Kto jest winny śmierci Michasia?

Michaś jest głównym bohaterem noweli H. Sienkiewicza pt. \" Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela\". Ma on jedenaście lat. Pochodzi z zamożnej rodziny, która straciła wiedszość majątku z powodu działań patriotycznych. Ma siostrę Lolę, którą wychowuje matka. Chłopiej natomiast jest pod opieką swojego korepetytora - pana Wawrzynkiewicza. Jest półsierotą - jego ojciec zginął bowiem podczas powstania styczniowego. Ten wrażliwy, dobrze zapowiadający się chłopiec kończy swe krótkie życie tragicznie. Co jest przyczyną choroby Michasia? Kto jest winien jego śmierci?

Na te pytania nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Moim zdaniem winni są zaborcy, nauczyciele pruskiej szkoły, ale również osoby z najbliższego otoczenia chłopca,jak matka czy ksiądz z Zalesina. Chciałbym to wykazać w swoim rozważaniu.

"Biedny Michaś namiętnie i ślepo był przywiązany do matki, że zaś mu powiedziano, iż matka bardzo jest nieszczęśliwa, chora i że gdy on będzie jeszcze się źle uczył, to może ją dobić - więc chłopak drżał przed tą myślą i całymi nocami siadywał nad książką, byle tylko matki nie zmartwić.\"

Michasia przygnębialy listy z domu, w których matka przypominała o niezwykłych zdolnościach syna i nadziejach, jakie w nim złożyła. Chłopiec nie chcąc matki zawieść, narzucił sobie obowiązki ponad siły. I tak pani Maria skazywała syna na psychiczne katusze. Michaś męczył się niemiłosiernie, żeby tylko matka nie straciła zdrowia, o czym zwykle przypominał dziecku ksiądz z Zalesina.Kosztem własnego zdrowia chłopiec chciał sprostać oczekiwaniom lecz nie mógł. Starał się, ślęczał nad książkami, "walczył, jak tonący z falą - rozpaczliwie, ale na próżno\".

Bohater noweli ma wielkie problemy z opanowaniem języka niemieckiego i wymowy z odpowiednim akcentem. Dlatego własnie nauczyciele znęcali się nad nim. Uważali, że jest tępym, leniwym mazgajem. A takie zdanie mógł postawić jedynie pan Wawrznkiewicz. On bowiem spędzał z chlopcem najwięcej czasu. Jego opinia brzmiała:"nie był tępy, ale nalezał do tego rodzaju dzieci, których zdolności, z początku średnie, rozwijają się dopiero później razem z silami fizycznymi i zdrowiem" Mówił również takimi słowy: "Było to dziecko średnich zdolności, ale tak wytrwałe i przy calej słodyczy, taką obdarzone siłą charakteru, jakiej nie zdarzyło mi się spotkać w zadnym innym chłopcu." Pruscy nauczyciele zastraszali go do tego stopnia, że nawet kiedy chłopiec umiał dany temat, milczał w obawie, że dostanie naganę za zły akcent. Zła to szkoła, w której nauczyciele nie chcą zrozumieć ucznia. To było jedną z przyczyn slabych ocen Michasia i jego porażek.

Najgorsze było dla niego to, że "W opini niemieckich profesorów to tylko dziecko dobrze się sprawiało, które płaciło śmiechem za ich drwiny z , języka i tradycji. Chłopiec był wychowywany w duchu patriotyzmu. Pan Wawrzynkiewicz, za przyzwoleniem pani Mari, korzystał z zakazanych przez zaborców podręczników byle tylko Michaś znał historię obyczaje, tradycje swojej ojczyzny. Poddawany germanizacji mały patriota cierpiał moralnie. Nie mógł się pogodzić z oczernianiem polskiej kultury i historii oraz naśmiewaniem się z polskości.

Ustawiczne porażki i niepowodzenia oraz zbytnie przywiązanie do polskości spowodowały wydalenie chłopca ze szkoły. Taki cios był zbyt silny dla tego wrażliwego i delikatnego dziecka. Wycięczenie fizyczne i załamanie psychiczne doprowadziły do choroby i śmierci Michasia.

Trudno znaleźć jedynego winowajcę takiego stanu rzeczy.