Finansowanie partii politycznych.

Wyróżniamy trzy różne formy finansowania partii politycznych:
- finansowanie z budżetu państwa,
- dochody uzyskiwane przez partię z własnej działalności i majątku,
- świadczenia od osób prywatnych, prawnych oraz grup interesów

Ustawy dotyczące partii politycznych poświęcają dużo miejsca kwestiom ich finansowania. Regulacje prawne pozwalają na pośrednią kontrolę ze strony państwa politycznej i programowej działalności partii. W sferze polityki istnieje również możliwość oddziaływania za pomocą środków finansowych. Istniejący od dawna problem uległ zaostrzeniu w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego stulecia przejawiając się przez:
-wzrastającą polityzację kapitału, prowadzącą do aktywnego uczestnictwa przedstawicieli różnych firm i korporacji w finansowaniu wyborów
-wzrost kosztów kampanii wyborczych
-korupcję
-wzrost roli pieniądza w polityce
Te przesłanki wymagały interwencji ustawodawcy

By uniezależnić partie od osób prywatnych wprowadzano zasady finansowania partii z budżetu państwa

Szwecja
-początkowo zwracano koszty druku kart wyborczych, które każda partia rozdawała darmo swoim członkom
-w roku 1964 ustawa zezwoliła na państwowe subwencjonowanie demokratycznych organizacji młodzieżowych, po pewnych dyskusjach przepisy te rozciągnięto na partyjne organizacje młodzieżowe
-od roku 1965 państwo opłaca koszty utrzymania kancelarii partyjnych klubów parlamentarnych
-w grudniu 1965 r. uchwalono ustawę wprowadzającą stałe subwencje roczne wypłacane z budżetu państwa. Przyznawane partiom, które reprezentowane są w parlamencie i w ostatnich wyborach uzyskały minimum 2% ważnych oddanych głosów. Wysokość subwencji dla każdej partii określana jest proporcjonalnie do liczebności jej reprezentacji parlamentarnej.

Finlandia
Ustawa o partiach z 10 stycznia 1969 r.
-partii reprezentowanej w parlamencie może być udzielona pomoc finansowa na działalność publiczną sprecyzowaną w statucie oraz programie ogólnym
-subwencje są dzielone pomiędzy partie w stosunku do posiadanych przez nie mandatów parlamentarnych uzyskanych podczas ostatnich wyborów – precyzuje to Rozporządzenie o subwencjach na działalność partyjną z dnia 7 II 1969 r.
-nad przestrzeganiem warunków dotyczących subwencji czuwa odpowiedni urząd uprawniony do kontroli wykorzystania jedynie tych środków , które zostały wydatkowane w ramach subwencji
-partiom, które nie wywiązują się ze swoich zobowiązań określonych w ustawie, do czasu ich wypełnienia udzielone subwencji zostają cofnięte
-ustawodawca nie wyklucza innych możliwości finansowania partii

Niemcy
Ustawa o partiach politycznych z 24 lipca 1969 r.
-partiom, które uczestniczyły w wyborach do Parlamentu Federalnego z własnymi listami wyborczymi, należy się rekompensata kosztów kampanii wyborczej, jednakże pod warunkiem zdobycia przez nią odpowiedniej liczby głosów
-składki członkowskie
-wpływy z majątku i z działalności partii
-przekazy od członków organizacji
-tzw. wyrównanie szans, są to kwoty roczne przyznawane partiom, które w ostatnich wyborach parlamentarnych uzyskały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów na danym obszarze wyborczym
-określona sprawozdawczość obrachunkowa, prowadzenie księgowości

Austria
Ustawa związkowa o zadaniach, finansowaniu i kampanii wyborczej partii politycznych z
2 lipca 1975 r.
-dla celów działalności publicznej każdej z partii udzielona zostanie na jej żądanie wsparcie państwa odpowiednio do jej siły politycznej, mierzonej liczbą posiadanych mandatów oraz poparciem w czasie wyborów
-składki członkowskie, sumy otrzymywane od należących do partii mandatariuszy i funkcjonariuszy
-zyski z udziału w przedsiębiorstwach oraz z pozostałego majątku partii
-darowizny, zyski z działalności partyjnej, kredyty
-obowiązek przedkładania przez partie sprawozdań z ich wydatków, szczególnie na kampanię wyborczą do parlamentu; do nadzoru nad wypełnieniem tego obowiązku powołano przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych odpowiednią komisję

Hiszpania
Ustawa organiczna o partiach politycznych z 4 grudnia 1978 r.
-działalność partii jest finansowana przez administrację państwa na następujących zasadach:
a) każda partia pobiera corocznie kwotę określoną przez liczbę mandatów otrzymanych w każdej z dwu izb oraz kwotę określoną przez liczbę głosów otrzymanych przez wszystkie listy kandydatów do każdej z dwu izb
b) w budżecie państwa przyznaje się globalną kwotę przeznaczoną na te cele oraz określa kryteria podziału zgodnie z regułami przedstawionymi powyżej
-składki i dotacje członków
-dochody z działalności własnej
-zaciągnięte kredyty, spadki lub zapisy

Bułgaria
Ustawa o partiach politycznych z 3 kwietnia 1990 r.
-składki założycielskie i członkowskie
-zapisy, darowizny
-dochody z działalności gospodarczej
-subsydia z budżetu państwa
-kontrolę nad finansami partii sprawuje stale działający organ podlegający Zgromadzeniu Ludowemu


Czechy
Ustawa o partiach politycznych przyjęta przez Zgromadzenie federalne 1991 r., znowelizowana w 1994 r. Za legalne dochody partii uznaje:
-dotacje z budżetu państwa na pokrycie kosztów kampanii wyborczej
-dotacje z budżetu państwa na działalność
-dotacje z budżetu samorządowych jednostek terytorialnych wyższego rzędu oraz gmin, jeżeli tak stanowi ustawa
-składki członkowskie
-darowizny
-dochody z wynajmowania majątku ruchomego i nieruchomego
-procenty z wkładów bankowych
-dochody ze sprzedaży ruchomości i nieruchomości
-dochody z loterii, imprez kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych itd.
-pożyczki i kredyty

Polska
Pierwsza w Polsce ustawa o partiach politycznych została uchwalona 28 lipca 1990 roku.
W zwięzły sposób (tylko 8 artykułów) regulowała tworzenie, działalność, finansowanie i rozwiązywanie partii.
Finansowanie partii:
-finansowanie prywatne
a) ofiarność publiczna
b) finansowanie przez członków (składki członkowskie)
c) działalność gospodarcza: w formie spółdzielni, udziały w spółkach, dochód z majątku
d) spadki, zapisy
e) darowizny
- kredyty bankowy
- źródła publiczne: bezpośrednie (dotacja podmiotowa)

Na podstawie ustawy o partiach politycznych z 27 czerwca 1997 r.
-finansowanie prywatne
a) darowizny
b) spadki, zapisy
c) finansowanie przez członków (składki członkowskie)
d) działalność gospodarcza: udziały w spółdzielniach, w spółkach, wynajem lokali i pomieszczeń biurowych
e) zbiórki publiczne (cegiełki) : darowizny indywidualne, darowizny instytucjonalne
- kredyty bankowe
- finansowanie publiczne
a) pośrednie: finansowanie klubów parlamentarnych, zwolnienia podatkowe, darmowy dostęp do mediów w czasie wyborów
b) bezpośrednie: dotacja celowa, dotacja podmiotowa

Na podstawie nowelizacji ustawy z 12 kwietnia 2001 roku
- finansowanie prywatne
a) spadki, zapisy
b) darowizny
c) składki członkowskie
d) dochody z majątku
-kredyty bankowe
-źródła publiczne
a) pośrednie: bezpłatny dostęp do mediów w czasie wyborów
b) bezpośrednie: subwencje, dotacja podmiotowa

Dochody partii mogą być pozyskiwane z:
-oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach
-obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa
-zbycia należących do niej składników majątkowych
-działalności pozagospodarczej

W myśl nowych przepisów wiele źródeł, z jakich mógł pochodzić dochód partii, zostało zlikwidowanych, na ich miejsce ustawodawca wprowadził subwencje z budżetu państwa na działalność statutową. Subwencje mogą otrzymywać partie, które:
-w wyborach do Sejmu samodzielnie tworząc komitet wyborczy, uzyskały w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów,
-tworzą koalicje partii i uzyskały poparcie w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów.
Subwencja w granicach ustalonej kwoty jest wypłacana przez okres kadencji Sejmu w czterech rocznych równych częściach płatnych w kwartalnych ratach.

Partie zobowiązane są do składania informacji i sprawozdań finansowych..

Jeśli partia przyjmie korzyści majątkowe z naruszeniem zakazów, podlegają one przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.

Środki na pokrycie kosztów związanych z zarządzonymi wyborami pochodzą z ich własnych źródeł.

W myśl ordynacji partii politycznej, której komitet wyborczy uczestniczył w wyborach, partii wchodzącej w skład koalicji wyborczej, a także komitetowi wyborczemu wyborców przysługuje prawo do dotacji z budżetu państwa. Jest to tzw. dotacja podmiotowa, za każdy uzyskany mandat posła lub senatora.