Kartezjusz „Rozprawa o metodzie” – część czwarta (streszczenie)

Ren Descartes, zwany Kartezjuszem to wybitny filozof, racjonalista oraz matematyk i fizyk francuski. To także prekursor współczesnej kultury umysłowej, postulujący metodę rozumowania wzorowaną na myśleniu matematycznym zwaną sceptycyzmem metodologicznym. Owy pogląd polegał na wstrzymaniu się od wydawania sądów o rzeczywistości poprzez przekonanie, że nie można znaleźć ostatecznej prawdy ani kryterium dla niej. Od jego nazwiska utworzono termin „kartezjanizm”.

W „Rozprawie o metodzie” Kartezjusz usiłował sformułować metodę myślenia całkowicie niezawodną, uniwersalną i użyteczną, a opartą na wzorach rozumowań matematyki, stanowiącej dla niego model wszelkiej nauki. W poszukiwaniu niezawodnej postawy poddał w wątpliwość wiarygodność danych zmysłowych - odrzucał wszystko, co było choćby w najmniejszym stopniu niepewne. Za błędne uznał on te wszystkie racje, które poprzednio były dla niego dowodami, a także porównał je do złudzeń sennych. Za jedyny bezsporny fakt uznał zdolność myślenia, formułując prawdę: „myślę, więc jestem”, jako pierwszą zasadę swojej filozofii. Kartezjusz uważał siebie za istotę, która do życia potrzebuje tylko procesu myślenia. W rozważaniach o rodowodzie myśli śmiało stwierdził, iż pochodzi ona od istoty doskonałej, doskonalszej niż on sam, zwaną Bogiem, która najprawdopodobniej złożona jest z jednej natury (dwie byłyby wg niego ułomnością). Istnienie Boga jest natomiast tak samo pewne, jak istnienie jakiegokolwiek dowodu geometrycznego. Przedstawia ponadto inne dowody – pierwszy głosi, że niedoskonały rozum ludzki nie mógł wytworzyć doskonałej idei Boga, a drugi pokazuje, że z samej istoty Boga wynika jego istnienie. Ponadto wszystko, co jest w nas, pochodzi od niego.

Istnienie rozumu jest zatem niepodważalne, ale istnienie materii nie jest do końca pewne. Dusza ludzka natomiast jest tożsama z myśleniem, wskutek czego może istnieć niezależnie od ciała.
Filozofia Kartezjusza jest typowa dla okresu, w którym powstała, czyli Oświecenia. Nawet w obecnych czasach, po przeczytaniu dzieła Descartesa człowiek staje się mądrzejszy. Niezwykle precyzyjny język, logika formy i sama treść uczą właściwego używania rozumu i ukazują jego możliwości.