Tunele i przełęcze w Alpach.

Budowa dróg przez góry a zwłaszcza przez przełęcze alpejskie była zadaniem niełatwym. Jednakże ich budowę rozpoczęli już starożytni rzymianie.
Technicy rzymscy przed przystąpieniem do robót przeprowadzali badania kierunków wiatrów, opadów i potencjalnych tras zejścia lawin śniegowych i kamiennych. Droga miała być przede wszystkim przejezdna, ustępowano więc niekiedy naturze i nie trzymano się za wszelką cenę prostej. Trakt w miarę możliwości lokowano po stronie nasłonecznionej, gdzie w zimie opady były mniejsze a na wiosnę śniegi szybciej topniały. Drogi alpejskie ze względów oszczędnościowych były bardzo strome. Przykładowo – do przełęczy Maloja (w Alpach szwajcarskich) prowadziło początkowo 3, a później 9 serpentyn, obecnie jest ich 22.

Polibiusz z Megalopolis w Arkadii (około 200-118 r p.n.e., najwybitniejszy historyk grecki okresu hellenistycznego) znał cztery przejścia przez Alpy Zachodnie z których tylko trzy nadawały się dla ruchu kołowego.
Znanym przejściem na zachodzie była przełęcz Mons Matrona, najkrótsze połączenie Italii północnej z Arelate (miasto we Francji założone w 49r.p.n.e. przez Juliusza Cezara). Innym bardzo uczęszczanym szlakiem była droga przez Mont Cenis (na granicy Francja- Włochy) do doliny rzeki Arc. Droga do Strasburgu prowadziła przez przełącz Małego św. Bernarda- Petit St. Bernard (Szwajcaria), najprawdopodobniej tą trasą w 218 r p.n.e. Hannibal przeprowadził przez Alpy swą olbrzymia armie i słonie.

Drogi górskie (a zwłaszcza alpejskie) były niekiedy tak wąskie (do 1 m), że nadawały się wyłącznie dla ruchu pieszego, tam gdzie mogły kursować wozy robiono specjalne żłobienia aby zabezpieczyć je przed lawinami zasypującymi drogę. Inaczej przejazd był niemożliwy. Ustawiono też poręcze zabezpieczające podróżnych przed runięciem w przepaść.
Aby roztopy nie spowodowały obsunięcia się dróg biegnących przez stoki górskie zabezpieczono je murami oporowymi. Takie mury o wysokości 43 m możemy oglądać koło Aricia (Francja)lub w okolicy dzisiejszego Urbino (Włochy Środkowe). W razie potrzeby drogę prowadzono wykopem np. Via Appia w okolicach Terracina. Via Appia jest najstarszą bitą drogą w starożytnym Rzymie, zwana też Regina Viarum (z łacińskiego "królowa dróg").

Zbudowana został w 312r. p.n.e., łączyła początkowo Rzym z Kapuą (miasto w południowych Włoszech). Później przedłużono ją przez Tarent (miasto w południowo-wschodnich Włoszech, nad Zatoką Tarencką (Morze Jońskie), do Brundisium, które było głównym portem na Morzu Adriatyckim i łączyło Rzym ze Wschodem. Via Appia była starannie konserwowana przez cały okres starożytności (względy strategiczne i handlowe), tak że niektóre partie drogi zachowały się do naszych czasów. W okresie republiki wzdłuż Via Appia lokowano monumentalne grobowce zasłużonych obywateli rzymskich. Do dziś zachowały się: tzw. grobowiec Scypiona (wódz rzymski) z końca III w. p.n.e. oraz mauzoleum Cecylii Metelli (męczennica z czasów Marka Aureliusza).

Z polecenia cesarza Wespazjana (69-79 r n.e.) wybudowano wykop koło Petra Pertusa (miasto na trasie do Rzymu) dla skrócenia trasy Via Flaminia (droga rzymska prowadzi z Rzymu nad Morze Adriatyckie). Zastosowanie tunelu drogowego było kwestią czasu, kolejnym krokiem w udoskonalaniu sztuki budowy dróg, gdyż Rzymianie powszechnie stosowali tunele doprowadzające wodę. Rzymskie tunele drogowe były zaopatrzone w wentylacje, powietrze doprowadzano przez specjalne otwory wywiercone w sklepieniu tunelu.
Następnie w okresie średniowiecza sztuka budowy tunelów podupadła. I dopiero kolejne tunele są budowane w końcu XVII wieku. Jednakże zmienia się technika ich drążenia. We Francji zaczęto używać prochu czarnego. Dopiero w II połowie XIX wieku w związku z budową kolei przez wysokie góry Alp zaczęto drążyć tunele o długościach większych niż tunele rzymskie. Pierwszy z wielkich tuneli alpejskich pod Mt Cenis (1871 rok) ma długość około 13 km, najdłuższy do dziś tunel Simploński (1906 rok) ma długość 19 803 metrów. Przy budowie tych tuneli używano - dynamitu oraz sprzętu opartego na działaniu sprężonego powietrza.

Obecnie przez Alpy prowadzi wiele dróg i linii kolejowych, biegnących w dolinach rzecznych i przecinających położone niżej przełęcze. Na ich szlakach wybudowano liczne mosty i tunele, z których najważniejsze łączą: Lyon z Turynem, Genewę z Turynem, Berno z Mediolanem, Vaduz z Mediolanem, Innsbruck z Weroną, Salzburg i Graz z Wenecją i Triestem. Najdłuższe tunele znajdują się pod Mont Blanc (Arlberg –14 km) i w masywie Św. Gotharda (Alpy Lepontyjskie).

Przełęcz, obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego, położone pomiędzy dwoma szczytami górskimi. Powstanie przełęczy uwarunkowane jest bądź mniejszą odpornością skał budujących przełęcz, bądź też procesami nacinania z obu stron grzbietu przez cofające się leje źródłowe dolin. W przypadku wysoko wzniesionego i długiego grzbietu górskiego głębiej wcięte przełęcze są jedynymi drogami, łączącymi miasta lub kraje położone po obu stronach gór (np. przełęcz Mont Cenis w Alpach).

Ważniejsze przełęcze w Alpach.
Nazwa przełęczy Góry Państwo Wysokość n.p.m. w m
Albula Alpy Retyckie Szwajcaria 2312
Arlberg Alpy Wsch. Austria 1793
Bernarda Św. Alpy Szwajcaria–Włochy 2472
Bernina Alpy Szwajcaria 2330
Brenner Alpy Austria–Włochy 1371
Ferret Alpy Szwajcaria 2536
Flela Alpy Szwajcaria 2383
Frejus Alpy Francja–Włochy 2538
Furka Alpy Szwajcaria 2431
Gemmi Alpy Szwajcaria 2322
Grimsel Alpy Szwajcaria 2165
Ltschen Alpy Szwajcaria 2695
Maloja Alpy Szwajcaria 1815
Mont Cenis Alpy Francja–Włochy 2084
San Bernardino Alpy Szwajcaria 2065
Simplon Alpy Zach. Szwajcaria 2005
Splgen Alpy Szwajcaria–Włochy 2117

Ważniejsze tunele w Alpach.

Nazwa Położenie Długość w km
Simploński II Szwajcaria – Włochy Od początku XIX w. przez przełęcz przechodzi droga łącząca Berno z Mediolanem.
Simploński I Szwajcaria – Włochy W 1906 zakończono budowę tunelu kolejowego Simplon o długości ok. 20 km.
Św. Gotharda II Szwajcaria – Włochy 16,30
Św. Gotharda I Szwajcaria 15,00
Lotschberg (Ltsen) Szwajcaria 14,50
Mont Cenis Włochy – Francja 13,60
Mont Blanc Włochy – Francja 11,60
Arlberg Austria Pod przełęczą Arlberg biegną tunele: kolejowy (długość 10,3 km), na linii kolejowej Innsbruck-Feldkirch, i drogowy (długość 14 km) na drodze z Wiednia do Zurychu.
Seelisberg Szwajcaria – Włochy 9,20
Tauryjski Austria 8,50
Tenda Włochy – Francja 8,10
Karawanki Austria – Słowenia( Alpy Wschodnie) Środkową część pasma Karawanki przecina tunel kolejowy na linii Villach-Lublana o długości 8,02 km
Furka Szwajcaria 15,5 km