Istniejące systemy operacyjne i ich charakterystyka: różnice, wady, zalety.

System operacyjny (angielskie operating system, OS), program (w sensie ogólnym, w realizacji - układ wielu programów) działający jako pośrednik między użytkownikiem komputera a sprzętem komputerowym. Zadaniem systemu operacyjnego jest tworzenie bezpiecznego i niezawodnego środowiska, w którym użytkownik może wykonywać swoje programy w sposób wygodny i wydajny. Nie podaje się jednoznacznej definicji systemu operacyjnego, w zamian operuje się cechami wyróżniającymi ten rodzaj oprogramowania. Są to m. in.:

1) duża złożoność (80 tys. jednostek funkcjonalności i więcej);

2) systemy operacyjne są sterowane przerwaniami (zdarzeniami);

3) system operacyjny rozpoczyna działanie jako pierwszy program w komputerze i nie zaprzestaje działania aż do wyłączenia komputera.

Pod względem sposobu komunikacji z użytkownikiem rozróżniamy:

Systemy tekstowe - komunikujące się za pomocą wydawanych z linii poleceń komend (CP/M, DOS)
Systemy graficzne - komunikujące się za pomocą graficznych okienek i symboli (ikon). Obsługa komputera polega na manipulowaniu, za pomocą kursora myszy lub klawiszami, symbolami, które odpowiadają określonym zadaniom (Windows, MacOS i inne).

Z kolei pod względem architektury, systemy operacyjne dzielimy na:

Monolityczne - o najprostszej strukturze i jednozadaniowe, czyli gdy system może jednocześnie wykonywać tylko jedno zadanie.
Warstwowe - o hierarchicznej strukturze poleceń systemowych, system może już wykonywać w tym samym czasie kilka poleceń (np. nadzorować proces drukowania w czasie edycji tekstu w programie).
Klient/serwer - o bardzo rozbudowanej strukturze, gdzie pełnią nadzór nad podrzędnymi systemami zainstalowanymi w poszczególnych komputerach sieci. Aplikacje postrzegane są przez system operacyjny jako "klienci" dostarczających im swoich usług serwerów. "Klienci" komunikują się z serwerami poprzez jądro systemu a każdy serwer pracuje w własnej, wydzielonej i chronionej przestrzeni adresowej pamięci operacyjnej, dobrze odizolowany od innych procesów. Systemy typu klient/serwer rozporządzają i wykonują zadania na trzy sposoby:
1 - wszystkie aplikacje wykonywane są przez serwer a wyniki wyświetlane na ekranie "klienta".
2 - serwer dostarcza danych dla aplikacji uruchamianych na komputerze "klienta".
3 - wszystkie komputery współpracują ze sobą jak równy z równym (peer to peer), korzystając wzajemnie ze swoich zasobów.

Najważniejsze cechy, jakie decydują o użyteczności systemu

- Łatwość instalacji i użytkowania systemu.
- Koegzystencja z innymi systemami tzn., możliwość czytania i zapisywania danych na partycjach innych systemów oraz współpraca i wymiana danych pomiędzy komputerami w sieci lokalnej i Internecie.
- zgodność sprzętowa tzn., możliwość instalacji na konkretnym komputerze utrudnia czasem brak odpowiednich sterowników do określonych urządzeń.
- wymiana danych tzn., możliwość czytania i wymiany dokumentów między różnymi aplikacjami przystosowanymi do różnych systemów.
- przystosowanie do pracy w Internecie tzn., możliwości i wygoda w przeglądaniu witryn, wymiany protokołów Internetowych itp..
- Cena
- Ilość aplikacji działającej na danym systemie tzn., nawet najlepiej działający system będzie niewiele wart, jeśli nie będzie posiadał bogatego oprogramowania przystosowanego na swoją platformę.
- Lokalizacja (możliwość porozumiewania się z systemem w narodowym języku).

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zainstalować na naszym komputerze kilka systemów operacyjnych. Aby jednak to zrobić musimy utworzyć dla każdego z nich oddzielną partycję. Na dysku podzielonym na kilka części o wiele trudniej jednak zarządzać wszystkimi systemami. Aby to ułatwić powstały programy, które umożliwiają uruchomienie systemów z poszczególnych partycji. Ich podstawowym zadaniem jest możliwość wystartowania komputera (systemu operacyjnego) z dowolnej partycji i z dowolnego dysku. Bootmanagery lub bootloadery, bo o nich tu mowa stanowią jakby semafor, który daje zielone światło zaraz po uruchomieniu komputera systemowi operacyjnemu, pod którym chcemy akurat pracować. Ponadto w przypadku gdybyś chciał od czasu do czasu zamienić swój komputer na któryś z dawnych 8 i 16 bitowych modeli takich jak Commodore czy Amstrad, to powinieneś posłużyć się tzw. Emulatorem. Jest to program naśladujący pracę swojego pierwowzoru. Jego podstawowymi elementami są cyfrowe modele kluczowych elementów architektonicznych emulowanego komputera, w tym również samego procesora. Stworzenie całościowego modelu funkcjonalnego głównych komponentów urządzenia w połączeniu z wykorzystaniem kodu oryginalnego oprogramowania pozwoli na uruchomienie na naszym pececie "wirtualnego" Atari czy Commodora

Dla wielu użytkowników kontakt z systemem operacyjnym ogranicza się do systemu plików. Udostępnianie użytecznych i przyjaznych sposobów porozumiewania się z użytkownikiem nie należy do bezpośrednich zadań systemu operacyjnego. Istnieje wiele systemów operacyjnych różnych rodzajów i przeznaczenia, a wśród nich: systemy z graficznym interfejsem użytkownika, np. Microsoft Windows lub MOS, systemy z interfejsem tekstowym, np. (klasyczny) system UNIX lub MS-DOS, różnorodne odmiany systemów wzorcowych, np. systemy uniksowe, systemy z setkami użytkowników (jak dawne systemy MULTICS, GEORGE 3) i współczesne systemy na miarę telefonu komórkowego (technologia Jini).O systemach operacyjnych powiada się (zgodnie z rzeczywistością), że są pisane przez jedno pokolenie, a używane przez następne. Systemy operacyjne są kamieniami milowymi w historii informatyki.

Od architektury systemu operacyjnego zależą takie niebagatelne cechy użytkowe systemu, jak efektywność i stabilność działania.
Na rynku systemów operacyjnych dla komputerów PC konkurują ze sobą trzy architektury? Windows 95/98/Millennium, Windows NT/2000 oraz zyskujący coraz większą popularność Linux.

System operacyjny jest praktycznie niewidoczny, widzimy jedynie jego interfejs do komunikacji z użytkownikiem. Widoczny interfejs to tylko jeden z wielu elementów istotny, ale bynajmniej nie najważniejszy, np. uroda Windows przyczyniła się do popularyzacji tego systemu, ale w żaden sposób nie wpływa na stabilność systemu. Systemom operacyjnym komputerów stawia się wiele zadań, w zasadzie identycznych dla wszystkich. Sposób realizacji tych zadań, szybkość, a nierzadko nawet możliwość ich wykonania, zależą od architektury systemu. Również od architektury systemu zależy jego stabilność cecha bardzo istotna w wielu zastosowaniach, a zawsze bardzo pożądana.

Co robi system operacyjny?

System operacyjny to zbiór procedur i programów pośredniczących między uruchamianymi aplikacjami a sprzętem. Podczas codziennej pracy komputera system operacyjny jest zawsze obecny , działa od chwili startu (chwilę po włączeniu komputera) do momentu zakończenia pracy.
Podstawowe zadania przypisywane dzisiejszym systemom operacyjnym to:
- Zarządzanie zasobami maszyny. System operacyjny optymalizuje wykorzystanie poszczególnych urządzeń wchodzących w skład komputera oraz steruje nimi. Specjalne moduły wchodzące w skład systemu operacyjnego (sterowniki) udostępniają aplikacjom jednolity sposób programowania urządzeń (interfejs), dzięki czemu każdy nowy sprzęt będzie współdziałać ze wszystkimi aplikacjami, o ile producent sprzętu przygotuje odpowiedni sterownik.
- Gromadzenie danych na dyskach i zarządzanie nimi. Każdy system operacyjny jest wyposażony w moduł obsługujący system plików. System plików to struktura danych umieszczonych na dysku, która pomaga logicznie uporządkować dane, dzieląc je na pliki i grupując w katalogach.
- Maszyny wirtualne. System operacyjny udostępnia aplikacji tzw. maszynę wirtualną, czyli uproszczony obraz maszyny, na której pracuje aplikacja. System udostępnia aplikacji szczegóły dotyczące komputera oraz dodatkowe rozszerzenia, które ułatwiają pracę, (np. katalog udostępniony przez sieć aplikacja widzi tak samo, jak znajdujący się na lokalnym dysku. Aplikacja korzystająca z takiego katalogu nie zajmuje się obsługą sieci. Aby mogła się tam dostać, system operacyjny udaje, że jest to katalog lokalny i udostępnia go aplikacji).
- Wielozadaniowość. Na jednym komputerze może działać wiele aplikacji jednocześnie. Każda otrzyma własną maszynę wirtualną i będzie mogła działać tak, jakby była jedyną aplikacją pracującą na komputerze. Dzięki temu nie trzeba specjalnie przystosowywać aplikacji, aby mogła "podzielić się" maszyną z innymi (np. przez zwrócenie procesora innej aplikacji).
- Interakcja z użytkownikiem. Tę rolę spełnia zewnętrzna warstwa systemu, nazywana powłoką (shell), która umożliwia użytkownikowi uruchomienie aplikacji. W środowiskach graficznych do tej części systemu zalicza się również standardowe elementy interfejsu wykorzystywane przez aplikacje, np. standardowe okienka dialogowe, kontrolki itd.
- Komunikacja z innymi maszynami. To jeden z najważniejszych elementów systemu. Dzięki modułom obsługującym sieć mamy dostęp zarówno do Internetu, jak i do dysków komputera stojącego na sąsiednim biurku lub do drukarki sieciowej.

Warstwy systemu
W każdym systemie operacyjnym występują mniej lub bardziej wyodrębnione warstwy, spełniające różne funkcje. W ogólnym modelu są to: warstwa odpowiedzialna za współpracę ze sprzętem, jądro systemu realizujące jego funkcje oraz powłoka, stanowiąca interfejs użytkownika. O różnicach między systemami decydują przede wszystkim sposoby komunikowania się systemu z aplikacjami oraz same rozwiązania realizacji poszczególnych funkcji w systemie.

Ilu bitowy jest system?
Dość powszechne jest określanie systemów jako 16-bitowe (DOS, Windows), 32-bitowe (Linux, Windows NT, Windows 95-ME) czy też ostatnio 64-bitowe dla procesorów IA-64. Na czym polega relacja między systemem a długością rejestrów procesora?
Właśnie długość rejestrów procesora, dla którego projektowany był system, wyznacza podstawowy format wewnętrznych zmiennych, znaczników i tablic systemowych. Ze względu na szybkość działania systemu najchętniej stosowane są zmienne o długości odpowiadającej długości rejestrów procesora, co pociąga za sobą pewne konsekwencje. Na przykład, konsekwencją stosowania 16-bitowych zmiennych systemowych były ograniczenia wielkości partycji dyskowych, a w późniejszym okresie , również pojemności całych dysków. Także sposób zarządzania innymi zasobami, przede wszystkim pamięcią RAM, zależy od długości słowa procesora.

Systemy operacyjne historia , możliwości , rodzaje

DOS

DOS jest jednym z najbardziej znanych, obok Microsoft Windows, systemów operacyjnych. Jego rozwój pokazuje, jak wyglądała ewolucja komputerów osobistych, kiedy pojawiały się techniki tworzące dzisiejsze komputery. Nazwa MS-DOS, to skrót od Microsoft Disk Operating System, czyli Dyskowy System Operacyjny firmy Microsoft. System działa głównie w trybie tekstowym. Wszystkie polecenia wydaje się za pomocą klawiatury. Istnieją nakładki, które pozwalają uniknąć żmudnego wpisywania komend, są to np. :
- Norton Commander - najpopularniejszy menedżer plików,
- Dos Navigator - równie popularny,
- DosShell - dostarczany wraz z Dos'em, do wersji 5.0, ale nie jest najlepszym rozwiązaniem
- Foltyn Commander - niezły klon NC, całkowicie po polsku
- Volkov Commander - to samo co NC, choć może nawet lepszy
- The DOS Controller - prosty, ale zajmuje tylko 50 kB
Istnieje jeszcze cała gama tego typu programów, ale nie ma sensu wymieniania ich wszystkich, gdyż ta strona dotyczy samych systemów, a nie nakładek.
Specyficznym programem działającym pod kontrolą MS-Dosa, który jest jednocześnie nakładką i środowiskiem graficznym jest Windows, dlatego też jego opis znajduje się na stronie.
Wszystkie procesy odbiera i interpretuje program, będący powłoką systemu - 'command.com', wchodzący zresztą w jego skład.
Na system oprócz tego pliku, składają się jeszcze dwa - 'io.sys' oraz 'msdos.sys'. W skład systemu wchodzi również oprogramowanie dodatkowe, które dostarcza Microsoft wraz z systemem.
System podczas ładowania działa w następujący sposób :
Po wczytaniu zbiorów systemowych 'io.sys' i 'msdos.sys', następuje odszukanie plików konfiguracyjnych 'config.sys', a potem 'autoexec.bat'.
DOS jest systemem jednozadaniowym, to znaczy w dowolnej chwili tylko jeden program może pracować pod jego kontrolą. System jednozadaniowy bywa nazywany również systemem jednoużytkownikowym (ang. single user-system), w związku z tym, że w jednej chwili może obsługiwać tylko jednego użytkownika.
Zakres czynności wykonywanych przez system operacyjny DOS obejmuje:
1. Zarządzanie pamięcią operacyjną (przydzielenie pamięci zadaniu, zwolnienie pamięci).
2. Sterowanie pracą urządzeń zewnętrznych (obsługa klawiatury, wyświetlania na monitorze, obsługa odczytu i zapisu pamięci zewnętrznej, obsługa złącz szeregowych i równoległych).
3. Zarządzanie informacją zapisaną w pamięci zewnętrznej poprzez organizację systemu plików (tworzenie, zapisywanie, odczytywanie, kasowanie plików w hierarchicznej strukturze).
4. Komunikację z użytkownikiem i udostępnianie pozostałych elementów oprogramowania (podstawowego, narzędziowego, użytkowego).
5. Kontrolę poprawności pracy sprzętu i organizację w sytuacjach awaryjnych (brak urządzenia zewnętrznego, brak dostępu do urządzenia zewnętrznego, błąd w pamięci operacyjnej, błąd odczytu z klawiatury, błąd zapisu w pamięci zewnętrznej)

W 1980 roku Seattle Computer Products pisze 86-QDOS, emulator CP/M-80 dla pierwszego 16-bitowego procesora Intela. W 1981 roku Microsoft kupuje od Seattle Computer Products 86-DOS by wypełnić zobowiązania kontraktu z IBM na system operacyjny do przygotowywanego komputera IBM PC, zmienia go tak by mógł pracować na IBM PC i nazywa MS-DOS. Pierwsza wersja beta zaczyna pracować na IBM PC w lutym 1981 roku. W sierpniu 1981 roku pokazany zostaje MS-DOS 1.0, zajmujący 13K dysku i pracujący na 8K pamięci operacyjnej. W listopadzie 1981 roku dodana zostaje obsługa dwustronnych dyskietek 320K. IBM sprzedaje go wraz ze swoimi komputerami jako PC-DOS; Microsoft może rozwijać go i oferować oddzielnie pod nazwą MS-DOS.

Dwa lata później, w 1983 roku, wraz z IBM PC/XT pojawia się napisany praktycznie od nowa MS-DOS 2.0, z hierarchiczną strukturą katalogów i możliwością instalowania sterowników do urządzeń; zajmuje 41K, pracuje na 24K pamięci. Na początku 1984 roku dodane jest wsparcie dla języków narodowych.

W sierpniu 1984 MS-DOS 3.0 dla IBM PC/AT pozwala na stworzenie rozszerzonej partycji na dysku, liczącej do 32 MB i ma wbudowaną obsługę stacji 1.2 MB; system zajmuje 60K na dysku. Wersja 3.1 dodaje obsługę sieci, 3.2 - obsługę dyskietek 3.-5-calowych 720K. W listopadzie 1985 pojawia się Microsoft Windows; nakładka graficzna na DOS. Wersja 3.3 z maja 1987 pozwala na definiowanie dysków logicznych w rozszerzonej partycji dysku twardego, wprowadzone zostają strony kodowe.

W czerwcu 1988 roku MS-DOS 4.0 przekracza barierę 32 MB dla partycji, ma tez wsparcie dla pamięci rozszerzonej; system zajmuje 108K, pracuje w 75K pamięci operacyjnej. Wersja 5.0 z 1991 ma wsparcie dla wysokiej pamięci, system pomocy i program do zarządzania zawartością dysku (MS-DOS Shell); system zajmuje 118K, pracuje w 60K pamięci.

Wersja MS-DOS 6.0 w 1993 roku zostaje wyposażona w zestaw programów narzędziowych do przygotowywania kopii zapasowych, ochrony przed wirusami, defragmentacji dysku, kompresji dysku, zarządzania pamięcią; ma także wsparcie dla stacji CD-ROM, zarządzanie poborem mocy pozwalające na oszczędność baterii na komputerach przenośnych.

MS-DOS 7.0... już nie wychodzi, choć tak początkowo nazywano projekt Microsoft pod nazwą kodową Chicago, który znamy jako Windows 95.

DOS był przez długi czas czynnikiem ograniczającym rozwój komputerów osobistych IBM PC. Wynikało to po części z podejścia firmy IBM do swego projektu Personal Computer. Miał to być rodzaj drugorzędnego produktu, planowano sprzedanie go w nie więcej niż 50 tysiącach sztuk; był przeznaczony dla pojedynczego użytkownika i do pracy z jednym programem. DOS jako system dla PC miał być najwyżej tak dobry jak CP/M, system operacyjny pracujący na niektórych 8-bitowych mikrokomputerach w tych czasach, a stworzony w 1974 roku przez Digital Research, firmę, do której początkowo zwrócił się IBM z propozycją napisania systemu dla IBM PC i dopiero gdy ta odmówiła, IBM zwrócił się do Billa Gatesa z Microsoft.

Przez pierwsze kilka lat realizacji takiej polityki MS-DOS był powoli rozbudowywany, bez wprowadzania rewolucyjnych zmian, takich jak praca z wieloma programami jednocześnie (multitasking). System zaczął się szybko starzeć. Jednak sukces komputerów osobistych, ogromna liczba użytkowników i rozwój sprzętu w końcu wręcz wymusiły rozwój DOS, a także pojawienie się Windows. W czerwcu 1991 roku według pisma PC Computing na DOS działało 20 tysięcy komercyjnych programów na 50 milionach komputerów w samych tylko Stanach Zjednoczonych; DOS miał już wtedy 13 wersji językowych.

MS-DOS jest najbardziej znaną, ale nie jedyną wersją DOS. W październiku 1983 roku pojawia się PC-DOS firmy IBM, przeznaczony dla komputerów PCjr. W połowie 1990 roku pojawił się DR-DOS 5.0, produkt firmy Digital Research i początkowo odniósł spory sukces; miał lepsze zarządzanie pamięcią i zbiór programów narzędziowych niż ówczesny MS-DOS 4.x. Digital Research zostaje przejęty przez Novella w 1991 roku i już jako jego część opracowuje Novell DOS 7.0. Novell miał nadzieje na wsparcie nim swego flagowego sieciowego systemu Netware. W 1995 roku pojawia się również PC-DOS 7.0. Jednak żadne z tych produktów, porównywalnych a w niektórych dziedzinach przewyższających MS-DOS nie zachwiał dominującej pozycji Microsoft na rynku MS-DOS trudno nazwać systemem operacyjnym w obecnie przyjętym znaczeniu tego określenia. Tym niemniej jego budowa i ograniczenia są dla nas istotne, ponieważ elementy DOS-u tkwią również we współczesnych Windows. DOS jest systemem jednozadaniowym, nie zapewnia ochrony, nie zarządza zasobami maszyny. Zajmuje się jedynie obsługą systemu plików, wsparciem dla programów rezydentnych, wykonuje też kilka dodatkowych funkcji. Programy rezydentne, będące sterownikami urządzeń, udostępniają aplikacjom własne specyficzne interfejsy, co stwarza niemało problemów programistom aplikacji, ze względu na konieczność zapewnienia komunikacji z wieloma urządzeniami. Aplikacja systemu DOS ma bezpośredni dostęp do sprzętu i tylko 640 kB dostępnej pamięci. Można było osiągnąć dostęp do większej ilości pamięci, wiązało się z tym jednak wiele utrudnień ? większą pamięć musiały obsługiwać dodatkowe sterowniki EMS i XMS.
Architektura DOS złożona jest z trzech warstw: BIOS-u, czyli warstwy komunikacji ze sprzętem (w skład tak pojmowanego BIOS-u wchodzi również jeden z ładowanych modułów systemu, nie tylko BIOS z pamięci ROM), jądra systemu (zawiera głównie system obsługi plików) oraz prymitywnej powłoki, czyli interfejsu użytkownika command.com. Jednak w praktyce aplikacje komunikują się ze sprzętem z pominięciem zarówno jądra, jak i BIOS-u, jedynie za pośrednictwem sterowników.
Gdy na rynku pojawiły się mocniejsze maszyny, pozwalające na uruchomienie dużych i złożonych aplikacji, architektura DOS stała się poważnym ograniczeniem, utrudniającym wykorzystanie mocy nowych maszyn. Pojawiły się programy-środowiska, umożliwiające uruchomienie w systemie DOS aplikacji działających w trybie rozszerzonym (286) lub programów 32--bitowych, tzw. extendery. Równocześnie powszechnie stosowane procesory, wyposażone w tryb pracy chronionej (Protected Mode), ?domagały się? lepszego wykorzystania, co stało się motorem dla poszukiwań innych rozwiązań.

Windows

Windows to ogólna nazwa jednego z najbardziej znanych systemów operacyjnych przeznaczonych na komputery klasy IBM PC. System ten, opracowany i systematycznie ulepszany przez amerykańską firmę komputerową Microsoft Corporation, na początku lat dziewięćdziesiątych, wykorzystując przejrzyste graficzne GUI, zrewolucjonizował sposób komunikacji przeciętnych użytkowników z komputerem, czyniąc go w pełni użytecznym narzędziem pracy i rozrywki również na polu domowych zastosowań. Jego kolejne wersje wykorzystując coraz to bardziej zaawansowane technologie, umożliwiają intuicyjną i prostą obsługę zaawansowanych aplikacji i kontrolę podłączonych do komputera urządzeń. Producent wraz z systemem dostarcza użytkownikowi również podstawowe aplikacje tekstowe i graficzne, oraz za dodatkową opłatą ściśle współpracujące z systemem zaawansowane pakiety biurowe takie jak MS. Office czy MS. Works.

Koncepcja interfejsu graficznego, z oknami, w których będą uruchamiane programy, narodziła się już w latach siedemdziesiątych w laboratoriach firmy Xerox w Palo Alto w Kalifornii. W 1977 roku powstał komputer Xerox Star, w którym posługiwano się myszką do pracy z oknami i ikonami na ekranie, nie wszedł jednak do masowej produkcji. Później pojawił się komputer o nazwie Lisa, stworzony przez Apple, (technologię środowiska graficznego firma Apple otrzymała bezpłatnie od firmy Xerox) z oknami i myszką jako urządzeniem wejściowym. Lisa nie sprzedawała się jednak dobrze i dopiero następny produkt Apple - komputer Macintosh - pokazał, jak wygodne w użyciu może być środowisko graficzne sterowane myszką. Na komputerach PC panował wtedy DOS; firma Digital Research pojęła próbę stworzenia podobnego środowiska - projektując GEM (Graphics Environment Manager). GEM również nie zdobył rynku, pojawił się w kilku programach, między innymi w popularnym swojego czasu w Polsce programie do składu Ventura Publisher. Microsoft tworząc Windows nie wymyślił więc ani środowiska graficznego, ani myszki ani okien - potrafił jednak skorzystać z doświadczeń swoich poprzedników, a raczej ukraść je pod pozorem współpracy podpisanej między Applem a Microsoftem Bill Gates otrzymał od Appla przedpremierowe wydanie komputera Macintosh z zainstalowanym środowiskiem graficznym i na tej bazie stworzył swoje środowisko graficzne Microsoft Windows, a później rozwijając je w systemy operacyjne Windows NT i Windows 95-98.

O istnieniu Microsoft Windows świat dowiedział się 10 listopada 1983 roku, ale dopiero dwa lata później, 18 listopada 1985 roku, można było obejrzeć gotowy produkt. Dwa miesiące wcześniej odbyło się coś w rodzaju prapremiery Windows - pojawił się program graficzny firmy Micrografx o nazwie In.a.Vision, który zawierał wersję Windows działającą tylko z nim.
Firma Micrografx tworzyła pierwsze programy graficzne na Windows, przez długi czas panowała na rynku grafiki komputerowej; dziś ma nieco gorszą pozycję wobec silnych konkurentów - firmy Corel i Adobe.

Pierwsza wersja Windows, co może się dzisiaj wydawać niewiarygodne, nie była specjalnie popularna. Konkurencja ze strony komputerów Apple Macintosh i ich graficznego systemu operacyjnego była jeszcze wtedy zbyt silna. Dopiero od czasu pojawienia się wersji 3.0 w 1990 roku Windows zyskują na popularności. Sukces przypieczętowała jeszcze wersja Windows 3.1. Do czasu ukazania się Windows 95 w sierpniu 1995 ocenia się, że na świecie używano ponad pięćdziesiąt milionów egzemplarzy Windows.

Użytkownicy mieli z początku sporo zastrzeżeń do Windows, dysponowali jeszcze za słabym sprzętem i małą ilością pamięci operacyjnej, pierwsze wersje na Windows znanego oprogramowania miały wiele problemów, ale i tak środowisko to było wykorzystywane przez coraz więcej osób. Podkreślano przydatność takich cech jak multitasking, przenoszenie danych przez pamięć podręczną, graficzna komunikacja z użytkownikiem. Popularyzacji Windows pomagało ogromne zainteresowanie prasy komputerowej, pojawienie się setek artykułów i książek na ich temat, stanowiących dobre źródło informacji dla użytkowników.

Po dwóch latach, w sierpniu 1992 roku pojawiła się wersja Windows 3.1, przynosząc nie tylko poprawki błędów (bug fixes) i usprawnienia działania, ale także i nowe możliwości. Wprowadzone zostały między innymi technika współpracy aplikacji OLE, skalowane kroje pisma TrueType czy rozszerzenia multimedialne, a także... gra MineSweeper, zastępująca znaną z Windows 3.0 grę logiczną Reversi.

Pojawiły się też programy komercyjne i freeware stanowiące uzupełnienie dla Windows, takie jak edytory ikon, programy zarządzające skalowanymi fontami takie jak Adobe Type Manager, wygaszacze ekranu jak AfterDark, programy do zarządzania aplikacjami jak New Wave czy Dashboard. Problemy techniczne z Windows zaczęły rozwiązywać narzędzia z pakietu Norton Utilities.

Istotną rolę w poszerzaniu liczby użytkowników Windows miało pojawienie się dobrej klasy programów użytkowych. Sam Microsoft już w listopadzie 1989 roku zaproponował Word for Windows, z czasem jeden z najpopularniejszych edytorów tekstu. Konkuruje z nim Lotus AmiPro, a później WordPerfect for Windows. Jednak WordPerfect nie uzyskał na graficznej platformie tak wielkiej dominacji jak w DOS i z czasem to Microsoft Word zdobył rynek. Podobnie było z arkuszami kalkulacyjnymi - Microsoft Excel zdobył już po kilku latach przewagę nad Lotus 1-2-3 czy Borland Quattro Pro, znanymi programami w DOS. W programach graficznych pionierem był Micrografx, z programem grafiki wektorowej Designer i grafiki prezentacyjnej Charisma, tu jednak istotną pozycję zdobył kanadyjski Corel ze swym CorelDraw, bardzo znanym także w Polsce. Programy do składu do PageMaker i QuarkXpress znane operatorom składu pracującym na komputerach Macintosh oraz przeniesiona ze środowiska GEM - Ventura Publisher.

Później - w październiku 1992 roku - pojawiły się Windows for Workgroups 3.1, wersja WIndows z wbudowaną obsługą sieci dla grupy roboczej, sieci bezpośrednich połączeń miedzy komputerami (peer-to-peer). Jest to środowisko pomyślane dla połączenia małych grup komputerów, udostępnienia w sieci ludziom pracującym obok siebie dysków i drukarek, możliwości wymiany poczty, bez stawiania specjalnych serwerów. Zawiera ona między innymi okrojoną wersję programu poczty elektronicznej Microsoft Mail, terminarz Microsoft Schedule+ oraz sieciową grę karcianą Hearts. Poprawiona wersja tej odmiany Windows - Windows for Workgroups 3.11 - zawiera oprogramowanie do wysyłania i odbierania faksów, 32-bitowy dostęp do plików.

Były to ostatnie wersje Windows jako środowiska graficznego. Produkt początkowo znany jako Windows 4.0 czy pod nazwą kodową Chicago ukazał się już jako system operacyjny Windows 95, by po kilku latach przejść w Windows 98.

W 1995 roku podczas premiery Windows 95 wykorzystywana była piosenka Start Me Up zespołu Rolling Stones, za którą Microsoft zapłacił 2 miliony dolarów. W dniu premiery na całym świecie już od północy przed sklepami komputerowymi ustawiały się kolejki.

Premiera Windows 98 odbyła się 25 czerwca 1998 roku, była już nieco spokojniejsza, jako że i sam produkt nie jest tak rewolucyjną zmianą jak Windows 95 w stosunku do Windows 3.1. Windows 98 mają podobny interfejs użytkownika jak Windows 95, są nieco bardziej multimedialne i lepiej służą użytkownikom Internetu. Polska wersja tego systemu istnieje od września 1998 roku. W poprzednim roku ukazał się unowocześniony Windows 95-98 o nazwie ME oraz zamiennik Windows NT Windows 2000

Dzięki Windows, a także dzięki programom biurowym i multimedialnym Microsoft stał się największym producentem programów komputerowych na świecie. Założyli go Bill Gates i Paul Allen, którzy dziś należą do jednych z najbogatszych ludzi na świecie. Microsoft zawdzięcza swój sukces rewolucji komputerów osobistych, w której ma jednak też spory udział.

Interfejs graficzny Windows zmienia się z wersji na wersję, co zmusza producentów oprogramowania do zmian w ich programach, ale istnieje wiele programów, które proponują własne rozwiązania w wyglądzie i w porozumiewaniu się z użytkownikiem. Znany program Lotus Organizer ma wygląd otwartego notesu. W programie graficznym Visio wprowadzono po raz pierwszy rozwijalne opisy (pop-up tips) do ikon; dopiero później pojawiły się w Wordzie czy Excelu. Jednak zasady pracy z programami, użycie myszki, obsługa pól dialogowych pozostają podobne - i w tym leży cała siła Windows.

Pierwsze wersje systemu (Windows 1.0 - 1984 i Windows 2.0 - 1987) były właściwie typowymi nakładkami na DOS-a i nie wzbudziły wówczas większego zainteresowania gdyż podobnie działających aplikacji było wtedy dosyć wiele. Nieco większe zainteresowanie i komercyjny sukces odniosła dopiero wprowadzona na rynek w 1989 r. wersja 3.0 systemu, która rok później zastąpiona została wersją 3.1.

Windows 3.xx

16-bitowe systemy Windows - Windows 3.1, Windows 3.11 i Windows for Workgroups - w rzeczywistości nie powinny być nazywane systemami operacyjnymi. Są jedynie nakładkami graficznymi na DOS, wykorzystującymi tę samą technologię dostępu do dysku. Windows 3.x jednak wykorzystuje rozszerzone możliwości procesora 386 i późniejszych w sposób, w jaki DOS nie potrafi.
Windows potrafi wykorzystać unikatowe możliwości sprzętu zainstalowanego w komputerze, poprzez możliwość zainstalowania dedykowanych sterowników do konkretnej karty graficznej, dźwiękowej czy drukarki wykorzystujące wszystkie możliwości sprzętu.

Historia
Pierwszy Windows (v. 1.0 ) pojawił się oficjalnie w listopadzie 1985 roku. Pozwalał uruchomić kilka aplikacji jednocześnie (oczywiście działała tylko jedna - aktywna), lecz był bardzo niestabilny.
Wersja 2.0 pojawiła się i wprowadzała obsługę trybu chronionego procesora 286 i trochę łatwiejszą obsługę "Okienek" (mogły zachodzić na siebie).
Windows 3.0 zadebiutował w 1990 r. i był systemem na którym dało już się pracować. Dodano do niego menadżera plików i wprowadzono wielozadaniowość, która była możliwa na procesorze 386 Win 3.1 pojawił się 2 lata później i oprócz tego, że był bardziej stabilny, zawierał jedynie kosmetyczne poprawki.
W 1994 pojawiła się wersja 3.11 i zawierała aktualizacje kluczowych plików Windows:

· COMMDLG.DLL
· GDI.EXE
· KRNL386.EXE
· PSCRIPT.DRV
· SHELL.DLL
· UNIDRV.DLL
· USER.EXE

Aktualizacja do wersji 3.11 powodowała delikatny wzrost wydajności, ale mimo to była często ignorowana przez wielu użytkowników. Zarówno Windows 3.1 jak i 3.11 nie posiadały wbudowanej obsługi sieci. W czasie, gdy zostały wydane dominującą platformą sieciową był Novell NetWare, który zapewniał oprogramowanie potrzebne do połączenia systemów DOS i Windows.
W rozwoju systemów operacyjnych dla PC system Windows 3.1 to znaczący krok naprzód. Nowe okienka formalnie stanowiły nakładkę na system DOS, w rzeczywistości zawierały wiele cech systemu operacyjnego. System MS Windows mógł wykorzystać dodatkową pamięć, procesor 386 oraz zawierał pełnosprawne sterowniki odsuwające od programisty szczegóły sprzętowe.
W nowym środowisku dało się uruchamiać wiele zadań (choć nie była to jeszcze pełna wielozadaniowość). W dodatku nowe środowisko umożliwiało tworzenie i korzystanie z tzw. bibliotek wspólnych, czyli bibliotek procedur, które mogły być używane przez wiele programów równocześnie. Takie podejście oszczędza pamięć (ponieważ wspólne funkcje znajdują się w pamięci tylko jednej, wspólnej kopii) oraz zwiększa elastyczność systemu (bibliotekę wspólną można zamienić na nową, lepszą, bez konieczności uaktualniania korzystających z niej aplikacji).
Środowisko Windows 3.1 składa się z kilku niezależnych komponentów. Najważniejszy z nich to moduł KERNEL. Tak naprawdę jest to jądro nowego ?systemu operacyjnego?, jaki de facto otrzymywaliśmy, uruchamiając Windows z poziomu DOS. Moduł ten obsługuje dostępną pamięć, umożliwia przełączanie zadań, w pełni wykorzystuje możliwości procesora oraz obsługuje biblioteki DLL.
Moduł GDI udostępnia programom zbiór funkcji wykonujących podstawowe operacje graficzne. Funkcje te są niezależne od sprzętu (właściwe rysunki wykonują odpowiednie sterowniki). Można za ich pomocą rysować na ekranie oraz drukować. Moduł USER obsługuje klawiaturę, mysz oraz wysoko poziomowe operacje graficzne ? wysyłanie narysowanych przez funkcje GDI wzorów na ekran lub drukarkę, ramki okien, kontrolki itd. Interfejs programisty (API) gwarantuje aplikacji dostęp do modułów Windows.
Środowisko Windows 3.1 może działać w trzech trybach pracy: rzeczywistym, rozszerzonym i w trybie 386. Pierwszy tryb tworzy jedynie graficzną nakładkę na MS-DOS. W okienkach obowiązują wówczas takie same ograniczenia, jak w systemie MS-DOS. Tryb rozszerzony i 386 wykorzystują dodatkowe możliwości procesorów (odpowiednio 286 i 386). W trybie rozszerzonym uzyskujemy dostęp do całej obecnej w systemie pamięci RAM, w trybie 386 uzyskujemy ponadto bardzo użyteczną w przypadku dużych zadań możliwość wykorzystania pamięci wirtualnej (poprzez tzw. plik wymiany ? Swap File) oraz uruchamiania wielu zadań
Windows 3.1 w porównaniu z DOS stanowiły już prawie prawdziwy system operacyjny. Najbardziej rzucającym się w oczy elementem był GUI ? Graphic User Interface, czyli graficzny interfejs użytkownika.
Natomiast z punktu widzenia architektury oprogramowania głównym osiągnięciem w pierwszych wersjach Windows była implementacja interfejsów aplikacyjnych API (Application Programming Interface) oraz oddzielenie systemu od sprzętu przez warstwę sterowników. Ważnym krokiem było również wprowadzenie modułu komunikacji z siecią w Windows 3.11.
Ale droga Windows w kierunku zostania pełnowartościowym systemem operacyjnym miała być jeszcze długa i kręta.

Windows 95

Windows 95, Absolutnym hitem okazała się jednak wypuszczona na rynek w 1995 r. wersja 4.0 systemu, nazywana początkowo Chicago, ale ogólnie znana jako Windows 95. Wersja ta od momentu swojej premiery w sierpniu 1995 zyskała sobie olbrzymie grono użytkowników na całym świecie, stając się jednocześnie najczęściej wykorzystywanym systemem operacyjnym zarówno w zastosowaniach profesjonalnych jak i domowych. Windows 95 w odróżnieniu od swoich poprzedników jest już bowiem zdecydowanie bardziej rozbudowany i wszechstronny. Oferuje niespotykane wśród wcześniejszych wersji systemu możliwości integracji aplikacji ze sobą i systemem operacyjnym, 32-bitowe jądro systemu, mechanizmy sieciowe, otwartość na sieć Internet, 32-bitowe programy zarządzające pamięcią, praktycznie nieograniczone możliwości alokowania pamięci operacyjnej, stosowanie długich nazw plików (do 255 znaków), wielozadaniowość wywłaszczeniową, obsługę standardu Plug & Play oraz bardzo wygodny interfejs użytkownika. Do prawidłowego działania system wymaga komputera z procesorem minimum klasy 386 i co najmniej czterema MB pamięci operacyjnej. Podstawowa wersja systemu z czasem modyfikowana była kolejnymi poprawkami. I tak w sumie rozróżniamy 4 jego wersje: oryginalną 4.00.950 (FAT 16), i trzy zaktualizowane:

- Windows 95 OSR 1 (ulepszona Service Packiem nr. 1). W odróżnieniu od wersji oryginalnej wyposażona została dodatkowo w przeglądarkę stron WWW Internet Explorer 2.0 i szereg drobnych poprawek uszczelniających system. Wersja OSR 1 nigdy nie była dostępna jako odrębny produkt, można ją było otrzymać wyłącznie w wersji OEM, czyli zainstalowaną razem z świeżo nabytym komputerem. Ta wersja systemu oznaczana była zwykle numerem wersji 4.00.950a lub 4.00.950w.

- Windows 95 OSR 2 (ulepszona Service Packiem nr. 2). W odróżnieniu od wersji oryginalnej wyposażona została dodatkowo w obsługę systemu plików FAT 32, biblioteki Direct X w wersji 2.0, przeglądarkę stron WWW Internet Explorer 3.0 oraz szereg drobnych poprawek uszczelniających system. Wersja OSR 2 nigdy nie była dostępna jako odrębny produkt, można ją było otrzymać wyłącznie w wersji OEM, czyli zainstalowaną razem z świeżo nabytym komputerem. Ta wersja systemu oznaczana była zwykle numerem 4.00.950b

- Windows 95 OSR 2.5 (ulepszona Service Packiem nr. 2.5). W odróżnieniu od wersji oryginalnej wyposażona została dodatkowo w obsługę systemu plików FAT 32, biblioteki Direct X w wersji 5.0, przeglądarkę stron WWW Internet Explorer 4.0 oraz wbudowaną obsługę standardu USB. Wersja OSR 2 nigdy nie była dostępna jako odrębny produkt, można ją było otrzymać wyłącznie w wersji OEM, czyli zainstalowaną razem z świeżo nabytym komputerem. Ta wersja systemu oznaczana była zwykle numerem 4.00.950c

Windows 98

Windows 98, Ta a wersja okienek oferuje między innymi zmodernizowany interfejs użytkownika charakteryzujący się integracją przeglądarki Internet Explorer z Eksploratorem Windows, nowy system pomocy online w formacie HTML, 32-bitowy FAT, narzędzia nadzorujące i diagnozujące system, aktywny pulpit, program wykonujący kopie zapasowe danych, wsparcie obsługi wielomonitorowej (usługa ta daje użytkownikowi możliwość przyłączenia do komputera jednocześnie dwóch monitorów co w pracy z niektórymi aplikacjami np. typu CAD daje znacząco większy komfort pracy), nowe biblioteki DirectX 5.0, obsługę technologii MMX. System oferuje ponadto wsparcie programowe dla nowych technologii sprzętowych takich jak USB, AGP, IEEE 1394, ISDN czy DVD, obsługuje najnowsze akceleratory grafiki 3D oraz daje możliwość uaktualnień systemu bezpośrednio poprzez Internet. Windows 98 jest również bardziej przyjazny dla laptopów, gdyż uznaje niemal wszystkie typy urządzeń PC Card, porty podczerwone IrDA, stacje dokujące oraz specyfikacje zarządzania zasilaniem: APM i ACPI. Wprowadzono również obsługę urządzeń peryferyjnych systemu Device Bay. 98 jest również nieco szybszy od swojego poprzednika ale i bardziej od niego wymagający, aby na nim efektownie pracować trzeba mieć przynajmniej Pentium 166 MHz i minimum 32 MB RAM-u. W czerwcu 1999 r. ukazała się druga, poprawiona edycja tej wersji systemu - Windows 98 SE (Second Edition). Poprawiono w niej wiele zauważonych błędów, dodano nieco nowych sterowników oraz umożliwiono wspólne korzystanie z jednego połączenia Internetowego ICS, (Internet Connection Sharing).

System Windows NT

Microsoft Windows NT,(ang. Windows New Technology) to sieciowy system operacyjny firmy Microsoft, produkowany z myślą o wydajnych komputerach i zastosowaniach w przemyśle. W systemie Windows NT (wersja 4.0 oraz wersja 5.0) postawiono przede wszystkim na niezawodność systemu i bezpieczeństwo, oferując sprawdzony i bardzo wygodny interfejs użytkownika pochodzący ze środowiska Microsoft Windows 95 oraz pełną 32-bitowość. Wadą systemu jest słaba obsługa urządzeń i zaawansowany system plików NTFS niekompatybilny z urządzeniami używającymi Windows 95/98. Problematyczna jest również instalacja systemu, należy z góry wiedzieć jakim urządzeniom przysługują określone przerwania gdyż system nie wykryje tego automatycznie tak jak to ma miejsce w systemie Windows. Pod wspólną nazwą Windows NT funkcjonują w zasadzie dwa różne produkty - Windows NT Serwer będący systemem operacyjnym przystosowanym wyłącznie do obsługi sieci komputerowych oraz Windows NT Workstation który jest systemem skierowanym dla bardziej wymagających użytkowników potrzebujących wydajniejszego i bardziej stabilnego systemu niż Windows 9x.

Windows NT Workstation
łączy w sobie łatwość użycia i funkcjonalność Windows 95 z niezawodnością i bezpieczeństwem Windows NT. Dzięki temu użytkownik otrzymuje najbardziej intuicyjny i skuteczny system operacyjny dla komputerów biurowych, przeznaczony do zastosowań biznesowych. W połączeniu z pełnym bezpieczeństwem danych oznacza to wyższą produktywność i zredukowanie czasu przestojów stacji roboczych.Windows NT Workstation charakteryzuje się doskonałą stabilnością oraz bezpieczeństwem pracy aplikacji. 16-bitowe programy mogą działać w oddzielnym obszarze pamięci, gwarantując pełną ochronę przed kolizjami między aplikacjami 16- i 32-bitowymi. Kluczowy kod systemu operacyjnego, sterowników i urządzeń oraz danych jest w pełni chroniony przed działającymi programami. Zgodność z architekturą Intel oraz RISC zapewnia elastyczność obsługi platformy sprzętowej. Wielozadaniowość z wywłaszczaniem wszystkich 16- i 32-bitowych aplikacji skraca czas odpowiedzi programów po zleceniu zadania przez użytkownika. Obsługa 15 protokołów sieciowych sprawia, że Windows NT Workstation jest najbardziej elastycznym i uniwersalnym systemem operacyjnym w środowiskach sieciowych. Do stałej kontroli stanu pracy służy Monitor Wydajności, który jest wbudowany w Menedżera Zadań. Aby mieć możliwość sprawdzania, jakie zdarzenia są kluczowe dla działania systemu, program Monitor Zdarzeń prowadzi stały zapis wszystkich zdarzeń i pozwala na ich podgląd -także zdalnie poprzez sieć. Profile umożliwiają użytkownikom i administratorom przenoszenie się między poszczególnymi komputerami, a wielu użytkowników może jednocześnie używać tego samego komputera przy zachowaniu własnych, bezpiecznych konfiguracji. Windows NT Workstation zawiera wbudowane sterowniki i programy monitorujące do obsługi urządzeń dodatkowych, zwiększających komfort i bezpieczeństwo pracy (UPS, napędy pamięci taśmowych i inne).

Windows NT Serwer
Microsoft Windows NT Server 4.0 jest zaawansowanym, wielozadaniowym systemem operacyjnym. Łatwość jego użycia, elastyczność, rozszerzone usługi komunikacyjne sieci Internet i intranet spełniają wszystkie wymagania dzisiejszych zastosowań biznesowych i zapewniają solidny fundament sieciowy na przyszłość. Wprowadzone do systemu Windows NT Server 4.0 kreatory administracyjne podpowiadają operatorom systemu sposób wykonywania najczęstszych operacji. Bezpośrednia integracja z serwerem Internet Information Server (US) oraz dołączenie programów Index Server, Internet Explorer, a także narzędzi do edycji i zarządzania Front-page sprawiają, że Windows NT Server 4.0 stanowi jeszcze mocniejszą platformę dla sieci Internet/intranet niż poprzednie wersje. Wzbogacony o pakiet Option Pack oferuje zupełnie nowe i niespotykane dotąd możliwości w zakresie Inter- i intranetu. Windows NT Server 4.0 gwarantuje integrację na jednej platformie serwerów poczty elektronicznej, plików, baz danych i komunikacji. Działa z NetWare, Uniksem oraz z komputerami IBM typu mainframe. Co więcej, przy obsłudze ponad 5000 platform sprzętowych system Windows NT Server 4.0 będzie działał na większej liczbie platform niż trzej poprzedni konkurenci razem. Jest zgodny ze wszystkimi obecnymi protokołami sieciowymi: TCP/IP, IPX/SPX, NetBEUI, AppłeTalk, DLC, HTTP, SNA, PPP i PPTP. Biorąc pod uwagę zgodność z oprogramowaniem klientów, jest on najbardziej elastycznym z dostępnych systemów operacyjnych - pracuje z takimi systemami, jak: Windows 3.X/95/NT Workstation, IBM OS/2 i Mac OS. Usługa katalogowa Windows NT Directory Service (NTDS) może obejmować ponad 25 000 użytkowników w domenie i setki tysięcy użytkowników w firmie. Niezależnie od tego, jak scentralizowana czy zdecentralizowana jest organizacja, usługa NTDS pozwala skonfigurować katalog adresowy dokładnie odpowiadający wymaganiom i zapewniający pełne zarządzanie zasobami, usługami i aplikacjami.

Cała rodzina systemów 3x i 9x przystosowana jest na komputery wykorzystujące procesory typu CISC, natomiast Windows NT przystosowany jest zarówno do architektury CISC jaki i bardziej wydajnej RISC

System Windows NT w wielu dziedzinach przewyższa inne systemy operacyjne (z Windows 95/98 na czele)..

Korzyści:

Stabilność - można na nią narzekać (istnieje wiele systemów stabilniejszych od NT), ale prawda jest jedna: NT jest najstabilniejszym systemem z rodziny Windows. Jeżeli sprzęt jest sprawny, system (po zastosowaniu wszystkich środków bezpieczeństwa, poczynając od najnowszego Service Packa a kończąc na najświeższych hot fixach) nie ma prawa (teoretycznie) zawiesić się. Jeżeli nawet padnie jakaś aplikacja, jej zgon nie będzie miał wpływu na wszystkie inne pracujące w tym momencie - nawet na chwilę nie zatrzymają się. Taki poziom "nie zawieszalności" nieznany jest użytkownikom innych wersji systemu Windows.

Przenośność - choć w tej chwili poważnie ograniczona (z dotychczas obsługiwanych platform Intela, Alphy, MIPSa i PowerPC zapowiadana jest obsługa jedynie Intela i Alphy), pozwala na pracę z tym samym środowiskiem graficznym na komputerach o różnej architekturze, a czasem nawet na uruchamianie tych samych aplikacji (często bez konieczności rekompilacji - poprzez emulację procesora Intela).

Skalowalność - system Windows NT robi znacznie lepszy użytek z porządnego sprzętu, niż jego mniejsi bracia. Jest jedynym systemem w rodzinie Windows obsługującym ponad jeden procesor. Dzięki dość skomplikowanemu systemowi zarządzania pamięcią potrafi przyspieszać nawet przy rozszerzaniu pamięci ponad 256MB.

Wielozadaniowość - o ile uruchamianie wielu aplikacji pod kontrolą Windows 95 to dopraszanie się kłopotów, to taka działalność w Windows NT jest normalną praktyką. NT bezbłędnie obsługuje setki wątków jednocześnie, rozdzielając je między wszystkie dostępne w systemie procesory. Jedyna niemiła cecha to zawieszanie wielozadaniowości przy każdym odwołaniu do pliku wymiany; problem ten można zredukować stosując dyski SCSI i usunąć instalując więcej pamięci operacyjnej.

Bezpieczeństwo - aczkolwiek NT w praktyce nie jest aż tak bezpiecznym systemem, to jednak kontrola dostępu do plików, atuty, zabezpieczenia przed atakami z sieci i stabilność jądra systemu czynią NT znacznie trudniejszym do "złamania" systemem niż pozostałe wersje Windows. Często jednak niestety bezpieczeństwo systemu poprawiają jego błędy - gdy superstabilne serwery stoją już otworem dla hackerów, serwer pracujący pod NT ciągle się opiera... ponieważ zawiesił się ;-)

Wydajność - chociaż jedynie w bardzo poważnych zastosowaniach, to jednak NT potrafi być szybszy od swych młodszych braci. W pełni 32-bitowa architektura systemu i system plików NTFS potrafią zapewnić oprócz większego bezpieczeństwa również znacznie szybszą pracę. Niestety, wiele prostych aplikacji nie może skorzystać z tych możliwości. Pełna implementacja Win32 API - Windows NT 3.1 był pierwszą implementacją interfejsu programisty Win32 API i dlatego Windows NT cały czas wyprzedza Windows 95/98 w jakości tej implementacji. W przeciwieństwie do Windows 95/98 i dość już podstarzałego Windows NT 3.1, NT 4.0 zawiera wszystkie udokumentowane funkcje Win32 API, zarówno w wersji Multibyte, jak i UniCode (Windows 95 i 98 obsługują jedynie kilkanaście funkcji w wersji UniCode). Daje mu to przewagę w zastosowaniach wymagających obsługi wielu języków, grafiki trójwymiarowej i kontroli bezpieczeństwa.

Problemy:

Wymagania sprzętowe - zapomnij o uruchomieniu tego systemu na komputerze klasy Pentium 100 z pamięcią 16MB. Da się (sam próbowałem), ale praca na takim komputerze jest straszna. Rozsądne minimum to komputer klasy PR-166 i co najmniej 48MB pamięci RAM.

Wybredność - nie wiem, czy to wada, czy zaleta, ale Windows NT jest bardzo wybredny na punkcie sprzętu i wymaga naprawdę niezawodnych komponentów. Ze względu na tę cechę świetnie nadaje się do testowania niezawodności wszystkich elementów komputera. Może jednak okazać się, że Twój komputer świetnie pracuje pod wszystkimi systemami z wyjątkiem NT, który wykłada się np. z błędem pamięci (pamięć jest bardzo częstą przyczyną komunikatów STOP w Windows NT).

Wydajność - nawet, jeśli skompletowałeś już superwydajny komputer, w większości przypadków Windows NT będzie pracował tak samo szybko lub wolniej, niż Windows 98. Niestety, jest on znacznie bardziej skomplikowany i proste jednowątkowe aplikacje nie zajmujące wiele pamięci będą wolniejsze. Dopiero skomplikowane, wielowątkowe aplikacje korzystające z olbrzymich przestrzeni pamięci operacyjnej będą działały szybciej pod kontrolą NT (a dodatkowo będą mogły skorzystać z zainstalowanych dodatkowych procesorów).


Sterowniki - czysty komputer (bez drukarki, skanera, dużego monitora czy karty dźwiękowej) nie będzie miał żadnych problemów z obsłużeniem Windows NT. Problemy pojawią się dopiero w momencie dodawania urządzeń. Jako użytkownik NT musisz się przyzwyczaić do kupowania sprzętu pod kątem dostępności sterowników do systemu, a nie pod kątem ilości bajerów czy niskiej ceny. Karta dźwiękowa powinna być zgodna z Sound Blasterem 16, drukarka z produktami firm Hewlett Packard lub Epson (i na pewno nie GDI), skaner najlepiej jeśli korzysta z szyny SCSI i jest znanego producenta.

Kompatybilność - wiele programów i gier przeznaczonych dla starszych wersji systemu Windows może nie działać w systemie Windows NT. Szczególne problemy sprawiają programy bezpośrednio odwołujące się do sprzętu - edytory dyskowe, gry, aplikacje korzystające z modemów, skanerów, portów i specyficznych kart rozszerzeń. Zajrzyj na stronę zawierającą listę problemów z kompatybilnością programową.

Brak możliwości aktualizacji Windows 95 - program instalacyjny Windows NT nie przewiduje możliwości aktualizacji systemów Windows 95 i 98. Jeżeli chcesz przesiąść się na NT, musisz zainstalować od nowa wszystkie swoje aplikacje. Ponadto, Windows NT nie obsługuje systemu plików FAT32, więc zarówno partycja zawierająca system, jak i partycja typu primary z której rozpoczynać się będzie ładowanie systemu muszą korzystać z systemu plików FAT16 lub NTFS.

Brak obsługi Advanced Power Management - w przypadku komputerów stacjonarnych to żadna strata, ale w przypadku notebooków uniemożliwia praktycznie wykorzystanie systemu Windows NT. APM nie będzie też obsługiwany przez przyszłe wersje NT - korzystać będą one jedynie z nowszego systemu ACPI.

Opłacalność - jeżeli Twój komputer działa szybko i niezawodnie, nie ma wielkiego sensu przesiadać się na NT - komputer prawdopodobnie zwolni, wszystko trzeba będzie instalować na nowo, niektóre gry i programy nie będą chciały pracować. Co innego jeżeli masz wielkie problemy z dotychczasowym systemem lub kupujesz program lub sprzęt, który musi działać pod kontrolą NT - wtedy myślenie o zmianie systemu ma głęboki sens.

Wymagania sprzętowe

Oto krótkie podsumowanie wymagań sprzętowych systemu Windows NT:

Procesor: Intel i486DX lub nowszy (i zgodne)
Alpha AXP
PowerPC
MIPS
Pamięć: 12MB w celu uruchomienia systemu i interfejsu użytkownika
16MB w celu uruchamiania aplikacji
32MB - początek rozsądnej pracy
64MB - optymalny rozmiar dla stacji roboczej
128MB - komfortowa praca na stacji roboczej

i więcej - dla serwerów z wieloma użytkownikami

Karta graficzna: Zgodna przynajmniej z VGA
Sterowniki dedykowane do używanej wersji systemu
Praca z dwoma monitorami tylko na niektórych kartach grafiki
Dysk twardy: IDE/EIDE/SCSI
Standardowo obsługa do PIO-4 lub (z fixem) do MWDMA-2
Obsługa UltraDMA/33 tylko ze specjalnymi sterownikami producenta płyty głównej lub kontrolera dysku
Zalecane wykorzystanie SCSI (efektywne korzystanie z bus masteringu i kolejkowania magistrali SCSI)
Zalecany rozmiar partycji systemowej: co najmniej 300MB
CD-ROM: Dowolny ATAPI/SCSI
Możliwość instalacji systemu bezpośrednio z napędu CD-ROM
Mysz: Dowolna zgodna z Microsoft (Bus, Serial, PS/2) lub Logitech lun inne wyposażone w odpowiednie sterowniki producenta
Inne: Advanced Power Management nie obsługiwany
Obsługiwane jedynie skanery SCSI i część EPP
Obsługiwane jedynie niektóre drukarki GDI
Obsługiwane jedynie niektóre karty muzyczne

Windows Millenium Edition

Jeszcze na początku zeszłego roku Microsoft twierdził, że Windows 98 Second Edition to ostatni system operacyjny oparty na jądrze Windows 9x i DOS-u. Następcą popularnych okien miała być "konsumencka" wersja Windows 2000 - odchudzona w stosunku do W2K Professional i wzbogacona o funkcje typowe dla zastosowań domowych, szczególnie obsługę gier i starszego sprzętu. Jednak wraz z postępem prac nad Windows 2000 okazało się, że na razie niemożliwe jest pogodzenie stabilności i zabezpieczeń technologii NT z wymaganiami użytkowników domowych - przede wszystkim zgodnością ze starszym sprzętem i oprogramowaniem. Postanowiono więc zaprojektować jeszcze jeden, ostatni Windows z linii 9x, który będzie równie uniwersalny, co poprzednicy, a zarazem wprowadzi jak najwięcej rozwiązań Windows 2000, by ostatecznie zerwać z dosowym rodowodem i przygotować grunt pod przyszłościowy system o kodowej nazwie Whistler.

W ten sposób na nowe millennium pojawia się Windows Millennium Edition, promowane także jako Windows Me. Obie nazwy wiele tłumaczą: pierwsza nasuwa skojarzenie z Windows 98 Second Edition i nie jest to bezpodstawne, gdyż zakres zmian wprowadzonych w nowych oknach narzuca raczej nazwę Windows 98 Third Edition. Druga zaś symbolizuje nową (czy aby na pewno nową?) strategię Microsoftu, polegającą na skupieniu wszystkich potrzebnych użytkownikowi funkcji w systemie operacyjnym. W połączeniu z polityką "Windows wszędzie" brzmi to co najmniej niepokojąco, nie należy się więc dziwić, że rząd USA naciska na podział giganta z Redmont.
Powyższe pytania nasuwają się od razu, szczególnie w kontekście lutowej premiery najważniejszego produktu Microsoftu ostatnich pięciu lat - Windows 2000. Skoro jest bardzo dobry produkt dla wymagających użytkowników oraz dobry, sprawdzony system dla mas, komu i na co potrzebny będzie Windows Me? Przecież od pojawienia się Windows 98 SE minął raptem rok; czy od tamtej pory zaszły aż tak duże zmiany?

Odpowiedź jest prosta: w ciągu roku nastąpiła wręcz rewolucja sprzętowa, a Windows Me w założeniu ma nakierować warstwę programową (aplikacje, sterowniki itp.) na technologię Windows 2000. Tak więc Windows Me świetnie sprawdzi się jako system instalowany w nowych komputerach domowych, bo zapewni zgodność z najnowszymi urządzeniami. W przyszłości ułatwi natomiast przejście na system oparty na jądrze W2K.

Microsoft wyraźnie pozycjonuje Windows Millennium jako produkt dla typowego domowego użytkownika zainteresowanego Internetem, rozrywką i maksymalną zgodnością z istniejącym sprzętem oraz oprogramowaniem. Jeśli poszukujesz bezpiecznego, stabilnego systemu do pracy, a nie zabawy, postaw na Windows 2000 - o ile masz komputer, na którym W2K można zainstalować.

Sprawy wyglądają trochę gorzej w momencie, gdy Twój pecet ma więcej niż rok. Nie, nie z powodu wymagań sprzętowych (system zadowala się raptem Pentium 160 i 32 MB RAM, co w praktyce oznacza procesor klasy Pentium II i minimum 64 MB RAM), lecz ze względu na sensowność dokonania aktualizacji. Jeżeli używasz teraz Windows 98 lub Windows 98 SE, to Millennium właściwie nie zaoferuje Ci nic takiego, czego nie możesz za darmo ściągnąć z Internetu lub naszych płyt CD (jak np. Internet Explorer 5.5 czy Windows Media Player 7), a co mogłoby wyraźnie poprawić działanie komputera. Oczywiście zakładamy, że w ciągu najbliższych miesięcy nie zamierzasz kupić tony najświeższych urządzeń, które diametralnie zmieniłyby konfigurację komputera i że za pomocą dodatkowych aplikacji potrafisz sam przywrócić system do stanu sprzed awarii.
Jak zawsze przy premierze kolejnej wersji Windows dowiadujemy się, iż te okna będą uruchamiały się i działały szybciej, zaoferują lepszą współpracę ze sprzętem oraz oprogramowaniem, zawieszą się tylko przy okazji awarii elektrowni i generalnie będą ideałem systemu dla mas. Przy okazji dorzucą kilka Nowych Technologii O Dziwnych Skrótach, które uczynią nasze życie lżejszym oraz parę niezbędnych aplikacji oferowanych dotychczas - często w lepszym wykonaniu i za darmo - przez inne firmy.

Skąd ten sarkazm? Z permanentnego uczucia deja vu towarzyszącego nowym wersjom okien, szczególnie po sprawdzeniu obietnic w praktyce. Także tym razem deklaracje o szybszym uruchamianiu się Windows czy wydajniejszej pracy programów zdają się - przynajmniej przy dzisiejszym sprzęcie oraz aplikacjach - nie do końca pokrywać z wynikami pierwszych testów.

Aby przekonać się o rzeczywistej wartości Windows Me, zainstalowaliśmy finalną (kompilacja 4.90.3000), angielską wersję systemu na trzech komputerach: notebooku z PII 266, 64 MB RAM i twardym dyskiem 4 GB, pececie HP Vectra VL8i z PIII 550, 128 MB RAM i dyskiem 13 GB oraz maszynie własnej konstrukcji z Athlonem 500, płytą główną Asus K7V, 128 MB RAM i dyskiem 20 GB. Sprawdziliśmy też polską wersję beta 4.90.2499, która była jednak na tyle niedopracowana, że postanowiliśmy nie uwzględniać jej w ogólnej ocenie systemu.

Nietrudno się domyślić, że instalacja trwała najdłużej w przypadku notebooka - system był gotowy do użytku dopiero po 40 minutach. Natomiast zarówno na HP, jak i maszynie z Athlonem proces uruchamiania Windows Me trwał około 25 minut. Instalacja składa się z dwóch etapów - kopiowania plików i konfigurowania ustawień - kończących się restartami komputera. Jej przebieg nie różni się zbytnio od tego, co znamy z Windows 98: jedynym nowym elementem jest zobrazowanie postępu konfigurowania peceta w końcowej fazie instalacji. Dzięki wskaźnikowi postępu pracy dokładnie widzimy, że komputer nie umarł i mimo wszystko coś się dzieje.

Jeśli instalujesz system na gołym pececie (bez systemu operacyjnego), tak jak dotychczas, będziesz mógł wybrać instalację typową, minimalną, przenośną (dla notebooków) i niestandardową, w której zaznaczasz składniki do zainstalowania. Już na samym wstępie, oprócz danych użytkownika i kodu produktu, Windows poprosi Cię też o podanie informacji dotyczących lokalizacji i ustawień regionalnych (kraju, języka, klawiatury i strefy czasowej). Później proces przebiega automatycznie, bez interwencji użytkownika.

W przypadku dokonywania aktualizacji z obecnej wersji Windows będziesz musiał zdecydować, czy zachować pliki dotychczasowego systemu na wypadek, gdyby WME nie przypadł Ci do gustu. Będzie Cię to kosztowało dodatkowe parę minut i około 150 MB miejsca na dysku, ale, jak wykazał test, powrót z angielskiego WME do polskiego W98 SE był bezbolesny. Opcja ta może się przydać, a zarchiwizowane pliki starego systemu w każdej chwili daje się wykasować.

Trzeba przyznać, że Windows Me nie grzeszy skromnością w zajmowaniu miejsca, pożerając aż 350 MB twardego dysku (ale za to później nie woła o swą płytę instalacyjną, gdy dodajesz nowe urządzenia czy programy - podobnie jak w W2K wszystkie pliki kopiowane są na twardziela). Przy planowaniu wielkości partycji dostępnej dla systemu weź też pod uwagę to, że na testowanym notebooku nawet 200 MB, jakie zostało po instalacji, nie wystarczyło do pracy z wbudowaną aplikacją do edycji wideo Windows Movie Maker.

Mimo rozbudowanej bazy sterowników i zapewnień o maksymalnej zgodności, na każdym z testowanych komputerów WME nie zainstalował jakiegoś urządzenia. W notebooku była to karta sieciowo-modemowa PC Card 3Com Megahertz, w komputerze HP Vectra sprawa dotyczyła popularnego układu graficznego Matrox G200, ale najbardziej spektakularny okazał się brak sterownika do karty dźwiękowej SB Live! Value zainstalowanej w pececie z Athlonem. Firmowych sterowników wymagały też urządzenia zewnętrzne: modem USB Pentagram Fate na chipsecie Conexant, drukarka atramentowa HP DeskJet 930C, drukarka LED Okipage 4w Plus oraz karta sieciowa 3Com podłączana do portu USB. Na szczęście Windows Millennium akceptuje praktycznie wszystkie sterowniki napisane dla Windows 98 i większość dla Windows 95. Problem ten nie daje się we znaki podczas aktualizacji do WME, ponieważ brakujące sterowniki przejmowane są automatycznie ze starego systemu.

O ile można zrozumieć brak wbudowanej obsługi testowego modemu czy adaptera sieciowego USB, to niezrozumiałe wydaje się pominięcie standardu karty dźwiękowej, jakim bez wątpienia jest SoundBlaster Live!. Tymczasem sterowniki SBLive! Value, podobnie jak karty PC Card 3Com Megahertz, znalazły się w starszym przecież i bynajmniej nie domowym Windows 2000. Równie dziwnie wygląda zupełne zignorowanie układów graficznych Matroksa G200 i G400, popularnych zwłaszcza w stacjach roboczych. Czy tak wygląda system operacyjny, który pojawia się głównie po to, by dogonić zmiany sprzętowe?
Jednym z powodów, dla których Windows Me ma się szybciej uruchamiać, jest pominięcie przetwarzania dosowych plików AUTOEXEC.BAT i CONFIG.SYS podczas startu systemu. Faktycznie, po włączeniu komputera nie ujrzymy już komunikatu o przygotowaniu strony kodowej i innych, zależnych od wpisów w obu plikach DOS-u. Mało tego, w Millennium niemożliwe jest wywołanie menu uruchomieniowego Windows (klawisz [F8]), dzięki któremu zmuszałeś komputer do pracy w trybie awaryjnym lub wierszu poleceń DOS-u. Teraz jedynym wyjściem jest start peceta z dyskietki (utworzenie dyskietki startowej proponuje instalator WME; później można użyć apletu Dodaj/Usuń programy lub skopiować pliki z katalogu Windows\Command\EBD) albo skorzystać z okna wirtualnej maszyny DOS-u w samym Windows.


Czy dało to jakieś rezultaty? Na razie trudno powiedzieć. Taki zabieg powinien przyczynić się do uzyskania większej stabilności systemu, któremu nie będą grozić programy trybu rzeczywistego. Natomiast pomiar czasu uruchamiania się Windows 98 SE i Millennium (czystych, bez zainstalowanych aplikacji zewnętrznych) nie wykazał istotnego przyspieszenia w WME: różnice wahały się od 2 (HP, Athlon) do 5 sekund (notebook) na rzecz nowych okien. Sytuacja może wyglądać inaczej w przypadku systemów mocno obciążonych aplikacjami oraz markowych komputerów z przeinstalowanym, odpowiednio skonfigurowanym WME, gdzie różnica powinna być większa. Niemniej jednak, nie jest to taki skok, jakiego wszyscy oczekujemy - wciąż marzy nam się start Windows w ciągu 10 sekund.

Usunięcie DOS-u nie jest całkowite: to, że został pominięty przy uruchamianiu okien nie oznacza jego zupełnej nieobecności w rdzeniu systemu. Dla zachowania zgodności z istniejącymi aplikacjami kod DOS-u został zachowany, choć programy wymagające pełnego trybu rzeczywistego - zwłaszcza narzędziowe - nie będą działały w WME. Próba instalacji niektórych z nich, jak np. pakietów Norton SystemWorks 2000 czy Partition Magic 5, kończy się nawet ostrzeżeniem systemu o nieprawidłowym ich działaniu w nowych oknach. Bez problemu natomiast używaliśmy dosowych programów Norton Ghost PE do klonowania dysków oraz Ranish Partition Manager do zarządzania partycjami (aczkolwiek boot manager zainstalowany przez tę ostatnią aplikację został bezlitośnie wyrzucony podczas instalacji WME).

Pod tym względem Millennium upodobnił się do W2K, w którym wszelkie operacje dokonywane poza udziałem systemu operacyjnego są niedozwolone. Windows 2000 nie pozwala aplikacji odwoływać się do sprzętu bez pośrednictwa sterowników, dzięki czemu system jest stabilny i odporny na ataki wirusów, które np. próbują sformatować twardy dysk. Wyrzucenie trybu rzeczywistego DOS-u z WME znacznie zmniejszy szanse pojawiania się niebieskich ekranów śmierci, poprawiając jednocześnie ogólne bezpieczeństwo okien

Nowy odtwarzacz jest silnie zintegrowany z WWW: może pobrać informacje o słuchanej właśnie płycie audio i to nie ograniczając się tylko do tytułów utworów oraz wykonawcy, lecz również pokazując na życzenie recenzję płyty wraz z biografią artystów. Powyższe dane pochodzą z witryny Microsoftu WindowsMedia.com, ale jeśli odtwarzacz nie może w niej znaleźć opisu krążka, próbuje szczęścia w innych miejscach.

Funkcja tunera radiowego to po prostu wbudowana w Windows Media Player witryna Radio Guide znana z Internet Explorera. Do wyboru są setki stacji radiowych z całego świata (w tym wiele polskich), które segreguje się według formatu, języka, kraju nadawania itp. Jednak w przypadku polskiego użytkownika tuner będzie miał niewielki sens - słuchanie radia na połączeniu modemowym to przyjemność co najmniej ekstrawagancka.

Siódma wersja WMP wprowadza wreszcie tzw. playlisty, czyli listy utworów/filmów, które mają być automatycznie odtwarzane w kolejności lub losowo. Odtwarzacz na Twoje życzenie może przejrzeć zasoby komputera w poszukiwaniu plików multimedialnych i z wyniku tej operacji utworzyć bibliotekę dostępnych mediów. Na szczęście w przeciwieństwie do wersji beta WMP pojawiła się opcja wykluczenia z poszukiwań plików medialnych zawartych w folderach Windows, dzięki czemu unikniesz długiej listy dźwięków systemowych. Szkoda tylko, że WMP nie pozwala odtworzyć tylko jednego pliku z biblioteki, lecz traktuje go jako pierwszy w kolejności i kontynuuje odtwarzanie pozostałych z listy.

Idąc za modą zapoczątkowaną przez odtwarzacze MP3, Microsoft postanowił "oswobodzić" interfejs graficzny swego programu i zastosował tzw. skóry (w polskiej wersji beta zwane karnacjami - dlaczego nie powłokami?). Do wyboru jest kilka gotowych wzorów, a inne można pobrać z Internetu. Programiści z MS czegoś chyba jednak nie dopracowali, bo kilka razy zdarzyło się, że próba zmiany powłoki kończyła się całkowitym zawieszeniem komputera wymagającym wyłączenia zasilania.

Wrażenia wzrokowe potęgują wizualizacje - graficzne prezentacje dynamiki dźwięku. Wraz z Windows otrzymujesz ich kilka, pozostałe są dostępne z Sieci.

Warto wspomnieć, że Windows Media Player 7 ma wbudowany efekt przestrzenny SRS Wow (faktycznie działa i to jak!), efekty DSP oraz korektor graficzny. Windows Movie Maker przyda się wszystkim tym, którzy dysponują cyfrowymi urządzeniami wideo (wystarczy sterownik TWAIN) lub kartami przechwytywania i chcieliby używać komputera do prostej edycji (montażu) swych filmów.

W ramach WMM tworzy się kolekcje filmów składające się z klipów. Klipy natomiast to źródłowe pliki wideo podzielone na ujęcia oraz pliki graficzne. Z tych właśnie "klocków" bardzo łatwo i szybko układa się kompozycję, którą na koniec zapisuje się w postaci jednolitego pliku - niestety, tylko we własnym formacie Microsoftu WMV, przeznaczonym przede wszystkim do transmisji poprzez Internet (format strumieniowy).