Cień ONZ.

W lutym 1991 roku jałtański porządek świata ciągle jeszcze wydawał się stabilny: Związek Radziecki trwa nadal, Jugosławia jest spokojna, pokonani iraccy Kurdowie uciekają na północ w poszukiwaniu ochrony. I w takich właśnie warunkach zrodziła się organizacja, którą międzynarodowa prasa nazwała "ONZ wydziedziczonych". Podczas ceremonii w Pałacu Pokoju w Hadze przedstawiciele piętnastu ruchów narodowych (Tajwanu, Tybetu, Kurdystanu, Wschodniego Turkiestanu, Łotwy, Tatarstanu, Palau, Aborygenów Australii, Cordillera, Zachodniej Papui, Estonii, Armenii, Gruzji, greckiej mniejszości w Albanii i Krymskich Tatarów) podpisali dokument, w którym deklarowali nie stosować przemocy, chronić prawa człowieka i praktykować tolerancję. Powstała w ten sposób Unrepresented Nations and Peoples Organization - Organizacja Niereprezentowanych Narodów i Ludów.
UNPO jest demokratyczną organizacją międzynarodową, której celami są: rówe prawo do samostanowienia wszystkich ludów i narodów, realizacja międzynarodowych standardów praw człowieka, odrzucenie totalitaryzmu i nietolerancji religijnej na rzecz zasad demokracji, promowanie non-violence przeciw terrorryzmowi i wreszcie ochrona środowiska naturalnego (ten ostatni punkt może sprawiać wrażenie sztucznie dopisanego ze względu na popularność ekologii, pamiętajmy jednak, że ochrona środowiska ma podstawowe znaczenie dla egzystencji ludów tubylczych).

Członkami Organizacji są ludy tubylcze, okupowane narody, mniejszości i terytoria. Za "naród" (czy "lud") uważana jest grupa ludzi mających wolę bycia uznawanymi za naród czy lud, kształtowania wspólnego przeznaczenia jako naród i określania wspólnego dziedzictwa, które może mieć charakter historyczny, rasowy, etniczny, językowy, kulturalny, religijny lub terytorialny. Na forum Organizacji w imieniu narodu występuje "ciało reprezentujące", które może być zarówno demokratycznie wybrane jak i tradycyjnie uznawane. Dziś UNPO liczy już 52 członków. Należą do nich m.in. Abchazja (Gruzja), Aborygeni (Australia), Aceh (Indonezja), albańska mniejszość w Macedonii, Asyria (Irak), Baszkiria (Rosja), Batwa (Rwanda), Bougainville (Papua Nowa Gwinea), Burjacja (Rosja), Chameria, Chittagong (Bangladesz), Cordillera (Filipiny), Czeczenia (Rosja), Czerkjesja (Rosja), Czuwasja (Rosja), Gagauzja (Mołdowa), grecka mniejszość w Albanii, Ingria (Rosja), Inguszetia (Rosja), Jakucja (Rosja), Kabinda (Angola), Kalahui (Hawaje, USA), Karen (Birma-Myanmar), Komi (Rosja), Kosovo (Jugosławia), Krymscy Tatarzy (Ukraina), Kumykystan (Rosja), Kurdystan Iracki, Lakota (USA), Maohi (Polinezja Francuska), Mapuche (Chile), Mari (Rosja), Moluki Południowe (Indonezja), Mon (Birma-Myanmar), Nagaland (Indie), Ogoni (Nigeria), Papua Zachodnia (Indonezja), Sandżak (Jugosławia), Shan (Birma-Myanmar), Skania (Szwecja), Tajwan (Chiny), Tatarstan (Rosja), Timor Wschodni (Indonezja), turkmeńska mniejszość w Iraku, Turkiestan Wschodni (Chiny), Tuva (Rosja), Tybet (Chiny), Udmurcja (Rosja), węgierska mniejszość w Rumunii i Zanzibar (Tanzania). Cztery narody, które już "wybiły się na niepodległość" - Armenia, Estonia, Łotwa i Palau - są dodatkowo członkami wspierającymi UNPO (zwraca tu uwagę brak Gruzji, spowodowany zapewne konfliktem z Abchazami).

Struktura Organizacji wyraźnie wzoruje się na ONZ, jest jednak bardziej demokratyczna, gdyż nie ma tu odpowiednika "stałych członków" Rady Bezpieczeństwa. Najwyższym organem władzy jest tu Zgromadzenie Ogólne (General Assembly). Tworzą je delegaci wysyłani przez członków UNPO, którzy zbierają się co dwa lata. GA ustala politykę Organizacji, formułuje wskazania dla organów i uchwala rezolucje. W przerwach między Zgromadzeniami władze UNPO stanowi Komitet Kierowniczy (Steering Committee), wybierany przez GA z zachowaniem zasady równomiernej reprezentacji poszczególnych regionów. SC zbiera się co sześć miesięcy. Organem wykonawczym UNPO jest Sekretariat z Sekretarzem Generalnym (General Secretary) na czele. Sekretariat reprezentuje Organizację, realizuje ustalenia GA i jest odpowiedzialny za działalność bieżącą. Wybierany jest on na trzyletnią kadencję przez GA (aktualnie "gensekiem" jest Helen Corbett, reprezentantka australijskich Aborygenów).

Organizacja Niereprezentowanych Narodów i Ludów prowadzi bardzo ożywioną i zróżnicowaną działalność.
Przede wszystkim służy swoim członkom umiejętnościami, wiedzą i wsparciem technicznym na forum ONZ (w Genewie i Nowym Jorku) oraz innych organizacji międzynarodowych takich jak Rada Europy, Organizacja Państw Amerykańskich, Organizacja Jedności Afrykańskiej, Komitet Praw Człowieka, Grupy Robocze ds Ludności Tubylczej i Mniejszości, Komitet na rzecz Eliminacji Dyskryminacji Rasowej CERD itd. Polega to na monitoringu działalności ONZ i informowaniu jej o sprawach członków UNPO, poradach prawnych, pomocy w przygotowywaniu interwencji, stosowaniu procedur, akredytacji.

Reprezentanci UNPO systematycznie biorą udział w ważnych wydarzeniach międzynarodowych, spośród których można wymienić Konferencję na rzecz Środowiska i Rozwoju w Brazylii, Światową Konferencję Praw Człowieka w Wiedniu (1993) czy Konferencję Kobiet Trzeciego Świata w Pekinie (1995). Organizacja inicjuje też własne konferencje międzynarodowe - wśród ich tematów możemy wymienić m.in. "Używanie siły przez rządy przeciw ludom pod ich panowaniem" (1991), "Samostanowienie wobec praw człowieka, demokracji i ochrony środowiska" (1993) czy "Non-violence i konflikt: warunki efektywnych pokojowych zmian" (1997).

Niezwykle ważną formą działalności Organizacje są misje dyplomatyczne, badawcze i monitorujące, przeprowadzane na prośbę członków zwłaszcza tam, gdzie narastają zagrożenia. Misje UNPO działały w Abchazji (1992-93), Macedonii (1994), Rwandzie (1994), Północnym Kaukazie (1991-96), Nigerii (1995), Zanzibarze (1995 i 1997), Hawajach (1996) i Tybecie (1997). Wielokrotnie monitorowały one też wybory i referenda: w 1991 r. w Czeczenii, w 1992 w Tatarstanie, Kosovo i Kurdystanie Irackim, w 1993 w Czuwasji, w 1994 na Tajwanie, w 1995 na Zanzibarze, w 1996 w Sandżaku i Abchazji, w 1997 znowu w Czeczenii... Pozwala to na prowadzenie przez UNPO swoistej "służby wczesnego ostrzegania".
Do swej działalności aktywiści niereprezentowanych narodów przygotowywani są podczas szkoleń. UNPO prowadzi seminaria poświęcone problematyce stosunków miedzynarodowych (ze szczególnym naciskiem na mechanizmy ONZ), prawom człowieka, dyplomacji bilateralnej i multilateralnej, non-violence, negocjacjom i prowadzeniu konfliktu, stosunkom z mediami, procesom demokratycznym i tworzeniu instytucji wreszcie.

Tą działalność trzeba rzecz jasna jakoś "sprzedać". By akcje UNPO nie przechodziły bez echa powołany został specjalny Ośrodek Informacji i Mediów (MIC), zajmujący się oddziaływaniem na międzynarodową opinię publiczną poprzez m.in. kształtowanie strategii prowadzenia kampanii informacyjno-propagandowych. Ośrodek wydaje m.in. kwartalnik "UNPO News", a także publikacje takie jak "UNPO Yearbook".
I na koniec wspomnijmy jeszcze o Nagrodzie UNPO (UNPO Award), przyznawanej osobom, które działają na rzecz samostanowienia, non-violence, praw człowieka i tolerancji. W 1996 r. uhonorowani nią zostali Jose Ramos-Horta z Narodowej Rady Timorskiego Oporu i senator Clairborne Pell z USA.

Żródło:
http://www.zakorzenienie.most.org.pl/za4/03.htm
Autor: Jarosław Tomasiewicz