Historia teatru antycznego

Teatr grecki jest praojcem wszystkich teatrów nowożytnych. Grecja była pierwszym krajem europejskim, w którym przedstawienia dramatyczne wzniosły się do poziomu sztuki. Greccy dramatopisarze należą do najznakomitszych mistrzów, jakich zna teatr całego świata.

Dramat starogrecki odbiega od dzisiejszego. Górowało w nim słowo poetyckie, recytowane na tle muzyki instrumentalnej i tańca. Nie znano wtedy podziału na akty i sceny. Przedstawienie rozpoczynał aktor wygłaszający zapowiedź - prologos, ale właściwy początek dawał chór wkraczający ze śpiewem na orchestrę. Także chór kończył przedstawienie podobnym sposobem opuszczając scenę.

Chór występował na proscenium, na którego przedzie znajdowała się orchestra.
Tragedia, najstarszy gatunek dramatyczny, wywodzi się z obchodów ku czci Dionizosa, boga wina i odradzającej się natury. Uroczystości były połączone z ludowymi procesjami i przedstawieniami chóralnymi. Z pieśni ku czci Dionizosa, dytyrambu, powstała tragedia, której budowa opierała się na dialogu przodownika z chórem. Ta partia chóralna stała się głównym składnikiem tragedii starogreckiej, a przodownik dał początek późniejszemu aktorowi.

Za twórę tragedii greckiej uznany został Tespis wprowadzając pierwszego aktora, który podjął dialog z przodownikiem chóru. Pierwszy z trójki wielkich tragików, Ajschylos, wprowadził drugiego aktora, jednocześnie ograniczając rolę chóru. Sofokles wzmocnił dramaturgię akcji, wprowdził kobiece postaci i sceniczne dekoracje. Eurypides zaś wprowadził trzeciego aktora, monolog odsłaniający przeżycia wewnętrzne bohatera i nieoczekiwane zakończenie dramatu.

Nawet jeśli w przedstawieniu brało udział więcej postaci, równocześnie występowało na scenie trzech aktorów. To ograniczenie sprawiło, że akcja dramatyczna uległa skupieniu i ograniczeniu wątków pobocznych. Niektóre z nich rozgrywały się za sceną i komunikowane były widzom przez opowiadanie. Tym samym powiększał się również udział chóru w dopełnianiu akcji.

Szczególne miejsce w światowym dorobku dramaturgicznym zajmuje "Antygona" Sofoklesa. Jest to dramat o charakterze uniwerslnym, inaczej odczytywanym w każdej epoce. Spełnia wszystkei wymogi klasycznej greckiej tragedii: ściśle przestrzeganego kanonu budowy, obecności chóru i jego ważnej funkcji, koncepcji losu człowieka. Fabuła tragedii antycznej była skończona i zamknięta.

"Antygona" nawiązuje do mitologii, a szczególnie do mitu o Edypie. Po prologu, jakim jest rozmowa tytułowej bohaterki z siostrą, następuje pięć epejsedionów przerywanych pieśniami chóru (stasimonami) i zakończonych eksodosem. Jest to typowa budowa dramatu antycznego.

Punktem kulminacyjnym tragedii była perypetia, będąca przełomem w akcji dramatycznej i kończąca się klęską bohatera. Ostatnią częścią tragedii był epilog, który zwyjkle wyjaśniał sprawę do końca i dokonywał podsumowania.

Istotą tragedii był konflikt tragiczny, wynikający z istnienia przeciwstawnych, równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie można dokonać wyboru, gdyż każda decyzja przynosi klęskę bohatera.