Dążenia Polaków do odzyskania niepodległości w latach 1914-1921.

Na początku XIX wieku zawiązywało się wiele organizacji politycznych, paramilitarnych i wojskowych, których celem działania było odzyskanie niepodległości przez Polskę.

1)Walka polityczna – organizacje polityczne przed wybuchem wojny:

• Kierunek niepodległościowy – jego zwolennicy zakładali wyzwolenie Polski w oparciu o Austro-Węgry. Największe poparcie znalazł on wśród konserwatystów, zamożnego mieszczaństwa ., inteligencji oraz licznych organizacji politycznych powstałych po 1900 roku. Główną partią przedstawiającą to ukierunkowanie polityczne była PPS-Frakcja Rewolucyjna z Józefem Piłsudskim na czele. Piłsudski chciał rozszerzyć autonomiczną Galicję o Królestwo Polskie, aby później wydobyć ją spod rządów najsłabszego (wg Piłsudskiego) zaborcy – Austro-Węgier. PPS-Frakcja zakładała, że udział Polaków w przyszłej wojnie korzystnie wpłynie na sprawy polskie. Podobną orientacje polityczną wykazywała PPSD z Ignacym Daszyńskim na czele.
W 1908 roku część niepodległościowców w Galicji utworzyła Konspiracyjny Związek Walki Czynnej na czele z J. Piłsudskim, M. Kukielem i K. Sosnowskim.

• Kierunek nacjonalistyczny – zwolennicy tej orientacji uważali, że Polska odzyska niepodległość w walce politycznej, a nie zbrojnej. Ideę tą popierała burżuazja, drobnomieszczaństwo i ziemiaństwo.
Główną partią głoszącą tę orientację była Narodowa Demokracja, na czele z Romanem Dmowskim.W swoim programie wydanym w 1908 roku Dmowski ogłosił, że najniebezpieczniejszym wrogiem dla Polaków są Niemcy; największe nadzieje wiązał z sojuszem francusko-rosyjskim. Dmowski chciał, by pod panowaniem Rosji zjednoczyć wszystkie ziemie Polski, by zapobiec dalszej, ekspansywnej polityce Niemiec. Po pewnym czasie część zwolenników polityki nacjonalistycznej przeszła na stronę niepodległościowców, później utworzyli oni Polski Związek Wojskowy.
• Lewica – PPS-lewica i Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy były wrogo nastawione do programu politycznego PSS-Frakcji. SDKKPiL uważała wszelkie dążenia niepodległościowe za sprzeczne z koncepcją rewolucji proletariackiej. Lewica dużą uwagę przywiązywała do związków z międzynarodowym ruchem robotniczym. Była wrogo nastawiona do wojny.

•w listopadzie 1912 roku powstała Tymczasowa Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych jako namiastka przyszłego Rządu Narodowego. Kierownictwo TKSSN należało do PPS-Frakcji. W skład TKSSN weszło wiele polskich partii politycznych, w 1914 roku liczyła ona ok. 12 000 członków. Centrum ich działania stanowiła Galicja, ale działali również w zaborach rosyjskim i pruskim oraz w Ameryce.

2) orientacje polskich stronnictw politycznych po wybuchu I wojny światowej.

Orientacje stronnictw politycznych na ziemiach polskich po wybuchu wojny nie zmieniły się.

W wyniku sojuszu Narodowej Demokracji i KSSN w 1914 roku powstał Naczelny Komitet Narodowy z prezydentem Krakowa, Juliuszem Leo na czele. NKN chciał przyłączyć zabór austriacki i przekształcić Austro-Węgry w państwo trialistyczne. NKN popierał dążenia J. Piłsudskiego do utworzenia Legionów. Szefem Departamentu Wojskowego NKN został Władysław Sikorski.

Endecja podtrzymywała program działania sprzed wojny. Pragnęła połączyć wszystkie ziemie polskie wramach państwa rosyjskiego (po zwycięstwie Rosji w wojnie).

Mieszkańcy zaboru pruskiego nie mieli możliwości oporu, ponieważ obowiązywały tam rygorystyczne przepisy antypolskie.
Lewica (PPS-Lewica oraz SKDPiL) nadal wyznawała program działania sprzed wybuchu wojny, nie popierała udziału w walkach.


3)organizacje polityczne działające w czasie I wojny światowej.

• W listopadzie 1916r. po manifeście dwóch cesarzy powołano namiastkę władz centralnych – Tymczasową Radę Stanu.
• W 1917r. powołano radę Regencyjną, w której skład wchodzili trzej przedstawiciele narodu polskiego.
• 15 sierpnia 1917r. w Szwajcarii został powołany Komitet Narodowy Polski z Romanem Dmowskim na czele; miał on siedzibę w Paryżu. Został uznany za oficjalne przedstawicielstwo narodu polskiego za granicą.
• Na początku wojny polskie organizacje prorosyjskie utworzyły Polski Komitet Narodowy.
• 28 października 1918r. w Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna, która miała objąć władzę w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim, aby zlikwidować wszelkie powiązania tych ziem z Austrią, połączyć ziemie trzech zaborów oraz przygotować Polaków do wyborów do Sejmu Ustawodawczego. Przywódcą PKL został Wincenty Witos. Działalność PKL przyczyniła się do odzyskania władzy w Krakowie, Galicji Wschodniej, Lwowie, na Śląsku Cieszyńskim oraz w niektórych miastach zaboru rosyjskiego.
• 12 października 1918r. powołano Radę Narodową Śląska Cieszyńskiego. 30 października tego roku Rada przejęła tam władzę i obwieściła przynależność państwową Śląska Cieszyńskiego do niepodległej i suwerennej Polski.
• W nocy z 6 na 7 listopada 1918r. powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim na czele (główne partie – PPS, PPS i PSL). Nad wojskiem władzę przejął pułkownik Edward Rydz-Śmigły. Rząd określił przyszły ustrój państwa i zapowiedział wiele reform. Według TRRP w skład nowej Polski miały wchodzić wszystkie ziemie zamieszkane przez Polaków, polska miała mieć dostęp do morza. Została ogłoszona równość wszystkich obywateli wobec prawa (bez względu na narodowość, przekonania i wyznawaną religię). Niestety TRRP nie zdołał przeprowadzić żadnych reform ponieważ istniał tylko kilka dni.
• 10 listopada 1918r. do Warszawy przyjechał Józef Piłsudski. Dzień później Rada Regencyjna przekazała mu pełnię władzy wojskowej, a po kilku dniach rozwiązała się, oddając Piłsudskiemu władzę cywilną.

• Polskim ministrem spraw zagranicznych został wybitny pianista i kompozytor Ignacy Paderewski, który był człowiekiem wpływowym posiadają wiele znajomości wśród elit politycznych Europy.
• 10 lutego 1919r. otwarto Sejm Ustawodawczy. Sejm uchwalił Małą Konstytucję – na jej mocy Naczelnikiem Państwa był Józef Piłsudski aż do uchwalenia pełnej konstytucji i wyboru prezydenta.

4) Organizacje paramilitarne

W oparciu o PPS - Frakcję i PPSD utworzono w 1910r. w Krakowie „Strzelca” oraz Związek Strzelecki we Lwowie. Organizacje te podlegały Związkowi Walki Czynnej. Utworzono również Drużyny Strzeleckie podporządkowane tajnej Armii Polskiej. Chłopskie odłamy endecji powołały Drużyny Bartoszowe.

5) Walka zbrojna – organizacje wojskowe

• W sierpniu 1914r. w efekcie odezw państw zaborczych do Polaków, wydanych w celu zachęcenia do walki u boku zaborców Austro-Wegry zgodziły się utworzyć Legiony Polskie, ale później traktowały je jako swoją siłę pomocniczą.
• Rosjanie zgodzili się na utworzenie u boku swojej armii Legionu Puławskiego, ale nie traktowali go jako namiastki przyszłej polskiej siły zbrojnej. Po sierpniu 1916r. Legion połączył się z polskimi ułanami i oddziałami strzeleckimi i wszedł w skład Polskiej Brygady Strzeleckiej.
• I Kompania Kadrowa Strzelców została utworzona przez Józefa Piłsudskiego z organizacji paramilitarnych paramilitarnych 1914r.
• Ze względu na niepowodzenie I Kompanii Kadrowej Strzeleckiej Austriacy postanowili rozwiązać oddziały strzeleckie. Politycy galicyjscy zareagowali na to propozycją utworzenia Polskiego Korpusu Ochotniczego, złożonego z dwóch legionów – jednego w Galicji Zachodniej, drugiego we Wschodniej. We Wiedniu wyrażono na to zgodę – zaczęto tworzyć legiony. Miały one liczyć po 8 000 piechoty i 300 jazdy każdy i być formowane wg wzoru austriackiego. Wcielani mieli być do nich chętni z Królestwa. Dowódcą I Brygady został Józef Piłsudski a II Józef Haller. Legion zachodni zło żył przysięgę i we wrześniu 1914r. rozpoczął służbę. Legion wschodni rozleciał się ponieważ większość oficerów i żołnierzy nie zgodziła się złożyć przysięgi.
• Polska Organizacja Wojskowa – została utworzona przez Piłsudskiego jako namiastka armii podziemnej.
• Po Rewolucji Lutowej w Rosji Polski Klub Narodowy rozpoczął organizowanie armii polskiej na ziemiach rosyjskich. Na początku czerwca 1917r. w Piotrogrodzie wybrano Naczelny Polski Komitet Wojskowy z Władysławem Raczkiewiczem na czele. Zajął się on formowaniem trzech korpusów: na Białorusi, w Besarabii i na Podolu oraz dwóch dywizji strzelców: w Murmańsku i na Syberii.
• Politycy skupieni w Naczelnym Komitecie Narodowym w Paryżu starali się uzyskać zgodę na utworzenie armii polskiej przy boku Francji. Na początku Polacy byli wcielani do Legii Cudzoziemskiej, w której tworzyli osobna kompanię szkoloną w Bayonne. Po poniesieniu poważnych strat w walkach prowadzonych w Szampanii kompania została rozwiązana. W styczniu 1918r. utworzono I Pułk Strzelców Polskich we Francji. Pułk ten liczył 17 000 żołnierzy, składał się z dwóch dywizji i podlegał gen. Józefowi Hallerowi.