Opieka nad chorym i przystosowanie pomieszczenia.

Nic nam nie zastąpi domu rodzinnego. Szczególnie, kiedy jesteśmy chorzy potrzebujemy wsparcia osób bliskich oraz spokoju własnych „czterech ścian”. Wiele przypadków potwierdza, że kontynuacja leczenia w domu przy dobrej opiece przynosi lepsze efekty niż pobyt w szpitalu. Opieka nad chorym w warunkach domowych, kiedy wszystkim osobiście musimy się zająć, jest szczególnie odpowiedzialnym zajęciem. Należy pamiętać o kilku zasadach dotyczących zajmowania się chorym oraz przystosowania pomieszczenia do jego potrzeb.
Dobrze zorganizowana opieka nad chorym jest podstawą jego szybkiego powrotu do zdrowia. Trzeba rozważyć, co choremu jest potrzebne i jakie są jego możliwości. Jeśli opiekę sprawować będzie kilka osób jedna z nich powinna sprawować pieczę nad resztą. Można pobierać rad u pielęgniarki środowiskowej lub innej kompetentnej osoby, która na pewno chętnie pomoże. Bezwzględnie należy współdziałać z lekarzem i pielęgniarką – słuchać ich uwag, wykonywać polecenia itp. Skuteczną pomocą w leczeniu jest prowadzenie zeszytu z notatkami dotyczącymi:

-planu zajęć i uwag w pielęgnowaniu chorego
- zaobserwowanych objawów
- zaleceń lekarskich

Ważnym elementem jest pokój, w którym podopieczny będzie spędzał przecież całe dnie. Jeśli jest to konieczne trzeba przesunąć łóżko chorego w pobliże okna lub ciekawszą cześć pokoju. Obok łóżka niezbędny jest mały stolik, aby wszystkie potrzebne rzeczy w tym dzwonek znajdowały się w zasięgu ręki chorego. Należy zadbać o taki wystrój pomieszczenia, aby podopieczny dobrze się w nim czuł np. postawić wazon z ulubionymi kwiatami czy zawiesić zasłonki w ulubiony wzór. Pokój chorego powinien być czysty, mieć dostęp świeżego powietrza, dobre oświetlenie, właściwą temperaturę, powinien sprawiać estetyczne wrażenie. Należy sprzątać w nim codziennie zapobiegając unoszeniu się kurzu. Wietrzenie pokoju zapewnia dostęp świeżego powietrza i usunięcie przykrych zapachów. Wietrzyć pokój można bezpośrednio przez otwarcie okna lub pośrednio przez otwarcie okna w sąsiednim pokoju i późniejsze otworzenie drzwi. Światło dzienne niekiedy przeszkadza choremu, więc zasłonki są niezbędne. Potrzebna jest także lampka nocna stojąca na szafce umożliwiająca działania w pobliżu łóżka po zmroku. Najlepsza temperatura pomieszczenia to 18 – 20 C. Łóżko powinno mieć wymiary: długość 190 – 200 cm, wysokość 65 cm, szerokość 90 cm. Zapewniają one nie tylko wygodę chorego, ale także łatwość wykonywania przy nim różnych czynności. Łóżko powinno być wyposażone w:

- materac jednoczęściowy
- podkłady gumowe dla chorych zanieczyszczających się
- 2 – 3 lekkie koce
- 2 poduszki duże, jedna mała a w razie konieczności wysokiego ułożenia 2 – 4 poduszki dodatkowe
- duże prześcieradło – o wiele większe od materaca, aby nadmiar wciśnięty pod niego zabezpieczał całość przed przesuwaniem
- powłoczki na koce i poduszki

Najgorsza dla chorego jest nuda i bezczynność. Trzeba zapewnić mu książki, gazety, radio lub odtwarzacz z lubianymi nagraniami, można postawić telewizor lub cokolwiek, co w interesujący sposób zajmie spędzany w łóżku czas. W przypadku dzieci dopuszczalne są kolorowanki, puzzle, a nawet farbki po uprzednim zabezpieczeniu pościeli folią. To wszystko pomaga choremu w odzyskaniu równowagi emocjonalnej.
Ze względu na potrzebę ciszy i odpoczynku długość kontaktów z chorym powinna być ograniczona. Zły stan zdrowia powoduje szybko uczucie zmęczenia, więc lepiej zaglądać do chorego częściej, a na krótszy czas. Każdą chwilę spędzoną przy nim należy pożytecznie wykorzystać np. poprawiając poduszki (im częściej tym lepiej) i całe posłanie, myjąc jego ciało, sprawdzając czy czegoś nie potrzebuje. Trzeba także zdobyć się na kilka słów współczucia i pocieszenia nawet wtedy, gdy jest to trudne. Słowa te muszą być lub przynajmniej brzmieć szczerze. Po zakończeniu pracy przy chorym należy bezwzględnie umyć ręce.
Udogodnienia dla chorego w zależności od potrzeb:

- wezgłowie, jeśli łóżko nie jest w nie wyposażone można użyć specjalnego dostawianego wezgłowia lub odwróconego krzesła.
- lejce lub drabinka umocowana do dolnego oparcia łóżka umożliwiająca swobodne unoszenie się
- wałek do podparcia nóg w kolanach ułatwiający rozluźnienie mięśni
- budka ochraniająca przed naciskiem przykrycia
- koła gumowe zabezpieczające przed powstawaniem odleżyn

W zależności od dolegliwości chory musi leżeć w różnej pozycji. Może być ona grzbietowa (niska, półwysoka lub wysoka – regulacja wysokości wezgłowia), na boku lub na brzuchu. Trzeba zawsze pamiętać żeby pozycja była jak najwygodniejsza dla chorego. Najlepiej jest go możliwie jak najbardziej podeprzeć poduszkami lub wałkami np. pod kolanami. Każda pozycja staje się po krótkim czasie niewygodna i męcząca wiec trzeba jak najczęściej poprawiać ułożenie chorego.
Większość czynności przy obłożnie chorym trzeba wykonywać w kilka osób (wszelkie przenoszenia np. przy zmianie pościeli lub podkładaniu basenu).
Bardzo ważna jest toaleta chorego. Zapewnia nie tylko jego komfort, ale także zapobiega zakażeniom i umożliwia skontrolowanie skóry przez opiekuna (wykrycie ewentualnych zaczerwień, zsinień, odparzeń lub wysypki). Chory powinien być myty dwa razy dziennie – toaleta poranna (obmycie twarzy, uszu, szyi, rąk, pleców, pośladków + podmycie + mycie zębów + czesanie włosów) i wieczorna (umycie całego ciała). Jeżeli nie ma przeciwwskazań chory może umyć się sam w wannie (lub z pomocą opiekuna). W takim przypadku konieczne jest wyposażenie wanny w uchwyty umożliwiające podtrzymanie się przez chorego. Trzeba także myć włosy, co 10 – 14 dni. Można to zrobić w misce lub przy użyciu rynienki.
Nie wskazany jest także dłuższy bezruch (chyba, że zalecony przez lekarza). Chory przy pomocy opiekuna może wykonywać proste ćwiczenia np. skręty głowy lub unoszenie kończyn a nawet spacerować. W miarę zdrowienia ćwiczenia powinny być coraz intensywniejsze.
Tych kilka porad ułatwi opiekę nad chorym. Opiekun cały czas podejmuje decyzje, które wpływają na zdrowie i samopoczucie chorego. Powinien możliwie jak najlepiej zapewniać choremu komfort psychiczny i fizyczny. Przez okres choroby podopiecznego opiekun jest najbliższą mu osobą i niejednokrotnie jedyną mogącą dać mu wsparcie emocjonalne. Pamiętajmy o tym.


Wyjaśnienia rycin:

1. Różne udogodnienia: a – unoszone wezgłowie, b – wałek pod kolana, c – krąg gumowy, d – podpora pod stopy, e – obręcz plastikowa, f – budka chroniąca przed uciskiem przykrycia, g – chory trzyma lejce
2. Ułożenie chorego w pozycjach grzbietowych: a – niskie, b – wysokie przy pomocy krzesła
3. Ułożenie chorego: a – w pozycji bocznej, b – na brzuchu
4. Przenoszenie chorego w pozycji leżącej: a – sposoby ustawienia miejsca zastępczego, b – podnoszenie chorego, c – przenoszenie
5. Wanna z prostymi udogodnieniami dla chorego
6. Mycie głowy: a – w misce, b – w rynience
7. Miejsca najczęstszego powstawania odleżyn w zależności od pozycji chorego w łóżku: a – w pozycji grzbietowej, b – w pozycji bocznej


Źródła:
- „Domowy poradnik medyczny” pod redakcją prof. dr hab. med. Kazimierza Janickiego
- „ABC gospodarstwa domowego” Barty Phillips
- Encyklopedia PWN
- Internet