Główne konstytucje

Konstytucje:

1.Ustawa Rzadowa Rzeczypospolitej Polskiej z 3 maja 1791 r. (Konstytucja 3 Maja)

2.Konstytucja Ksiestwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 r.

3.Konstytucja Krolestwa Polskiego z 1815 r.

4.Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okregu z 1818 r.

5.Mała Konstytucja z 20 II 1919 r.

6.Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 marca 1921 r. (Konstytucja Marcowa)

7.Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 kwietnia 1935 r. (Konstytucja Kwietniowa)

8.USTAWA KONSTYTUCYJNA z dnia 19 lutego 1947 r. O USTROJU I ZAKRESIE DZIAŁANIA NAJWYŻSZYCH ORGANÓW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ (Mała Konstytucja)

9.Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r.

10.Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 padziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach
między władz ustawodawcz i wykonawcz Rzeczypospolitej Polskiej oraz o
samorzdzie terytorialnym (Mała Konstytucja)

11.Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.




Ustawa Rzadowa z 3 maja 1791 r. (Konstytucja 3 Maja)
PREAMBULA

W imie Boga, w Trojcy Swietej jedynego. Stanislaw August [2] z Bożej łaski i woli Narodu Krol Polski, Wielki Ksiaże Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołynski, Podolski, Podlaski, Inflancki, Smolenski, Siewierski i Czernichowski, wraz ze Stanami Skonfederowanymi, w liczbie podwojnej narod polski reprezentujacymi.
Uznajac, iz los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisl, dlugim doswiadczeniem
poznawszy zadawnione rzadu naszego wady, a chcac korzystac z pory, w jakiej sie Europa znajduje i z tej dogorywajacej chwili, ktora nas samym sobie wrocila, wolni od hanbiacych obcej przemocy nakazow, ceniac drozej nad zycie, nad szczesliwosc osobista, egzystencje polityczna, niepodleglosc zewnetrzna i wolnosc wewnetrzna narodu, ktorego los w rece nasze jest powierzony, chcac oraz na blogoslawientstwo, na wdziecznosc wspolczesnych i przyszlych pokolen zasluzyc, mimo przeszkod, ktore w nas namietnosci sprawowac moga dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolnosci, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic z najwieksza staloscia ducha, niniejsza konstytucje uchwalamy i te calkowicie za swieta, za niewzruszona deklarujemy, dopoki by narod w czasie prawem przepisanym, wyrazna wola swoja nie uznal potrzeby odmienienia w niej jakiego artykulu. Do ktorej to konstytucji dalsze ustawy sejmu terazniejszego we wszystkim stosowac sie maja.

I. RELIGIA PANUJACA.

Religia narodowa panujaca jest i bedzie wiara swieta rzymska katolicka ze wszystkimi jej prawami; przejscie od wiary panujacej do jakiegokolwiek wyznania jest zabronione pod karami apostazji. Ze zas taz sama wiara swieta przykazuje nam kochac bliznich naszych, przeto wszystkim ludziom jakiegokolwiek badz wyznania, pokoj w wierze i opieke rzadowa winnismy i dlatego wszelkich obrzadkow i religii wolnosc w krajach polskich, podlug ustaw krajowych warujemy.

II. SZLACHTA ZIEMIANIE.

III. MIASTA I MIESZCZANIE.

IV. CHLOPI WLOSCIANIE.

V. RZAD, CZYLI OZNACZENIE WLADZ PUBLICZNYCH.

VI. SEJM CZYLI WLADZA PRAWODAWCZA.

VII. KROL, WLADZA WYKONAWCZA

VIII. WLADZA SADOWNICZA

IX. REGENCJA

X. EDUKACJA DZIECI KROLEWSKICH

XI. SILA ZBROJNA NARODOWA



Przypisy
[1] oblatum - wniesione do akt, zarejestrowane
[2] Stanislaw August Poniatowski, krol Polski, 1764-1795
[3] Kazimierz III Wielki, krol Polski, 1333-1370
[4] Ludwik, krol Wegier (1342-1382), rzadzil jako krol Polski (Ludwik Wegierski) w sukcesji po swoim wuju, Kazimierzu III. Jego
nastepczynia na tronie polskim byla jego corka, krolowa Jadwiga
[5] Wladyslaw, wielki ksiaze litewski, krol Polski (jako Wladyslaw II, 1386-1434), maz Jadwigi
[6] Witold (lit. Vytautas), wielki ksiaze litewski (1401-1430), brat Wladyslawa Jagielly
[7] Wladyslaw III, krol Polski 1434-1444, Krol Wegier (1440-1444), syn Wladyslawa II Jagielly
[8] Kazimierz IV, krol Polski (1447-1492), brat Wladyslawa III
[9] Jan I Olbracht, krol Polski (1492-1501), syn Kazimierza IV
[10] Aleksander I, krol Polski (1501-1506), syn Kazimierza IV, brat Jana I Olbrachta
[11] Zygmunt I "Stary", krol Polski (1506-1548), syn Kazimierza IV, brat Aleksandra I
[12] Zygmunt II, krol Polski (1548-1572), syn Kazimierza IV, syn Zygmunta I
[13] iurium regalium - prawa krolewskiego (do dobre naturalnych, glebi ziemi, zniesionego zreszta w 1573 r.)
[14] Miasta nasze krolewskie wolne w panstwach Rzeczypospolitej, ustawa z dnia 18-21 kwietnia 1791 r., jest integralna czescia
Ustawy rzadowej 3 maja 1791 r.
[15] votum - glos
[16] paritatem - rownosc glosow
[17] votum decisivum - rownosc glosow
[18] liberum veto - (lac. wolne "nie pozwalam") prawo zezwalajace jednemu poslowi na zerwanie sejmu i uniewaznienie
wszystkich jego uchwal. Wyroslo z zasady jednomyslnosci wymaganej do uchwal sejmowych. Pierwszy zerwal sejm przez liberum veto posel trocki, Wladyslaw Sicinski w 1652 r. W pierwszej polowie XVIII w. sejmy zrywano bardzo czesto. Po 1764 praktycznie wyszlo z uzycia.
[19] konfederacja - tymczasowy zwiazek utworzony przez jeden lub kilka stanow badz przez miasta dla osiagniecia okreslonych
celow politycznych, np. wymuszenia ustepstw na panujacym. Mial istniec do momentu osiagniecia zalozonego celu. Konfederacja
nie miala zadnej wladzy legislacyjnej, chyba ze byla utworzona w ramach sejmu badz jej cele przejete przez sejm. Z zasady
konfederacja miala okreslona struktre formalna, na ktora skladaly sie: wybrany w glosowaniu komitet wykonawczy, skarbnik oraz
komitet publikujacy odezwy konfederacyjne.
[20] definitive - ostatecznie
[21] Fryderyk August I z dynastii Wettinow (ur. 1750, zm. 1827) byl Elektorem Saskim (1763-1806), a pozniej krolem (1806-1827). Mianowany namiestnikiem napoleonskiego Ksiestwa Warszawskiego (1807-1814)
[22] de lumbis - doslownie: "z ledzwi", tzn. naturalnie splodzonym
[23] zadnej preskrypcji - zadnemu ograniczeniu
[24] pacta conventa - umowa o charakterze publiczno-prawnym miedzy szlachta a nowo obranym krolem. Zawierala indywidualne zobowiazania elekta dotyczace m.in. zatwierdzenia praw, polityki zagranicznej, spraw finansowych, splaty dlugow. Pacta conventa ukladano na sejmie elekcyjnym i zgoda na nie byla warunkiem elekcji. Pierwsze Pacta Conventa uzgodniono z HenrykiemWalezym (Henri Valois) w 1573 r.; sa one znane pod nazwa Artykulow henrykowskich (Confirmatio Iurium Henrici Regis).
Artykuly henrykowskie powaznie ograniczaly wladze krola. Zatwierdzaly one m.in. wolna elekcje, zabranialy wypowiadac wojne i
zwolywac pospolite ruszenie bez zgody senatu oraz nakladac podatki bez zgody sejmu. Krol zobowiazywal sie zwolywac sejm co
dwa lata. Piecze nad realizacja postanowien artykulow henrykowskich powierzono wybranym przez sejm 16 senatorom
rezydentom. Ostatni artykul pozwalal poddanym wypowiadac posluszenstwo krolowi, gdyby naruszyl on ktores z postanowien.
ARtykuly henrykowskie i pacta conventa od XVII w. zaliczane byly to tzw. praw kardynalnych (tzn. gwarantujacych przewage
szlachty, chroniacych interesy magnatow czy Kosciola katolickiego).
[25] ius agratiandi - prawo laski
[26] in criminibus status - z zakresie zbrodni stanu (godzacych w podstawy porzadku politycznej Rzeczypospolitej
[27] ex ordine - w porzadku hierarchii
[28] ministra belli - ministra wojny
[29] w komisjach zasiadac nie maja - tzn. nie moga byc czlonkami kolegialnych magistratur ministerialnych, zwanych komisjami
[30] respective - odnosnie
[31] in causis iuris et facti - w sprawach zgodnie z prawem i procedura
[32] Kurlandia - poludniowa czesc dawnych Inflant polozona nad Baltykiem i Zatoka Ryska, siegajaca na wschod po Dzwine
(obecnie obszar Republiki Lotewskiej). Lenno Polski w latach 1651-1795. Przypadla Rosji podczas trzeciego rozbioru Polski w
1795 r.
[33] crimina status - zbrodnie stanu
[34] kasztelan generala trockiego - starostwa generalnego trockiego