Polityka społeczna

1. Istota kwestii społecznych, zhierarchizuj kwestie społeczne

We współczesnej Polsce przedmiotem szczególnej uwagi polityki społecznej są przeszkody, które blokują możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb ludzkich. Problemy społeczne charakteryzują się występowaniem na masową skalę skrajnie trudnych sytuacji w życiu jednostek i rodzin. Źródła kwestii społecznych tkwią wewnątrz społeczeństwa, w mechanizmie życia zbiorowego, które generują deprawację i poniżenie szerokich warstw ludzi. Światowy szczyt społeczeństwa (Kopenhaga 1995 r.) pod egidą ONZ wykazał, że bezrobocie, ubóstwo, patologie społeczne stanowią współcześnie największe zagrożenie dla postępu społecznego, a pośrednio i dla ogólnego rozwoju ludności świata. Uważa się, że najważniejszymi kwestiami społecznymi w Polsce są m. in. ubożenie ludności, bezrobocie, problemy patologii społecznej, kwestia mieszkaniowa, ochrona zdrowia, luka edukacyjna.

2. Główne nurty szkoły polityki społecznej

LIBERALIZM
S. Głąbiński – eksponuje politykę społeczną jako jedną z gałęzi polityki ekonomicznej i wyodrębnia jako przedmiot jej badań tzw. kwestie – problemy społeczne, z których każdy ma kompleksowy charakter. Do najważniejszych zalicza zagadnienia nierówności i nędzy.
W. Zawadzki – wyraża pogląd, że empiryczny kształt polityki społecznej najbardziej odpowiada liberalnej gospodarce i społeczeństwu. Jego zdaniem życie powinno kształtować praktyczne problemy, a nie urzędnicy interweniujący w relacji kapitał-praca.

NAUKA SPOŁECZNA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO
To nauka oficjalna głoszona przez papieża oraz nauka, która zajmuje się światopoglądem katolickim. Nauka kościoła ma charakter etyczny. Kościół poszukuje moralnych podstaw ładu społecznego, a także wskazuje podmiotom polityki społecznej możliwości bezkonfliktowego kształtowania rzeczywistości. Przedstawiciele: ks. A. Szymański, ks. A. Wójcicki, ks. S. Wyszyński.

SOCJOLOGICZNY STRUKTURALIZM INSTYTUTU GOSPODARSTWA SPOŁECZNEGO
Nauka polityki społecznej wg J. Krzeczkowskiego powinna uświadamiać cele i potrzeby, odkrywać nowe idee. Szczególnie badał on zagadnienia ubezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i mieszkalnictwa.

S. Rychliński – politykę społeczną określał jako naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek dotyczących łagodzenia i przeciwdziałania niesprawiedliwości i krzywdzie doznawanej przez jednostkę i społeczeństwo w ustroju pracy najemnej.

W. Anioł – podjął próbę podsumowania i wyodrębnia nurty:
- socjalno-bytowy, w którym polityka społeczna koncentruje się na poprawie warunków pracy i życia ludności;
- socjologiczno-strukturalny;
- społeczno-ekonomiczny, wiążący politykę społeczną z polityką gospodarczą;
- psychologiczno-społeczny, traktujący politykę społeczną jako działalność zmierzającą do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa.
(Klasyczny liberalizm – krępowanie wolności osobistej i swobodnej gry sił w życiu gospodarczym i politycznym, bo tylko to może pobudzać pracowitość, zaradność i przedsiębiorczość).
Myśl socjalistyczna – interpretuje kwestie społeczne jako konsekwencje porządku społecznego, który kultywuje podział społeczeństwa na zbiorowości uprzywilejowane i upośledzone, uzależnione, np. niewolnictwo czy poddaństwo chłopów.
Chrześcijańska nauka społeczna – uważa, że dochodzenie do sprawiedliwych stosunków społecznych jest niemożliwe bez moralnego doskonalenia jednostek. Źródłem niesprawiedliwości jest wyzwalanie się ciemnych stron natury człowieka przy przyzwalaniu na łamanie w życiu zbiorowych przyrodzonych człowiekowi praw i poniżanie godności osoby ludzkiej.

3. Wymień przynajmniej trzech wybitnych przedstawicieli polityki społecznej

Fryderyk Skarbek – arystokrata, ekonomista, pisarz społeczny, czołowy propagator myśli społecznej i ekonomicznej w Królestwie Polskim. Zwolennik liberalizmu ekonomicznego. Jest to jeden z prekursorów polskiej polityki społecznej. Pisał m. in. o roli pracy w tworzeniu własnego dobrostanu i bogactwa kraju, o potrzebie wydzielania fikcji zaspokajania potrzeb zbiorowych, o ubóstwie. Napisał m. in. „Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego”. W dziedzinie ekonomiczno-społecznej lansował tezę, że rozwój gospodarczy cementuje jednolicie pod względem ideologicznym społeczeństwo. Rozwinięcie tej idei podjął Stanisław Głąbiński.

A. Ludwik Krzywicki – autor prac poświęconych kwestii robotniczej w ustroju kapitalistycznym, inicjator badań prowadzonych przez Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie. Trwałym osiągnięciem było prowadzenie badań nad warunkami bytu robotników i chłopów.

Konstanty Krzeczkowski – opracował podstawy teoretyczne polityki społecznej, wniósł twórczy wkład w badania nad ubezpieczeniami społecznymi, opieką społeczną i mieszkalnictwem. Prowadził badania warunków życia klasy robotniczej. Zajmował się historią myśli ekonomicznej i ubezpieczeniami społecznymi. Głowne prace: „Rozwój ubezpieczeń publicznych w Polsce 1831-1835”, „Kwestia mieszkaniowa w miastach polskich”.

Zofia Daszyńska-Golińska – ekonomista, socjolog, działaczka społeczna. W pracach naukowych zajmowała się głównie polityką ekonomiczną i historią doktryn ekonomicznych. Główne prace: „Przełom w socjalizmie”, „Ekonomia społeczna”, „Zagadnienie polityki populacyjnej”.

4. Definicja polityki społecznej i jej zakres

Termin „polityka społeczna” powstał na przełomie XVIII i XIX w. – jest to celowe oddziaływanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układ stosunków społecznych, które zmierzają do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia.

Zakres polityki społecznej – jest odpowiednikiem katalogu potrzeb uznawanych za ważne i wymagających zaspokojenia przez zorganizowaną akcję państwa i innych podmiotów społecznych. Do podstawowego katalogu potrzeb należą: praca zgodna z kwalifikacjami, odpowiedni dochód z pracy, bhp, ochrona zdrowia i pomoc w chorobie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, możliwość wypoczynku i kulturalne spędzanie czasu wolnego od pracy. Ponadto sfera zainteresowań polityki społecznej rozciąga się na sprawy kształcenia zawodowego i upowszechniania kultury oraz walki ze zjawiskami patologii społecznej.

5. Dyscypliny naukowe najbliższe polityce społecznej

Prawo – normy prawne określają strukturę i formy działania organów politycznych polityki społecznej praz charakter udzielanych przez nie świadczeń. Regulacja świadczeń oparta na tej zasadzie ma w polityce społecznej szerokie zastosowanie (w dziedzinie płac, ubezpieczeń społecznych, w mieszkalnictwie).

Ekonomia – analiza procesów gospodarowania i tworzenia bogactwa narodów, także problemy dotyczące gromadzenia, dzielenia i racjonalnego wydatkowania publicznych pieniędzy. Z ekonomią wiążą się problemy zatrudnienia, bezrobocia, które polityka społeczna rozpatruje w kwestiach społecznych.

Socjologia – przedmiotem jej zainteresowania są problemy związane z życiem człowieka, zaspokajanie jego potrzeb, patologie społeczne, trudna sytuacja społeczna.
Ponadto bliskie polityce społecznej są: statystyka (zawiera dane statystyczne, badania), psychologia i pedagogika (oddziałuje na ludzkie zachowanie).

6. Metody badawcze stosowane w polityce społecznej

Metody badawcze stosowane w polityce społecznej to badania jakościowe dotyczące zaspokajania potrzeb i metody ilościowe. Najbardziej popularną metodą mierzenia stopnia zaspokojenia potrzeb społeczeństwa poprzez obliczenie naturalnego miernika poziomu życia jest metoda genewska, nazywana metodą dystansową.
Zajęcia: metoda dystansowa lustracji społecznej, obserwacji towarzyszącej, sondażu społecznego, samooceny, pamiętnikarska (obiegowa), studium przypadku.

7. Wymień najbliższe tobie podmioty polityki społecznej, wybór swój uzasadnij

Podmiotami polityki społecznej są te wszystkie organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest realizacja celów polityki społecznej. Są to:
1. Sejm – uchwala i wydaje akty prawne regulujące m. in. zasady polityki społecznej, ustala budżet państwa itp.,
2. resorty wykonawcze w stosunku do Sejmu,
3. Komisja Planowania przy Radzie Ministrów,
4. Ministerstwo Zdrowia – zajmuje się ochroną zdrowia, pomocą społeczną, rehabilitacją niepełnosprawnych,
5. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – sprawuje nadzór nad ZUS, prowadzi politykę zatrudnienia i płac, ubezpieczeń społecznych,
6. M.E.N.,
7. Ministerstwo Sprawiedliwości (w tym również dział Sądów Pracy i Ubezpieczeń Społecznych),
8. ZUS,
9. policja – utworzenie izb małego dziecka, pomoc w walce z patologią społeczną,
10. związki zawodowe,
11. kościół,
12. samorządy mieszkaniowe,
13. spółdzielczość,
i inne.

8. Co to jest spożycie społeczne i jakie obejmuje dziedziny?

Konsumpcja (spożycie) społeczna to akt zaspokajania potrzeb ludzkich przez usługi i rzeczy. Potrzeby konsumpcyjne są nierozerwalnie związane z potrzebami niekonsumpcyjnymi. Najprostsze potrzeby biologiczne są uwarunkowane potrzebami konsumpcyjnymi w zakresie odżywiania, odzieży, mieszkania, a także społeczno-kulturalne. Określamy to konsumpcyjnym trybem życia.

Konsumpcja naturalna – zmierza do zaspokojenia własnych potrzeb.

Przedmioty konsumpcji:
1. wyroby gotowe,
2. urządzenia usprawniające,
3. urządzenia zastępcze.

9. Co to jest infrastruktura społeczna i dlaczego jest ważna dla edukacji?

Infrastruktura społeczna – urządzenia, które stanowią materialną podstawę przekazu usług socjalnych i kulturalnych (np.: szpitale, sanatoria, domy pomocy społecznej, szkoły, obiekty kulturalne). Jest to zespół urządzeń publicznych zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne ludności. W polityce społecznej występuje w dwóch układach: w roli instytucjonalnej i funkcjonalnej. Infrastruktura społeczna ma duże znaczenie w rozwoju edukacji. Rozbudowa szkół ma duże znaczenie. Np. w latach 60-tych nastąpiło rozwiązanie szkół zawodowych: średnich i zasadniczych, co stanowiło czynnik dynamizujący gospodarkę. Ważne jest istnienie szkół na wsi. Dzięki temu start życiowy młodzieży wiejskiej może być równoważny ze startem młodzieży miejskiej.

10. Przedstaw powiązania w układzie: bezpieczeństwo socjalne – zabezpieczenie społeczne – ubezpieczenie społeczne

Bezpieczeństwo socjalne dotyczy pewności posiadania pracy i związanego z nim dochodu. Znaczenia nabiera ochrona przed zagrażającymi człowiekowi niebezpieczeństwami wraz z postępem cywilizacji.

Bezpieczeństwo socjalne można rozpatrywać w trzech aspektach:
1. naturalne potrzeby ludzi,
2. prawa obywatelskie,
3. powinność państwa.

Zabezpieczenie społeczne to system świadczeń, do których obywatele mają prawo lub z których mają możliwość korzystania. Wyróżnia się 6 części zabezpieczenia społecznego:
- ochronę zdrowia,
- ubezpieczenia społeczne,
- ubezpieczenia osobowe i majątkowe,
- pomoc (opiekę) społeczną,
- rehabilitację inwalidów,
- uzupełniające świadczenia socjalne.

Ubezpieczenia społeczne są częścią składową zabezpieczenia społecznego, stanowią system świadczeń pieniężnych (zasiłki, renty) i rzeczowych (leczenie, leki itp.) przysługujących pracownikom i członkom ich rodzin w przypadku choroby, macierzyństwa, wypadku przy pracy, inwalidztwa, starości, śmierci. Świadczenia ubezpieczeń obejmują: emerytury, renty inwalidzkie, renty rodzinne, zasiłki: macierzyński, opiekuńczy, wychowawczy, chorobowy, porodowy, pogrzebowy, świadczenia rehabilitacyjne, dodatki i ryczałty kombatanckie.
Celem ubezpieczenia socjalnego jest zapobieganie ubóstwu za pomocą z góry gromadzonego funduszu przy określeniu zasad gromadzenia składek i wypłacania świadczeń. Ojcem ubezpieczeń społecznych był Otto von Bismark.

11. Świadczenia objęte międzynarodowymi normami zabezpieczenia społecznego

Trzecia konwencja MOP (Międzynarodowa Organizacja Pracy) z 1992r. obejmuje dziedziny: pomoc leczniczą, zasiłki chorobowe, świadczenia w razie pozostawania bez pracy, świadczenia na starość, świadczenia wypadkowe, świadczenia rodzinne i macierzyńskie, świadczenia inwalidzkie, świadczenia w razie zgonu żywiciela rodziny, mówi też o minimalnym zabezpieczeniu społecznym. Europejska Karta Społeczna (art. 12) stanowi, iż w celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do zabezpieczenia społecznego na zadowalającym poziomie należy podejmować kroki w celu zapewnienia: równego traktowania własnych obywateli i innych umawiających się stron, z tytułu zabezpieczenia społecznego.

12. Jakie dziedziny obejmuje system zabezpieczeń społecznych i jakie są zasady przekazywania tych świadczeń?

W skład systemu zabezpieczeń społecznych wchodzą:
1. ubezpieczenia,
2. ochrona zdrowia,
3. pomoc społeczna,
4. rehabilitacja niepełnosprawnych,
5. pomoc socjalna dla młodzieży uczącej się.

Zasady zabezpieczenia społecznego: technika ubezpieczeniowa, zaopatrzeniowa i opiekuńcza.

Do nabycia uprawnień wymagane jest opłacanie składek dostosowanych do rozmiarów ryzyka i wysokości dochodów. Powstały w ten sposób fundusz jest źródłem pokrycia wydatków na świadczenia. Świadczenia finansowane są z funduszy publicznych.

13. System ubezpieczeń społecznych w Polsce i rodzaje świadczeń

Ubezpieczenia społeczne to system świadczeń przysługujących pracownikom i członkom ich rodzin w określonych odpowiednimi przepisami przypadkach. Prawo ubezpieczenia społecznego związane jest ze stosunkiem pracy i statusem społecznym pracownika. Świadczenia mogą mieć charakter: pieniężny, usługowy, datków w naturze.

Rodzaje świadczeń:
- krótkookresowe – zasiłki okresowe: chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze, wyrównawcze, wychowawcze, świadczenia rehabilitacyjne;
- jednorazowe – zasiłki jednorazowe: porodowe, pogrzebowe;
- długookresowe – emerytury i renty: emerytura, renta inwalidzka, renta rodzinna, renta wypadkowa.

Ponadto świadczenia dzielimy na:
1. ubezpieczeniowe,
2. zaopatrzeniowe,
3. opiekuńcze,
4. obligatoryjno-roszczeniowe,
5. fakultatywne,
6. jednorazowe,
7. powtarzalne.

14. Główne założenia reformy ubezpieczeń społecznych

Reforma ubezpieczeń społecznych w Polsce posiada charakter uniwersalny, dotyczy całej populacji ubezpieczonych. Zmiany w tym względzie wprowadziła ustawa sejmowa z 28.08.97 r., na jej podstawie został utworzony tzw. II filar zabezpieczenia na starość, oparty na zasadzie kapitałowej. Filar ten jest obligatoryjny dla osób, które w momencie wejścia w życie reformy nie przekroczyły 30 roku życia.

Celem otwartych funduszy emerytalnych jest lokowanie na indywidualnych kontach środków z przeznaczeniem na wypłatę w wieku emerytalnym. Emerytura będzie zależeć od:
- wysokości wnoszonej do funduszu składki,
- okresu oszczędzania w funduszu,
- wyników finansowych osiąganych przez wybrany fundusz emerytalny.

Członek funduszu nie będzie mógł rozporządzać tymi środkami z wyjątkiem rozporządzeń na wypadek śmierci. Środki z chwilą przejścia na emeryturę zostaną przekazane do wybranego zakładu emerytalnego, który przejmie wypłatę emerytury w II filarze. Uzupełnieniem wspomnianych filarów jest III filar. Stanowi on grupową formę gromadzenia środków na cele emerytalne. Segment ten jest dobrowolny, dostępny dla 50-latków wyłączonych z II filaru.

Reforma systemu ubezpieczeń społecznych zakłada powstanie 3 filarów, z których 2 są obowiązkowe i 1 dobrowolny:
I filar – emerytury podstawowe,
II filar – kapitałowy,
III filar – pracownicze programy emerytalne.
II filar zabezpieczenia na starość został oparty na zasadzie kapitałowej. Filar ten będzie obligatoryjny dla osób, które w momencie wejścia w życie reformy nie przekroczą 30 roku życia. Celem wybranych przez ubezpieczonych otwartych funduszy emerytalnych będzie lokowanie na indywidualnych kontach środków członków funduszy, z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Środki te nie będą przeznaczane na bieżące wypłaty, lecz będą inwestowane.

Zasady funkcjonowania II filaru:
Przyszła emerytura w II filarze zależeć będzie od: wysokości wnoszonej składki, okresu oszczędzania i wyników finansowych osiągniętych przez wybrany fundusz.

Pojawia się zatem aspekt ryzyka. Znana jest wysokość składki, natomiast nieznana jest wysokość przyszłej emerytury. Ryzyko zmniejszać się będzie po przyjęciu w ustawie szeregu rozwiązań o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Najważniejsze z nich to:
a) otwarte fundusze emerytalne będą mogły tworzyć towarzystwa emerytalne, działające w formie S.A. z określoną wysokością kapitału akcyjnego (min. 4 mln ECU);
b) fundusz emerytalny będzie posiadał osobowość prawną i jego majątek będzie odrębny od majątku towarzystwa emerytalnego.

15. Pojęcie i klasyfikacja zagrożeń społecznych

zagrożenia społeczne (patologia) należą do najważniejszych zagadnień kwestii społecznej. Do obszaru patologii społecznej można zaliczyć następujące postacie zachowań:
1. przestępczość (kradzież, włamania, zabójstwa) i przestępstwa gospodarcze;
2. zachowania patologiczne i konflikty społeczne;
3. zachowania autoagresywne (alkoholizm, narkomania, samobójstwa);
4. dewiacyjne zachowanie seksualne oraz inne uważane za zboczone;
5. inne działania społeczne zaostrzające konflikty społeczne.

16. Uzależnienia patologiczne i ich konsekwencje

Uzależnienia patologiczne – zjawiska społeczne będące zagrożeniem dla życia społecznego, jego porządku i rozwoju, tj. alkoholizm, narkomania, palacze, hazard. Z patologią wiążą się zakłócenia norm współżycia społecznego. Konsekwencjami uzależnień patologii są przestępstwa, zwłaszcza wśród nieletnich, napady, brutalne pobicia. Problemem jest rynek narkotyków i przestępstwa popełniane pod ich wpływem. W Polsce środkiem zapobiegającym narkomanii jest przewidziana w ustawie z 1985 r. karalność produkcji, przetwarzania i obrotu środkami odurzającymi, uprawy bez zezwolenia maku i konopi oraz ich przetwarzania, karane jest również udostępnianie ich innej osobie.

17. Działania ograniczające zagrożenia społeczne

Działania w tym zakresie podejmują:
1. sądownictwo (sądy najwyższe, okręgowe, apelacyjne, rejonowe),
2. prokuratura,
3. więzienia,
4. organy ścigania (policja),
5. profilaktyka,
6. działalność kościoła i innych organizacji (AA, Monar).

18. Rodzina – ustalenie Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego: ślub konkordatowy, monogamia, rodzina wg Europejskiej Karty Socjalnej

Rodzina jest podstawową komórką społeczną. Małżeństwo, macierzyństwo i rodzina uznawane są za bardzo ważne instytucje społeczne i jako takie znajdują się pod opieką i ochroną RP.

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy opiera się na 4 filarach:
1. trwałości małżeństwa,
2. równoprawności małżonków,
3. ochrony dziecka,
4. wzajemnej pomocy członków rodzin.

Kodeks jest podstawowym aktem prawnym regulującym stosunki rodzinne. Zbudowany jest z trzech części:
I – poświęcona małżeństwu,
II – dotycząca pokrewieństwa,
III – reguluje problemy opieki i kurateli.

Ustalenia KriO: małżeństwa monogamiczne, zawierane dla dobra dziecka, solidarna odpowiedzialność, możliwość przysposobienia, ślub cywilny, Kodeks Rodzinny wprowadza sądownictwo rodzinne, równoprawność małżeńska, dziecko niemałżeńskie (adoptowane) w rodzinie jest traktowane jako równoprawne, dopuszczalna jest możliwość rozwodów.

19. Rynek pracy i bezrobocie

Rynek pracy jest kategorią ekonomiczną, zetknięcie się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia obu tych elementów. Może się on charakteryzować brakiem równowagi pomiędzy podażą a popytem na pracę w postaci bezrobocia (nadwyżki siły roboczej) lub niedoboru rąk do pracy.

Bezrobocie – większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących nie znajduje zatrudnienia.

Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest rozszerzanie się zjawisk patologii społecznej, pogłębianie się niepewności społecznej i wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego jednostki, rodziny. Zadania polityki społecznej koncentrują się na:
1. problemie ochrony pracowników przed utratą zatrudnienia,
2. ochronie egzystencji jednostki i rodziny dotkniętej brakiem pracy,
3. kreowaniu zatrudnienia i pomocy w znalezieniu przez jednostkę pracy.

Społeczne skutki bezrobocia to obniżenie standardu życia, poczucie krzywdy, frustracji sprzyja izolacji społecznej, pogarsza stan zdrowia, wpływa na wzrost konfliktów społecznych i zachowań patologicznych. Długotrwały brak pracy powoduje szybką degradację ekonomiczną jednostki i rodziny, potęguje biedę oraz rozszerza sferę ubóstwa.

20. Ochrona zdrowia w dokumentach międzynarodowych i Konstytucji z 2 IV 1997r.

Konstytucja z 2 IV 1997 r. w art. 68 mówi, że:
1. każdy ma prawo do ochrony zdrowia,
2. wszystkim obywatelom władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych,
3. władze publiczne są zobowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku,
4. władze publiczne są zobowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska,
5. władze popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.

Europejska Karta Społeczna art. 11 – „Prawo do ochrony zdrowia” mówi, że w celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do ochrony zdrowia umawiające się strony zobowiązują się podjąć stosowne środki zmierzające do:
- wyeliminowania przyczyn chorób,
- zapewnienia ułatwień w zakresie poradnictwa oraz oświaty, dla poprawy stanu zdrowia,
- zapobiegania chorobom epidemicznym i innym.

Aspekty ochrony zdrowia zawiera również konstytucja WHO. WHO q 1986 r. w Kopenhadze opracowało listę celów zdrowotnych, jakie miały osiągnąć kraje europejskie do 2000 r.

21. Główne zagrożenia zdrowia w Polsce

1. bezrobocie (negatywny wpływ na zdrowie ma długotrwałe pozostawanie bez pracy);
2. problemy mieszkaniowe (brak mieszkań dla ludności, które zaspokajają potrzeby gospodarstw domowych);
3. nadużywanie alkoholu i palenie papierosów;
4. zanieczyszczenie środowiska (duże stężenie szkodliwych substancji, zwłaszcza w rejonach uprzemysłowionych, np. w woj. katowickim wykazano silny związek między zanieczyszczeniem powietrza a poziomem śmiertelności i nienormalnym rozwojem fizjologicznym);
5. wypadki drogowe.

22. Proces reformowania służby zdrowia w Polsce

Wybranie swojego lekarza, przychodni, w której chce się leczyć – za to leczenie płaci Kasa Chorych (powstało ich 16, każda działa na obszarze nowego województwa), która podpisuje z publicznymi i niepublicznymi szpitalami, przychodniami, prywatnymi gabinetami kontrakty na wykonanie świadczeń medycznych. Część podatków trafia do Kasy Chorych, która nimi zarządza. Publiczne zakłady ochrony zdrowia się usamodzielniają. Każdy szpital ma określony tzw. poziom referencyjny (I – odpowiada szpitalowi powiatowemu, II – szpitalowi wojewódzkiemu, III – klinice). Państwo nadal pokrywa część wydatków na ochronę zdrowia (programy profilaktyczne, programy polityki zdrowia, kształcenie personelu medycznego, badania naukowe, itp.).

23. Zadania pomocy społecznej i rodzaje przyznawanych świadczeń

Pomoc społeczna to środek polityki społecznej. Celem jest zaspokajanie ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych odpowiadających godności człowieka. Zadania pomocy społecznej obejmują: tworzenie warunków organizacyjnych jej funkcjonowania, analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia, przyznawanie i wypłacanie świadczeń, pobudzanie społecznej aktywności w zaspokojeniu niezbędnych potrzeb życiowych.

Rodzaje świadczeń:
1. zasiłki pieniężne (celowy, okresowy, stały),
2. renta socjalna,
3. pożyczki na usamodzielnienie się,
4. usługi opiekuńcze (udzielenie schronienia, posiłków i ubrania),
5. pokrycie wydatków na cele zdrowotne i kosztów pogrzebu,
6. pobyt w domu pomocy społecznej.

24. Powody przyznawania świadczeń pomocy społecznej

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom z powodu:
1. ubóstwa,
2. sieroctwa,
3. bezdomności,
4. potrzeby ochrony macierzyństwa,
5. bezrobocia,
6. upośledzenia fizycznego lub umysłowego,
7. długotrwałej choroby,
8. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych,
9. alkoholizmu i narkomanii,
10. klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom, które nie mają żadnych źródeł utrzymania lub dochód na głowę rodziny nie przekracza społecznie uznanego minimum.

25. Zadania gminy w zakresie świadczeń społecznych

Są dwa rodzaje zadań: własne i zlecone. Zadania własne to:
a) udzielanie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania,
b) świadczenie usług opiekuńczych i specjalistycznych w miejscu zamieszkania,
c) udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne,
d) udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego,
e) praca socjalna,
f) sprawienie pogrzebu,
g) zapewnienie środków na wynagrodzenie dla pracowników,
h) prowadzenie domów pomocy społecznej.
Do zadań zleconych należy:
a) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, renty socjalnej, przysługujących dodatków do świadczeń,
b) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych,
c) opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za osoby pobierające rentę socjalną, zasiłek okresowy,
d) świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych.

26. Przyczyny i rodzaje niepełnosprawności

Głównymi przyczynami inwalidztwa są: choroby (80%), wypadki (18%), wady wrodzone (2%), np. choroby układu krążenia (40%), narządów ruchu (12%), układu oddechowego (7%), neurologiczne (7%), psychiczne (6,6%), gośćcowe (5%), gruźlica płuc (4,5%) oraz choroby narządu wzroku (3,5%), układu trawienia (3%).

Rodzaje: dysfunkcja narządu słuchu, ruchu, wzroku, upośledzenie umysłowe i choroby psychiczne, przewlekłe choroby somatyczne ciała (przedłużające się dolegliwości lub stałe niedomagania).

27. Rozmiary i struktura niepełnosprawności

Polska jest krajem o bardzo wysokiej i narastającej liczbie osób niepełnosprawnych. Liczbę tych osób w wieku 15 lat i więcej szacowano w 1988 r. na 3,7 mln, a w 1995 r. na 4,8 mln.

28. Rodzaje, formy i efekty procesów rehabilitacyjnych

Rehabilitacja – zorganizowany system działania, którego celem jest przywrócenie osobom upośledzonym sprawności fizycznej, psychicznej, społecznej i zawodowej. Rehabilitacja inwalidzka wchodzi do zakresu zabezpieczenia społecznego.

Wyróżniamy:
Rehabilitacja lecznicza – psychoterapia, wychowanie fizyczne, terapia zajęciowa, opieka pielęgniarska, preorientacja zawodowa.
Rehabilitacja zawodowa – poradnictwo – wskazanie inwalidzie pracy i warunków jej wykonywania.
Przygotowanie do pracy – formy przygotowania zawodowego inwalidów, szkolenia przyzakładowe i przywarsztatowe – prowadzone są one przez: resort zdrowia i opieki społecznej, Związek Spółdzielczy Inwalidów, resort oświaty i wychowania, resort sprawiedliwości i resorty gospodarcze.
Zatrudnienie – opieka nad pracującymi inwalidami – opieka lekarska, techniczne przygotowanie warsztatu pracy itp.
Rehabilitacja społeczna – czyli przygotowanie do życia w środowisku społecznym (rodzina, szkoła, zakład pracy) po zakończeniu leczenia. Należy tu: poradnictwo zawodowe, pomoc w czasie szkolenia i w zatrudnieniu, wytwarzanie technik społecznego zachowania.

29. Struktura wydatków w gospodarstwie domowym

Dochody i wydatki ujmowane jako potrzeby ludzkie należą do kategorii pojęć społecznych. Struktura wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych jest charakterystyczna dla określonego poziomu życia i służy jako wskaźnik charakteryzujący warunki życia społeczeństwa. Ernest Engel badając to w XX wieku, wykrył zależność między dochodami a wydatkami na żywność. Najpierw zaspokajane są potrzeby podstawowe, a wśród nich potrzeby żywnościowe, a pozostała częć dochodu jest przeznaczona na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, stosownie do gustów i preferencji:
- w miarę wzrostu dochodów zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność,
- wzrost dochodów nie powoduje większych zmian procentowego udziału wydatków na odzież i obuwie,
- wraz ze wzrostem dochodu rośnie nieznacznie procentowy udział wydatków na mieszkanie, opał i światło,
- w miarę wzrostu dochodów rośnie procentowy udział wydatków na dobra trwałego użytku, a następnie na zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu w zakresie kształcenia, ochrony zdrowia, kultury, wypoczynku itp. (Prawo Engla).

Minimum socjalne określa socjalne minimum spożycia, obejmującego pokrycie potrzeb biologicznych człowieka oraz określonych potrzeb społecznych, których zaspokojenie uważa się za niezbędne na danym etapie społeczno-ekonomicznym rozwoju kraju i w danych warunkach ustrojowych.

30. Ludność rolnicza i jej problemy socjalne

Na drodze przechodzenia polskiego rolnictwa do gospodarki rynkowej i do struktur zachodnioeuropejskich pojawiają się trudne do rozwiązania problemy. Do najważniejszych z nich w aspekcie porównywalności warunków życia ludności rolniczej należy:
- dysparytet dochodów gospodarstw domowych chłopskich i poza chłopskich,
- dysproporcje regionalne w postaci bezrobocia jawnego i ukrytego,
- szerokie sfery ubóstwa, niedorozwoju infrastruktury socjalnej i komunalnej.

Na potrzeby socjalne rzutują też procesy demograficzne. Na wsi mieszkają pod jednym dachem 3 razy częściej dwie rodziny lub dwa pokolenia. Wyższy jest też na wsi i mieście udział dzieci i młodzieży oraz ludzi starszych. Współczynnik zgonów niemowląt na 1000 urodzeń na wsi jest na poziomie niższym niż w mieście. 2 razy więcej rodzin o jednym żywicielu jest w mieście niż na wsi (samotne matki). Bezrobocie większe jest na wsi niż w mieście. Dostęp do placówek ochrony zdrowia i opieki społecznej jest dużo korzystniejszy w miastach niż na wsi. Jest mała liczba nauczycieli z wykształceniem wyższym i specjalistów danych przedmiotów.