Embriologia.

1.Rozmnażanie dzielimy na bezpłciowe i płciowe.

2.W rozmnażaniu bezpłciowym powstają osobniki identyczne z osobnikami macierzystymi. Wyróżniamy następujące typy rozmnażania bezpłciowego:
-fragmentacja ciała na części, z których odtworzą się całe organizmy (występuje u np. jamochłonów, płazińców, pierścienic, szkarłupni, gąbek)
-pączkowanie, podczas którego z utworzonego małego uwypuklenia w komórce macierzystej rozwija się nowy osobnik (pierwotniaki, niektóre jamochłony, płazińce, pierścienice i osłonice)
-strobilizacja, czyli podziały poprzeczne polipów krążkopławów – w ich wyniku powstają postacie młodociane meduz
-podział podłużny organizmu (np. u ukwiałów, pierwotniaków)

3.Rozmnażanie płciowe wiąże się z wytwarzaniem gamet: żeńskich i męskich. Gamety mogą być w stosunku do siebie
-izogamiczne, wtedy obie mają takie same rozmiary i kształt
-anizogamiczne, wtedy obie mają jednakowy kształt, lecz inne rozmiary
-oogamiczne, wtedy gamety nie są do siebie podobne

4.Wśród organizmów rozmnażających się płciowo wyróżnia się:
-hermafrodytyzm polegający na tworzeniu gamet męskich i żeńskich przez jednego osobnika; zapłodnienie może mieć charakter samozapłodnienia (np. u tasiemca) lub zapłodnienia krzyżowego (np. dżdżownica)
-partenogenezę polegającą na rozwoju osobników z nie zapłodnionych jaj (pszczoły, osy, niektóre mięczaki, jaszczurka zakaukaska)
-rozdzielnopłciowość, czyli produkowanie gamet męskich przez samca i gamet żeńskich przez samicę; różnice między samcami i samicami nazywamy dymorfizmem płciowym

5.Tworzenie się gamet nazywamy gametogenezą.

6.Gamety wytwarzane są u większości zwierząt w tzw. gonadach, czyli jądrach gamety męskie, a w jajnikach gamety żeńskie.

7.Gamet męskie nazywamy plemnikami. Są one w większości przypadków obdarzone zdolnością ruchu

8.Gamety żeńskie to komórki jajowe. Zawierają substancje zapasowe, czyli żółtko. Umożliwia ono przetrwanie embrionowi, aż do momentu, kiedy może się on żywić sam po wylęgu, lub do czasu, zanim zostanie utworzono łożysko.

9.W zależności od ilości nagromadzonego żółtka jaja dzielimy na:
-oligolecytalne – ubogie w żółtko (np. ssaki)
-mezolecytalne – o średniej ilości żółtka (płazy)
-polilecytalne – o dużej ilości żółtka (ptaki, gady, owady)

10.W zależności od sposobu rozmieszczenia żółtka dzielimy jaja na:
-izolecytalne – żółtka rozmieszczone jest równomierne (lancetnik)
-tolelecytalne - żółtko zebrane na jednym z biegunów (płazy, gady, ptaki)
-centrolecytalne – żółtko w środku (owady)

11.Gamety u prymitywnych gatunków zwykle opuszczają ciało przez szczelinę w jego ścianie lub poprzez drogi płciowe.

12.Podczas zapłodnienia zewnętrznego jaja są wyrzucane do wody, gdzie większość z nich napotyka na pływające plemniki.

13.Podczas zapłodnienia wewnętrznego jajo jest zatrzymywane w obrębie ciała samicy aż do zapłodnienia lub nawet do momentu gdy embrion rozwinie się w mniej lub bardziej dojrzałego potomka.

14.Po zapłodnieniu następuje rozwój zarodkowy zygoty, dzielący się na etapy początkowe występujące u wszystkich zwierząt:

15.Pierwszym etapem jest bruzdkowanie:
-zapłodnione jajo ulega podziałom mitotycznym – bruzdkuje
-powstałe komórki nazywamy blastomerami
-grudkę złożoną z kilkudziesięciu blastomerów nazywamy morulą
-dalsze podziały prowadzą do powstania pęcherzykopodobnej blastuli
-posiada ona już ścianę (blastodermę) i pierwotną jamę ciała – blastocel

16.Kolejnym etapem jest gastrulacja. W procesie powstawania listków zarodkowych, czyli komórek przekształcających się w tkanki i narządy, wyróżniamy m.in. następujące sposoby gastrulacji:
-obrastanie (epibolia) - polega na wysuwaniu się komórek przeznaczonych na ektodermę ponad powierzchnię blastodermy i obrastaniu pozostałych komórek
-rozblaszkowanie (delaminacja) - wiąże się ze specyficznym układaniem się wrzecion podziałowych w komórkach blastodermy i prowadzi do rozwarstwienia pokładów komórek.
-wpuklanie (embolia) – polega na wpuklaniu się komórek jednego bieguna do wnętrza zarodka w wyniku czego powstają dwa listki zarodkowe ektoderma i endoderma, które ogranicza tzw. prajelito.

17.Prajelito, czyli archentenor, zaczyna się tworem zwanym praustami.

18.U zwierząt dwubocznie symetrycznych pojawia się następnie trzeci listek zarodkowy, czyli mezoderma. Od tego momentu możliwości rozwojowych jest kilka:
A)u zwierząt pierwoustych (robaków, pierścienic, stawonogów, mięczaków) prausta tworzą definitywny otwór ustny
B)u zwierząt wtórnoustych (szkarłupnie i strunowce) otwór ustny tworzy się na nowo, a prausta zanikają lub zmieniają się w otwór odbytowy

19.Trzecim etapem jest organogeneza, czyli proces tworzenia się narządów i układów z poszczególnych listków zarodkowych.

20.Z ektodermy powstają:
-ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy, nabłonek zmysłowy, soczewki oczu, szyszynka
-nabłonek początkowej i końcowej części układu pokarmowego
-nabłonek skóry i jego pochodne (np. gruczoły egzokrynowe)

21.Z endodermy powstają:
-środkowa część układu pokarmowego z gruczołami (wątrobą i trzustką)
-nabłonek pęcherza moczowego
-układ oddechowy

22.Z mezodermy powstają:
-szkielet
-mięśnie szkieletowe
-mięsień sercowy
-naczynia krwionośne i limfatyczne
-organy wydalnicze
-gonady
-skóra właściwa