Kampania wrześniowa - wojna obronna Polski 1939r.

Wybuch wojny
1.IX.1939 o godz. 4:45 strzały z pancernika "Schlezwik Holstein" u wejścia do portu gdańskiego rozpoczęły agresję III Rzeszy na Polskę a tym samym II wojnę światową.
Było to równoznaczne ze złamaniem wcześniej zawartych zobowiązań traktatowych. Wojna nie została formalnie wypowiedziana. Pretekstem do ataku stały się incydenty graniczne na Górnym Śląsku, w Wielkopolsce i na Pomorzu, w szczególności zaś tzw. prowokacja gliwicka (rzekomy polski atak na radiostację niemiecką ) Adolf Hitler w specjalnym wystąpieniu tłumaczył atak niemiecki koniecznością obrony mniejszości niemieckiej w Polsce i przeciwdziałania rzekomym spiskom Polski z Wielką Brytanią wymierzonym w Rzeszę.

Siły niemieckie
Niemiecki plan operacyjny przewidywał tzw. "wojnę błyskawiczną" (kryptonim Fall Weiss).

Wojska niemieckie podzielone były na:
- Grupę Armii Północ (Nord) gen Fedora von Bocka (zadaniem uderzenie z Prus Wschodnich wzdłuż Wisły na Warszawę oraz odcięcie Polski od Wybrzeża).
- Grupę Armii Południe (Sud) pod dowództwem gen Gerda von Rundstedta (planowane uderzenie ze Śląska na Warszawę)

Wspierały je Grupa Marynarki Wojennej "Ost" oraz flota powietrzna. Całością wojsk niemieckich w Polsce dowodził gen Walter von Brauchtisch.
Potencjał militarny Niemiec w przededniu wybuchu wojny, przewyzszal znacznie potencjal polski.

Siły polskie
Polski plan obronny "Z" przygotowywany był od III.1939. Zakładał obronę linii granicznej od Puszczy Augustowskiej po łuk Karpat. Po stoczeniu bitwy granicznej siły polskie miały przejść do obrony krótszego odcinka wzdłuż Narwi, Wisły i Sanu i tam czekać na rozstrzygnięcie walk na froncie francusko-niemieckim.
Wojsko polskie składało się z 6 Armii:

Naczelnym wodzem był marszałek Edward Rydz- Śmigły

- "Modlin" pod dow. gen Emila Przedrzymirskiego-Krukowicza (zadaniem opóźnianie natarcia niemieckiego na kierunku z Prus Wsch. do Warszawy poprzez obronę na kolejnych rubieżach aż po główną pozycję na Narwi i Wiśle),
- "Pomorze" - gen Władysława Bortnowskiego (obrona Pomorza, zapobieganie połączeniu Rzeszy z Prusami Wsch.)
- "Poznań" - gen Tadeusza Kutrzeby (obrona Wielkopolski zagrożonej atakiem z Pomorza Zachodniego i Dolnego Śląska),
- "Łódź" - gen Juliusza Rómmla (razem z Armią "Kraków" odpieranie głównych sił niemieckich, obrona na linii Warty i Widawki),
- "Kraków" - gen Antoniego Szyllinga (obrona południowego odcinka granicy pol-niem, obrona szczególnie istotnego obszaru Górnego Śląska),
- "Karpaty” - gen Kazimierza Fabrycego (obrona przełęczy karpackich od Czorsztyna po granicę z Rumunią)
Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew" gen Czesława Młota-Fijałkowskiego (wsparcie armii"Modlin", obrona północno-wschodnich obszarów kraju aż po linię Narwi i Biebrzy)
Dodatkowo uformowano Armię Odwodowa "Prusy", którą dowodził gen Stanisław Dąb-Biernacki(wsparcie działań na głównym kierunku operacyjnym południowo-zachodnim

Pierwszy etap walk obronnych trwał od l do 6 września 1939.
- Obrona Westerplatte (mj. Henryk Sucharski)
- Walki o wybrzeże,
-- obrona Poczty Polskiej w Gdańsku
-- obrona polskich baz morskich (gdynia, Puck, Hel, Kępa Oksywska)

- ciężkie walki pod Mokrą - Niemcy przełamali polską obronę pod wsią Mokra, wdarli się w tzw. lukę częstochowską na styku armii "Łódź" i "Kraków" i rozpoczęli natarcie w kierunku Warszawy. Armia gen Szyllinga została zmuszona do opuszczenia Górnego Śląska
- wałki toczono wokół Mławy, armia "Modlin" została zmuszona do odwrotu ku Wiśle.
- Na północnym-zachodzie walki obronne toczyły się w Borach Tucholskich część sił armii "Pomorze" została okrążona, i rozbita
- Na południowym-zachodzie siły polskie zostały zmuszone do odwrotu. Po natarciu niemieckim z , armia "Karpaty" wycofała się na linię Sanu.

- 3 września Wielka Brytania i Francja wypowiedziały Niemcom wojnę
Jednak już 12 wrzesnia premierzy Francji - Edouard Deladier i Wielkiej Brytanii - Arthur Neville Chamberlain na spotkaniu w Abbeville zadecydowali o wstrzymaniu akcji przeciw Niemcom, rozpoczynając tym samym okres tzw. dziwnej wojny. O swojej decyzji nie poinformowali oni przedstawicieli Polski.

W obliczu dramatycznej sytuacji na froncie w nocy z 4 na 5 września rozpoczęła się ewakuacja rządu i instytucji państwowych z Warszawy na Wołyń. Komisarzem cywilnym obrony stolicy został prezydent Stefan Starzyński, dowódcą obrony - gen Walerian Czuma

6 wrzesnia Naczelny Wódz opuścił Warszawę i udał się do Brześcia nad Bugiem. Tego samego dnia Niemcy zajęli Kraków, Kielce, Piotrków Trybunalski i Bydgoszcz.

Drugi etap walk obronnych trwający od 7 do 17 września 1939r
- 7 wrzesnia kapitulowała załoga Westerplatte (l 82 żołnierzy dowodzonych przez mjr Henryka Sucharskiego),
- przerwanie oporu polskiego na granicach, wycofanie polskich armii w głąb kraju
- 8 wrzesnia oddziały niemieckiej 4 Dywizji Pancernej dotarły do przedmieść Warszawy w rejonie Ochoty i Woli, Obrona polska powstrzymała siły niemieckie a
- 9 września ruszyła ofensywa gen T. Kutrzeby siłami armii "Poznań" i "Pomorze" w kierunku Łęczycy i Łowicza. Rozpoczęła się największa bitwa kampanii wrześniowej - Bitwa nad Bzura. Bitwa ta mimo sukcesów polskiego natarcia w pierwszej fazie (do12.IX) zakończyła się rozbiciem sił polskich i odwrotem w stronę Warszawy (18-20.IX).
- Na południu 12 września Niemcy osiągnęli linię Wisły i Sanu, rozpoczęło się 10-dniowe oblężenie Lwowa
sytuacja II RP stała się krytyczna, cz. zachodnia i środkowa kraju znalazły się w rękach wroga.

Trzeci etap walk rozpoczął się wraz z wkroczeniem Armii Czerwonej do Polski 17 września 1939. Mobilizacja wojsk radzieckich nastąpiła już 1wrzesnia (zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow).
Decyzję o agresji na Polskę uzasadniano "bankructwem państwa polskiego" i koniecznością ochrony ludności białoruskiej i ukraińskiej. Decyzję o przystąpieniu do wojny zakomunikowano ambasadorowi RP w ZSRR -Wacławowi Grzybowskiemu. Wojska radzieckie zaatakowały Polskę na dwóch frontach
- białoruskim (gen M. Kowalow) i ukraińskim (gen S. Timoszenko).

- W tym czasie prezydent Mościcki przebywał w Kutach, Naczelny Wódz - w Kołomyi. Podjęto decyzję o wycofywaniu wojsk do Rumunii, w nocy z 17 na 18 wrzesnia granicę polsko-rumuńską przekroczył prezydent, członkowie rządu i Wódz Naczelny. Rozkazano unikania walk z Armią Czerwona poza obroną konieczną.
- Skutkiem nacisków niemieckich władze rumuńskie oskarżyły polskie władze o naruszenie porozumienia o prawie do przejazdu i internowały je.
- Wojska walczące w kraju wraz z wyjazdem mrszł Rydza-Śmigłego zostały pozbawione generalnego dowództwa,

- Część oddziałów walczyła z Rosjanami – m.in. Grodno
- W dn. 17 – 26 września rozegrała się druga największa bitwa kampanii wrześniowej koło Tomaszowa Lubelskiego z udziałem resztek armii "Kraków" i "Lublin". Siłami polskimi dowodził gen Tadeusz Piskor. Polski front środkowy został rozbity przez siły niemieckie. 23.IX. w drugiej bitwie pod Tomaszowem wojska polskiego frontu północnego zostały otoczone przez siły radzieckie i niemieckie i ostatecznie pokonane.
- 22. wrzesnia kapitulowali obrońcy Lwowa pod dow. gen Władysława Langnera
- 28 wrzesnia poddała się Warszawa.

Niemcy już 23 wreśnia ogłosili komunikat o zakończeniu kampanii wojennej na ziemiach polskich, w rzeczywistości ostatnie oddziały gen Franciszka Kleeberga (Samodzielna Grupa Operacyjna "Polesie") złożyły broń 5 pazdziernika 1939, po przegranej bitwie pod Kockiem

Skutkiem kleski kampanii wrześniowej była utrata niepodległości Ok. 70 tys. Ludzi straciło życie po stronie polskiej , po stronie niemieckij 45 tys.

28 wrzesnia 1939 r. podpisano niemiecko radziecki układ " o przyjaźni i granicach” ( podział ziem polskich, wzdłuż lini Pisa- Narew- Bug – San )

Przyczyny klęski
- przewaga armii niemieckiej
- długa linia graniczna do obrony
- wkroczenie Armii Czerwonej ( pchniecie Polski nożem w plecy )
- słabość sojuszników Polski