Cywilizacja minojska.

Najwcześniejsze neolityczne osiedle na wyspach egejskich znajdowało się w Knossos na Krecie. Za pomocą promieniotwórczego izotopu węgla daluje się je w przybliżeniu na rok ok. 6100 p.n.e. Osadnicy przynieśli ze sobą dobrze opanowane rzemiosło garncarskie. Po krótkim okresie koczownictwa zaczęli budować domy z wypalanej cegły, które fundamenty miały z kamieni i cegieł, ściany z wypalanej cegły a płaskie dachy były z gliny i poszycia leśnego. Żywność przygotowywali w jamach piecowych lub piecach kopulastych. Do mielenia ziarna używano kamiennych żarn i moździeży. Do wyrobu narzędzi uzywali obsydianu (szklistej lawy, która tak jak krzemień łupała się na blaszki), które najprawdopodobniej otrzymywano z Melos.
Pierwotni mieszkańcy Knossos wyrabiali z gliny i kamienia posążki o ludzkich kształtach. Po jakimś czasie, możliwe, że w związku ze zmniejszeniem wilgotności klimatu, zaniechano stosowania cegieł a ich miejsce zajęła ubijana glina. Wówczas to zaczęto budować większe domy zwylke o dwóch izbach, z zewnętrznym, brukowanym dziedzińcem.
Z ostatnich okresów wczesnego neolitu I, któregokoniec przypadał ok. r 5100 p.n.e znaleziono największą liczbę posążków oraz kilka głowic maczug. We wczesnym neolicie II przekształcono osiedla w miasto o regularnym planie. Pod koniec neolitu II budowano już duże budynki z wieloma izbami, brukowanymi dziedzińcami i dużymi paleniskami, co świadczy o bardzo wysokim jak na ten okres stopniu rozwoju, jakiego nie osiągnęli wówczas mieszkańcy kontynentu ani innych okolic Krety.
We wczesnej epoce brązu (3000-2000 p.n.e.)rozpoczął się dalszy napływ ludności z Azji Mniejszej, którzy osiedlali się na Cylkadach i centrum Krety.
W drugim okresie wczesnej epoki brązu powszechnie stosowano miedź do wyrobu trójkątnych sztyletów, pił, przyborów toaletowych oraz wotywnych toporów podwójnych, charakterystycznych dla religii minojskiej. Wtedy też pojawiają się pierwsze ślady uprawy oliwek oraz zaczęto sprowadzać długorogie bydło.
W trzecim okresie wczesnej epoki brązu zaczął wzrastać wpływ Egiptu o czym świadczą: biżuteria i pieczęcie ze złota, wyroby z kości słoniowej, fajansu oraz drogich kamieni. W okresie od 2000 do 1600 p.n.e. kultura minojska osiągnęła pełny rozkwit. około roku 1800 p.n.e. założono kolonię w Kytharze, co świadczy, że handel kierował się ku północy i zachodowi. W tym samym czasie można zaobserwować zjawiska charakterystyczne dla późniejszej kultury minojskiej, czyli: budownictwo pałacowe, system dróg ze straznicami usytuowanymi między Knossos a Fajstos, sanktuaria na szczytach gór i miejsca kultu w grotach oraz wytapianie brązu. Pojawiło się również pismo obrazkowe.
W latach 1900-1700 p.n.e. w Knossos i Fajstos rozwinęła się wyższa kultura, specyficzna dla tych dwóch miast, świadcząca o tym,że władały wspólnie wyspą. Rzemieślnicy czerpali natchnienie z Egipyu, ale wykazywali się niezależnością o oryginalnością.
Przekształcili też pismo obrazkowe.
Około roku 1700 i 1600 p.n.e. miały miejsce dwa silne trzęsienia ziemi. po każdym z nich zakładano nowe osiedla na północnym wybrzeżu wyspy, w zasięgu wpływów Knossos. W okresie między trzęsieniami odbudowywano i powiększano pałace w Knossos, Fakstos i Mallia.
Ulepszono broń wojenną: miecz miał około 1 m długości i otzrymał rękojeść a ostrza włóczni kuto z blachy brązowj i zaopatrywano w pierścienie.
Pismo obrazkowe zostało zastąpione pismem linearnym(pisano od lewej do prawej). Do tej pory nie zostało ono odczytane, poza symbolami cyrfowymi, które dowodzą, że minojczycy używali systemu dziesiętnego ("I" to jednostka, "-" dziesią-tka,"O" setka, tysiąc to koło z czterema krótkimi wystającymi kreskami a ułamek oznaczano przez znak "L")
W latach 1700 - 1600 p.n.e. Kreta prowadziła handel z Babylos i Ugarit na wybrzeżu syryjskim a t5akże z Cykladami. Największy dobrobyt Krety przypadał na lata 1600-1400 p.n.e.
Typowy dom minojczyka wyglądał następująco: okna znajdowały się zazwyczaj na wyzszej kondygnacji lub kondygnacjach, dachy były płaskie a górny występ był prawdopodobnie górną częścią świetlika. Kamienie były często spajane gliną, związane belkami drewnianymi. W domach ludzi zamożniejszych wchodziło się przez pomieszczenie pełniące funkcję świetlika do głównej sali przyjęć na parterze, gdzie znajdowały się również: krypta z filarem, łazienka, ustęp, sień i wewnętrzna klarka schodowa. Schody wiodły do suteren w których znajdowały się izby gospodarcze oraz na pierwsze i drugie kondygnacje do pomieszczeń mieszkalnych. Domy były skanalizowane za pomocą rur glinianych połączonych wąskimi kołnierzami, uszczelnianych gliną.
Mężczyźni golili się, nosili na ogół fartuszki, przepaski biodrowe a czasem krótkie spódniczki. Kobiery ubierały się w spódnice, obcisłe paski, niekiedy głęboko wycięte staniki odsłaniające piersi. Tak kobiety jak i mężczyźni byli szczupli i zręczni, nosili długie włosy i współnie uczestniczyli w sporcie i życiu publicznym.
Minojczycy umieli cieszyć się otaczającą ich przyrodą. Wiedli spokojne życie, lubili zabawy pod pogodnym niebem.
Byli ludźmi głęboko pobożnymi. Religia minojska w pewnym sensie wyobraża krajobraz Krety -żyzność jej równin, surowość górskich szczytów. Mistyka religii kreteńskiej, która wywarła silny na religię Grecji Klasycznej, łączyła się silnie z pojęciem bogini - matki i zamierającego boga, łączonego z bykiem, czczonego później jako Zeusa Kretagenesa (Zeus zrodzony na Krecie). Przypominał on greckiego Dionizosa, również boga-byka i boga zamierającego. Nie jest znane imię minojsiej bogini, ale najprawdopodobniej pełniła ona różne funkcje. Była wcieleniem Demeter i jej córki Persefony, symbolu nasienia, które przez większą część roku leży w ziemi aby wrócić na powierzchnię pod postacią ziarna stanowiącego pokarm ludzi. Czczona na Krecie bogini Brotomaris po minojsku zwana "Słodką Dziewczyną" była łączona z Diktynną, która podobnie jak Artemida była boginią gór i obszaru wiejskiego.
Nazwa "Minojczycy" pochodzi od imnienia króla Minosa, który ozenił się z Pasifae (córką boga słońca). Był ojcem Deukaliona, Androgeosa, Ariadny i Fedry. Androgeos po zwycięstwie na igrzyskach panatenajskich został zabity z polecenia zawistnego króla Aten, Egeusza. Aby pomscić śmierć syna, Minos wyruszył zbrojnie przeciw atenom i zmusił je do wysyłania co pewien czas siedmiu młodzieńców i siedem dziewcząt na pożarcie dla Minotaura. Minotaur był to pół-człowiek, pół-byk. Był synem Pastifae, która spłodziła go z bykiem. Mieszkał w labiryncie wybudowanym przez Dedala. Wraz z kolejną grupą młodzieńców przybył Tezeusz i zabił Minotaura. Pomocna mu była zakochana w nim Ariadna, która dała mu kłębek nici. W starożytności uważano labirynt ten za naśladownictwo labiryntu egipskiego, poświęconego słońcu. Obecni łączy się go z "terenem teatralnym" w północno-zachodnim narożniku pałacu w Knossos.
W latach 1600 - 1400 p.n.e. Kreta utrzymywała bliskie kontakty z Egiptem. Najprawdopodobniej Kreta eksportowała do Egiptu skóry, mięso, owoce, drewno i metal. W tych latach rozrastał się handel minojski w basenie Morza Egejskiego.
W Ialysos na Rodos ok. 1600 p.n.e. powstała minojska kolonia, która kwitła do ok.1425 r.p.n.e.
W Knossos w latach 1450 - 1400 p.n.e. rozwinęła się odrębna kultura, zbliżona do kultury mykeńskiej.
Około XV w p.n.e. największe centra cywilizacji minojskiej doznały katasrofalnego zniszczenia. Nie jest wyjaśnione w jakich okolicznościach do tego doszło. Mogło to być spowodowane najazdem i rabunkiem Mykeńczyków, mógł to być wynik wewnętrznej rewolty lub np.jakaś katastrofa naturalna(wybuch wulkanu).
Społeczeństwo epoki brązu, np: Hetytów, Egipcjan a nawet współczesnych im Chińczyków miały pewne cechy wspólne, wynikające z tego, że kontrolę nad brązem zmonopolizowały małe grupy społeczne, kierujące gospodarką i kumulujące bogactwa tylko dla siebie. Rzemieślnicy byli utrzymywani z danin i mogli zajmować się produkcją wyrobów luksusowych i broni dla kapłanów, żołnierzy i kupców.


Opracowano na podstawie:
"Cywilizacja starożytna - przewodnik encyklopedyczny" Praca zbiorowa pod redakcją Arthura Cotterella
"Dzieje Grecji" N.G.L. Hammond