Sonet.

SONET - jest to kunsztowna kompozycja stroficzna zlożoną z 14 wersów,dzieli sie na 2 czterowiersze o powtarzajacych się rymach i 2 trójwiersze o rymach odmiennych pocątkowo podwójnych,później potrójnych;tercety są przy tym tak skonstruowane,by nie można ich było zamienić na czterowiersz i dystych.Sonet zrodził sie w XIII wieku we Włoszech.Jego twórcami byli Dante i Petrarka.W XV-XVI w. sonet upowszechnił się w całej Europie,ulegając przy tym nacznym modyfikacjom głównie w poesji francuskiej,która rozbiła tercety na dystych i czterowiersz,oraz w poezji ang.,która wykształciła jeszcze swobodniejszą postać sonetu złożoną z trzech czterowierszy różniących sie rymami i zamykającego dystychu.

Kunsztowność kompoycji stroficznej wiąże sie często z wykwintnością układu językowego,stąd sonet chętnie wykożystuuje wymyślne powtórzenia słowne,niezwykłe kompozycje rymowe,anafory,paraleizmy,gradacje itp.Rozmiar sylabiczny różny dla różnych języków ,zazwyczaj dłuższy pozwala na kunsztowne rozwiązania składniowe i często wprowadzanie rymów w średniówce,pomysłowo układanych.towarzyszy temu zwykle rygor kompozycji tematycznej:pierwsza strofa narracyjna lub opisowa zarysowuje temat obiektywizująco,druga odnosi go do podmiotu,tercety przynosza komentarz liryczny lub refleksje spointowana w filnale.Daje to sonetowi zawartość utworu epigramatycznego,zdążającego do zwięzłej formuły końcowej,bedącej zazwyczaj uogólnieniem sensu całego utworu.Taka kunsztowność sprawiła,że sonet od pocątku związał sie zarówno z tematyką salonowo-erotyczna,jak również poważną problematyką fliozoficzno-refleksyją.

Do Polski został wprowadzony przez Jana Kochanowskiego oraz Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Rozkwitał w Broku u Jana Andrzeja Morsztyna(sonet erotyczny) i Grabowieckiego(sonet filozoficzno-refleksyjny).Po niemal całkowitym zaniku rozkwitł ponownie w romantyźmie dzięki wpływowi na poezję sonetów krymskich i tzw.sonetów odeskich Mickiewicza,który wprowadził do poezji polskiej cykl sonetowy i urozmaicił budowę sonetu,min. przez zastosowanie formy dialogu.Po pewnym osłabieniu popularności w pozytywiźćmie upowszechnił sie sonet znów u schyłku XIX i pocz. XX wieku.

W Polsce występował w twórczości starzsej generacji poetów Asnyk,Konopnicka,jak również wśród przedstawicieli Młodej Polski: Kasprowicz,Przerwa-Tetmajer,Staff..Ożywili oni znacznie formę sonetu,stosując liczne warianty:sonet podwójny,wydłużony,skrócony , a także niezwykłe kompozycje awangardowe,odrzucające regularne,tradycyjne rygory wiersza.Współcześnie sonet wrócił w twórczości poetów nawiązujących do tradycji barokowych i neoklasycznych(Grochowiak),którzy reaktywując kompozycje stroficzną,odeszli od rygorów sylabicznej regularności metrum i rymówczyste sonety bezrymowe)