Mszaki - rośliny z przewagą gametofitu

Mszaki są sztuczną jednostką systematyczną tworzoną przez kilka niezależnych linii rozwojowych. Z nich dwie pierwsze - porostnicowe i jungermaniowe – określa się mianem wątrobowców, trzecią zaś, najliczniejszą, stanowią mchy.

1.Budowa i funkcje życiowe mszaków
a.)GAMETOFIT
Jest to pokolenie dominujące. Jest haploidalne, większe od sporofitu, długotrwałe(wieloletnie), samożywne, jego budowa jest zróżnicowana w zależności od grupy mszaków:
-gametofit porostnicowych ma zwykle postać płatowej plechy, ale za to jej budowa wewnętrzna niekiedy jest skomplikowana. Całość jest przytwierdzona do podłoża za pomocą jednokomórkowych chwytników.
U porostnicy (Marchantia) występuje skórka z specyficznymi aparatami szparkowymi(zbudowanymi z 16 komórek), tkanka asymilacyjna i spichrzowa.
-gametofit jungermaninowych jest zazwyczaj w formie płożącej się łodyżki opatrzonej listkami. Nie są to jednak typowe liście, a jedynie płatowate wyrostki zbudowane z jednej warstwy komórek. Łodyżki tych mszaków nie mają żadnych wiązek przewodzących.
-gametofit mchów ma dość złożoną budowę, a wśród nich wyróżniają się przedstawiciele płonników. Powszechnie znany płonnik pospolity ma prostą nie rozgałęzioną łodyżkę wysokości parunastu centymetrów, pokrytą dość dużymi listkami. W łodyżce można wyróżnić skórkę, korę pierwotną, której zewnętrzne komórki mają wzmocnione ścianki, oraz centralną „wiązkę przewodzącą” o bardzo prymitywnej budowie. Składa się ona z dużych martwych komórek(hydroidów) otoczonych komórkami drobnymi i żywymi, o wydłużonych kształtach (leptoidy). Hydroidy przewodzą wodę, czyli wypełniają funkcję drewna, leptoidy zaś – substancje organiczne, wypełniają funkcję łyka. Listki płonnika w przeciwieństwie do większości mchów, są wielowarstwowe i mają liczne blaszki położone na górnej stronie liścia. Blaszki te pełnią funkcje asymilacyjne(asymilatory) i dodatkowo są elementem zatrzymującym wilgoć. Przytwierdza się do podłoża wielokomórkowymi chwytnikami (wyjątkiem są torfowce nie mające chwytników). Mchy rosną przeważnie blisko siebie w kępach.

b.)SPOROFIT
Budowa sporofitu jest podobna u wszystkich mszaków. Ma on postać pojedynczej, nierozgałęzionej łodyżki zwanej setą, zakończonej na szczycie zarodnią. Zarodnia ta ma w swej ogólnej części mechanizm otwierający – wieczko, umożliwiające wysyp dojrzałych zarodników. Sporofit nie jest rośliną samodzielną, wrasta w gametofit tak zwaną stopą, przez którą pobiera wodę i związki organiczne. Jest pokoleniem krótkotrwałym, po wytworzeniu zarodników zamiera i odpada.
2.Cykl rozwojowy mszaków
U mszaków występuje wyraźna i regularna przemiana pokoleń. Produkujący komórki rozrodcze gametofit może być jednopienny lub dwupienny. O roślinie jednopiennej mówimy wtedy, gdy męskie i żeńskie organy rozrodcze (gametalgia) występują na tym samym osobniku. U roślin dwupiennych na danej roślinie mogą występować tylko gametalgia albo męskie, albo żeńskie. Gametalgia mszaków mają zawsze wielokomórkowe ścianki. Męskie plemnie są zazwyczaj kuliste lub maczugowate, a ruchliwe plemniki uwalniane są po pęknięciu ścianki gametalgium. Żeńskie gametalgia, czyli rodnie, mają kształt wazonika z długą szyjką. Na jego dnie znajduje się tylko jedna nieruchliwa komórka jajowa. Plemnie i rodnie najczęściej są położone na szczycie łodyżki gametofitu, rzadziej z boku w kątach listków.