Rola poety - na podstawie literatury wszystkich epok

"Trudny i trwały będzie poeto twój urząd" - te słowa Leopolda Staffa doskonale odzwierciedlaja rolę jaką odgrywa poeta. Zawsze była ona trudna i cięzka. Artyści z pewnością czuli na sobie ten obowiązek i ciążącą na nich odpowiedzialność. Doskonale pisze o tym Julian Tuwim w wierszu "Sitowie". Poeta mówi w nim o trudzie tworzenia, o tym jak ciężko jest przekształcić świat w poezji i jak wiele trzeba się namęczyć aby powstało dzieło. Ale o tym już znacznie wcześniej, bo w starożytności pisał w swoim dziele "Poetyka" Arystoteles. Mówi w nim o kanonach piękna i daje przepisy na stworzenie dobrego dzieła literackiego. Uważ, że literatura ma ważny wpływ na człowieka; pobudza go do refleksji i rozmyślań. Według Arystotelesa poezja działa na odbiorcę, ponieważ sposób w jaki jest wyrażana wzbudza w nim podziw i emocje.
W starożytności artysta był wywyższany. Obraz poety i poezji starożytnej ukazuje Horacy w swoim utworze "Exegi monumentum". Według niego twórczość nadaje poecie nieśmiertelność; ocala go od zapomnienia. "Stawiam sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu" - tymi słowami poeta chce podkreślić, że sztuka jest trwalsza niż wszystko inne i zapewnia nieśmiertelność, gdyż nawet po śmierci pamięć o artyście pozostanie.

Podobne rozumienie roli artysty widać u Jana Kochanowskiego. W "Pieśni XIV" prosi on aby nie opłakiwać go po śmierci ponieważ pozostawi po sobie ślad na ziemi: "Nielada i niezwykłym piórem opatrzony". Według Kochanowskiego istota poezji polega na umiejętnośći przedstawiania i wzbudzania uczuć. Poeata jest jednak często niezrozumiany przez współczesnych. "Sobie śpiewam a Muzom" - tymi słowami poeta chce powiedzieć, że poezja powinna być nadtchnieniem muz oraz cierpliwą i żmudną pracą nad utworem. Podobnie jak w antyku renesansowy artysta jest nieśmiertelny ponieważ przez swoje dzieła utrwala i przekazuje pamięć nie tylko o sobie ale także o wydarzeniach i ludziach swoich czasów. Rola poety jest jego misją życiową, powołaniem które wywyższa go spośród innych ludzi.

W czasach baroku nastąpiło odejście od renesansowej, harmonijnej wizji poety. Artysta ma zachwycać, szokować i zadziwiać czytelnika niezwykłością metafor i śmiałymi porównaniami. Zastanawia się również nad kruchością życia i jego ułomnościami: "Marność nad marnościami i wszystko marność".

Twórcy oświeceniowi natomiast stawiali na jedność i prostotę wypowiedzi. Poezja miała uczyć, bawić i wzruszać. Był to okres rozkwitu sztuki oraz nauki. Literatura pełniła również rolę dydaktyczną. Poruszała wiele problemów ówczesnego społeczeństwa, jak zacofanie i ciemnota panująca wśród sarmatów oraz ślepa pogoń za cudzoziemską modą. Artysta pełnił rolę moralizatora; krytykował wady i przywary ludzkie. W bajkach Ignacego Krasickiego poeta krytykuje i wytyka ludzkie ułomności przedstawiając je pod postaciami zwierząt. W satyrach krytykuje je w sposób bardziej otwarty i bezpośredni. W satyrze "Pijaństwo" oraz "Do króla" autor wytyka wady sarmackie; w "Żonie modnej" natomiast cudzoziemszczyznę i zapatrzenie w obce wzorce.

Rola poezji zmieniła się diametralnie w epoce romantyzmu. Wyrażała ona przede wszystkim uczucia jednostki. Sztuka miała odpowiedzialne zadanie narodowe i społeczne. Jej celem było poprowadzenie narodu ku wolności kraju. Poeta miał za zadanie zmobilizować ludzi do walki i wzbudzić w nich poczucie patriotyzmu oraz chęci odzyskania wolnośći. Poeta jako geniusz wyniesiony ponad tłumy zwykłych ludzi niejednokrotnie mierzy się z samym Bogiem; jak Konrad w III cz. Dziadów. Jest jednak samotny i przez to niezrozumiany przez ludzi. Również Strach i Imaginacja jak w przypadku Kordiana przeszkadzają mu w dokonywaniu wzniosłych czynów.

Nową, odmienną od romantycznej rolę poety prezentują pozytywiści. Poeta ma przcować w służbie ludu i walczyć o pracę u podstaw. Celem literatury pozytywistycznej jest wychowanie nowego społeczeństwa i zainteresowanie go codzienną pracą. Poeta jest realistą i obserwatorem. Jego zadaniem jest pokazywanie wzorów postępowania.

Jednak wkrótce sztuka ponownie zwróciła się w kierunku dawnych romantycznych tradycji. Kazimierz Przerwa - Tetmajer w swoim manifeście artystycznym "Evviva L'arte" przedstawia sztukę jako najwyższą wartość i odrzuca wszelkie wartości materialne. Poetę młodopolskiego ogarnia dekadentyzm. Jego życie jest nic nie warte ale jest świadom swojej wyższości, którą daje mu poezja. Sztuka jest jedynie droga by uciec od świata materialnego. Poeta porównuje się bowiem do "księcia na obłoku". Jest on indywidualnością stworzoną do wyższych celów i nie może być porównywany ze zwykłymi śmiertelnikami. Nie obowiązują go także żadne reguły a sztuka nie posiada konkretnego celu. W myśl hasła "sztuka dla sztuki" jest ona celem sama w sobie.

Zupełnie inne podejście na sztukę i rolę artysty mieli natomiast twórcy XX-lecia międzywojennego. Polska po zakończeniu wojny była wreszcie wolna i gotowa odejść od tematyki patriotycznej. Był to okres wielkich zmian. Artyści zupełnie odeszli od idei "sztuki dla sztuki". Nowe miejsce artysty było w tłumie, pośród zwykłych ludzi. Był on ostatnim wśród równych. Sama sztuka też straciła swoja pierwotną wzniosłość i piękno. Dążono do maksymalnej skrótowości a sztuka dwudziestolecia miała współbrzmieć z techniką i rozwojem w myśl hasła 3M - "Miasto, Masa, Maszyna".

Podsumowując, rola poety w literaturze i sztuce zmieniała sie i ewoluowała w zależności od epoki i rzeczywistości w jakiej była tworzona. Artysta miał do zrealizowania trudne zadanie. Sztuka przepełniona emocjami i przeżyciami miała pozwolić czytelnikowi zastanowić się i wyciągnąć z niej odpowiednie wnioski.