zrozumienie.

Fundamentem nauki Buddy są Cztery Szlachetne Prawdy: [w skrócie] 1. Życie jest cierpieniem; 2. Cierpienie powodowane jest żądzą i przywiązaniem; 3. Żądzę i przywiązanie można zwyciężyć; 4. Droga do pokonania żądzy i przywiązania to Ośmioraka ścieżka: właściwe... rozumienie, postanowienie, mowa, działanie, zarobkowanie, wysiłek, uwaga, skupienie.

Buddyści nie wierzą w Boga jako takiego. Budda twierdził, że owszem bogowie hinduscy istnieją, ale nie mają oni wpływu na życie ludzi, są one duchami, które nie osiągnęły pełnego wyzwolenia.

Buddyście nie wolno zabijać, kraść, postępować bezwstydnie, kłamać i pić alkoholu, zażywać narkotyków. Mnich buddyjski ma jeszcze zobowiązanie do zachowywania postów i zakaz używania pachnideł i ozdób, uczestniczenia w świeckich rozrywkach, spania w wygodnym łóżku, używania pieniędzy. Większość buddystów to wegetarianie.

Trzy klejnoty buddyzmu (Triratna) pomagają w dojściu do oświecenia. Są to Budda, dharma i sangha.


ODŁAMY

Ponieważ Budda nie wyznaczył swojego następcy, po jego śmierci doszło do wielu rozłamów w obrębie religii buddyjskiej. Jego celem nie było formalizowanie religii, bo każdy miał sam dążyć do oświecenia. By różnice nie dzieliły wyznawców, mnich Mahakaśjapa zwołał pierwszy sobór. Miało w nim wziąć udział 500 mnichów, choć niektórzy podważają fakt, czy sobór w ogóle miał miejsce. Uznano wtedy 18 szkół. Niektóre z odłamów prezentujemy poniżej.


Therawada, szkoła małego wozu: jedyna istniejąca do dziś szkoła spośród pierwszych 18. Najbliższa pierwotnemu buddyzmowi. Nacisk kładzie się na wyzwolenie jednostki, na które może ona zapracować poprzez surowe przestrzeganie zasad. Teksty Therawady zawarte są w Tripitace, Trzech Koszach. Jest to razem 31 ksiąg w języku palijskim. W ich skład wchodzą: reguły zakonne, kazania, kompedium filozofii i psychologii. Głównie w Sri Lance, Mianmie, Tajlandii, Kambodży, Laosie. Mężczyźni, wyznawcy najczęściej muszą część życia spędzić w klasztorze.

Mahajana; szkoła wielkiego wozu [I w p.n.e.] nacisk na idee łaski i pomocy od bodhisattwów (istoty, które dążą do nirvany, ale czkają aż z kręgu życia i śmierci uwolnią się inne istoty). W tej szkole istnieje pogląd o istnieniu tathata, czyli zasady, która określa wszystko we wszechświecie. Wierni muszą studiować Sutry Doskonałej Mądrości. Wierzą w Buddę absolutnego i wiecznego. Gautama był czasową formą wieczności. Wszelka rzeczywistość to pustka. "Forma jest pustką, pustka jest formą". Najbardziej znane teksty mahajany to Sutry lotosu, diamentowa i serca. Głównie w Chinach, Korei, Japonii i Wietnamie. Literatura powstała w sanskrycie i językach chińskich (ponad 5000 tomów! Zawierających wiele nowych koncepcji) i tybetańskich

Wadźrajana, buddyzm tybetański, lamaizm, manatrajana (wóz mantr): Kierunek ten wiąże się z hinduską tantrą. Wykorzystuje ćwiczenia jogi. Najbardziej znana księga: Bardo Thodol "Tybetańska księga umarłych". Modlitwy, mantry powtarza się tysiące razy dziennie, używa różańców i młynków modlitewnych. Mnisi tworzą mandale, obrzędów można nauczyć się od lamów [jest to tytuł każdego mnicha]. Najważniejsi z nich to dalajlama i panczelama.

Zen: najpopularniejszy na zachodzi kierunek buddyzmu. Założył go Bodhidharma ze szkoły Mahajany. Rozwinął się z połączenia nauk jego i taoistów. Nacisk kładziony jest na osobiste medytacje. Medytacja jest nieracjonalna, oczyszcza umysł, jedną z jej dróg jest kontemplacja paradoksów-zagadek, koanów [na przykład, jaki dźwięk rozbrzmiewa, gdy klaszcze się jedną ręką?].

Szkoła Czystej Ziemi: Nawiązuje do tradycji Amitabhy, który ślubował ochronę wszystkich czujących stworzeń. Nirvanę osiąga się poprzez miłosierdzie Buddy, a nie własne, egoistyczne uczynki. Wyznawców Amithaby czeka wieczne szczęście, a innych wieczne męki.

Nichiren: Jest to wiele odłamów buddyzmu japońskiego. Najbardziej znany z nich to świecki ruch Soka Gakkaki. Dosyć popularny wśród zachodnich buddystów. Według niektórych tylko Sutra lotosu zawiera najdoskonalszą wersję nauk Buddy.


BUDDYJSKA SZTUKA INDYJSKA

Historię życia Buddy można podziwiać na płaskorzeźbach, które ozdabiają bramy świątyń w Sańczi i Bahrhut. Powstały one wokół relikwii oświeconego. Występują tam tylko jego symboliczne przedstawienia jako lotos, odcisk stopy, znak lub przedmiot. "ludzkie" przedstawienia zaczęły pojawiać się w pierwszym stuleciu naszej ery. W Gandharze pojawiły się posągi.

Świątyniami-pomnikami są stupy. Półkoliste budowle kute w skałach lub kopce. Historycznie ta forma wywodzi się od kopców grobowych. Często umieszczone są na murowanym postumencie. Na jej szczycie znajduje się kapliczka, w której przechowuje się relikwie. Najstarsze ze stup zachowały się w Sańczi w środkowych Indiach. Inne budowle to świątynie kute w skałach. Są to najczęściej hale z absydą. W ich wnętrzach mnisi oddają się medytacji. Najczęściej w pobliżu znajdują się klasztory. Architekturę buddyjską charakteryzowały kolumny ze zwieńczeniami w kształcie lotosów.


CIEKAWOSTKI


Skoro już jesteśmy przy buddyzmie...

W 1996 roku wydawnictwo Uraceus w serii "Biblioteka Club Voltaire" wypuściło na polski rynek wydawniczy książkę "Pra-Jezus. Buddyjskie źródła chrześcijaństwa" napisaną przez Elmara R. Grubera i Holgera Kerstena. Obaj panowie zajmują się religiami, szczególnie osobą Jezusa z Nazaretu. Opublikowali kilka książek, w tym jedną wspólnie.

Według autorów związki świata zachodniego i jego cywilizacji z Indiami są dużo głębsze. Twierdzą oni, że kontakty między tymi dwoma światami trwały już za króla Salomona. Pod wpływem Indii tworzyli zachodni filozofowie. Jezus miał być według nich buddyjskim kaznodziejom, a ewangelie powstawały w duchu buddyjskim. Cała historia i powstanie chrześcijaństwa miałoby być dziełem jakiejś fanatycznej sekty... Bierze się to stąd, że w zasadzie nie ma źródeł na temat Jezusa napisanych przez mu współczesnych.

Oprócz podobieństwa nauk, autorzy książki doszukali się zbieżności życiorysów Buddy i Jezusa. Obaj zostali niepokalanie poczęci, ich przybrani ojcowie mieli wątpliwości i ukazywały im się anioły. I Jezus, i książę Gautama byli "powitani" na świecie przez starych mędrców (Symeon). Znane z ewangelii chodzenie po wodzie i rozmnożenie pokarmów możemy również odszukać w tekstach buddyjskich. Podobieństw i zbieżności jest dużo więcej...

Zapraszam do lektury. Poznawanie interesujących poglądów, nawet, gdy nie zgadzają się one z osobistym zdaniem czytelnika może być pasjonującą przygodą.


ŚWIĘTA BUDDYJSKIE

Dzień Nirvany: 15 lutego: śmierć Buddy

Dzień Buddy: 8 kwietnia: narodziny Buddy

Dzień Bodhi: 8 grudnia: Budda usiadł pod drzewem


No, i to by były takie podstawy podstaw, bez wdawania się w szczegóły i terminologię. I pewnie każdy zainteresowany znajdzie coś, o czym nie napisałam, a co według niego jest ważne, ale... Buddyzm jest tematem rzeką na miarę Amazonki, więc zachęcam do lektury pozycji ze źródeł...



Biblografia
Źródła: M.Mejor "Buddyzm" [Polecam szczególnie], "Człowiek poszukuje Boga', M. Carrrithers "Budda"; H.Oldenberg "Życie, nauczanie i wspólnota Buddy"; "Religie dla żołtodziobów" B.Toropov, L.Buckles