Miejsca w naszym regionie, które warto zwiedzić.

Miejsca w naszym regionie, które warto zwiedzić

Mielec leży w południowo - zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, nad rzeką Wisłoka. Tereny te stanowiły niegdyś część obszaru Puszczy Sandomierskiej i były zamieszkałe już od czasów mezolitycznych, tj.ok. 7000 lat p.n.e. poprzez okres neolitu i epokę brązu. Znanych jest kilkanaście stanowisk archeologicznych kultury łużyckiej z tego okresu. Tędy tez, doliną Wisłoki wiódł szlak handlowy w czasach rzymskich, co potwierdzają licznie odkryte skarby monet rzymskich. Tereny nadwiślańskie wyznaczające zasięg Kotliny Sandomierskiej należały od dawna do gęściej zaludnionych obszarów. W końcu IX w. wchodziły prawdopodobnie w skład państwa Wiślan, by potem znaleźć się pod wpływami czeskimi i dopiero w 3 Ćwierci X wieku Mieszko I bądź jego syn Bolesław Chrobry przyłączyli je do Państwa Piastów. Znalazły się tym sposobem w obrębie ziemi sandomierskiej, z centrum w Sandomierzu i weszły co najmniej od roku tysięcznego w skład diecezji krakowskiej. Najstarsze wzmianki o omawianym obszarze dotyczą następujących miejscowości: Gawłuszowic, gdzie w 1215 r. powstała parafia; Czermina i Borowej, które w 1215 r. Bolesław Wstydliwy podarował klasztorowi klarysek w Zawichoście; Podleszan, które w XII w. należały do klasztoru cystersów w Koprzywnicy; Wojsławia, który w 1269 r. z rąk Żegoty przeszedł na własność klasztoru na Łysej Górze; Zadusznik stanowiących w XIII w. teren polowań kanoników kapituły sandomierskiej l wreszcie Mielca, którego nazwa pojawia się po raz pierwszy w dwóch dokumentach z roku 122411229.Pozwala to odnieść jego początki jako osady na XII w.


CMENTARZ PARAFIALNY
Nałożony został w początku XIX w., kiedy to cmentarz położony przy kościele św. Marka zniszczony został częstymi wylewami Wisłoki, tak iż brakuje teraz jednej trzeciej części. Założenie nowego cmentarza zbiegło się z akcją likwidacji cmentarza przykościelnych prowadzoną przez władze austriackie i zakładaniem nowych - p granicami zabudowy. Położony przy ul.Sienkiewicza, otoczony murem, zajmuje powierzchnię ok. 3 hektarów i ma plan wydłużonego prostokąta z aleją główną na Pośrodku wznosi się kaplica cmentarna Piechocińskich, murowana, z sygnaturki stylu neobarokowym.
Tuż za bramą, po lewej stronie znajduje się cmentarz wojenny z I wojny oznaczony nr. 5(492), na którym w zbiorowych mogiłach spoczywa 151 żołnierzy a austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej, poległych w walkach na tym terenie w lat 1914-15. Obecnie jest to wydzielona część cmentarza parafialnego. Jest tu także pochowanych w dwóch mogiłach zbiorowych 15 żołnierzy zmarłych z ran we wrześniu 1939r. Istnieje również kwatera żołnierzy niemieckie czasów ostatniej wojny.
Na cmentarzu zachowało się kilkadziesiąt nagrobków wolnostojących, płyt i krzyży żeliwnych z XIX i XX w. klasycystycznych, eklektycznych, neogotyckich i romantycznych. Przeważają w większości nagrobki w formie krzyży, figur aniołów, Matki Bożej i Chrystusa na cokołach, obelisków, pojedynczych sarkofagów, u la m a n pni drzew i kapliczek. Widnieją na nich treści komemoratywne. Są też akcenty nawiązujące do osiągnięć zmarłe symbolizujące jego pozycję, działalność czy zamiłowania. Jednocześnie znaleźć można także poezję, cytaty z bil inwokacje modlitewne, itp. Oczywiście odnosiło się to do osób, które wchodziły do szeroko rozumianej elity kulturalnej miasta.
Na cmentarzu znajduje się wiele grobów o znaczeniu historycznym osób szczególnie zasłużonych dla Mielca oraz grobowców-mauzoleów znanych i bogatych mieleckich rodzin kupieckich. Spoczywają tu m.in. Andrzej Kędzior - radca dworu wiedeńskiego, poseł do sejmu galicyjskiego i parlamentu austriackiego, poseł i senator II RP, minister robót publicznych, zm. w 1938 r., Feliks Leyko - burmistrz mielecki, zmarły w 1921 r., czy Mieczysław Prus Korycki, Antoni Fibich i Franciszek Bigo - uczestnicy powstania styczniowego.
Najstarsze nagrobki należą do Katarzyny Górskiej i Piotra Kijasa z 1869 r. Na mieleckiej nekropoli zachowało się także kilka nagrobków wykonanych przez znanego krakowskiego kamieniarza Fabiana Hochstima np. starosty Piotra Cassiny. Rośnie tu także liczny, starodrzew. Aleje cmentarne prowadzące przybysza do miejsc zmarłych ułatwiają mu skupienie się, wyciszenie wewnętrzne, wywołanie szczególnego nastroju.
Cmentarz mielecki jak w soczewce odzwierciedla krajobraz artystyczny regionu. Kamienne miejsca pochówków utrwalają historię tego miasta. Przed jego bramą główną 12.IX 1993 r. odsłonięty pomnik "W hołdzie żołnierzom AK" wystawiono z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy AK -Oddział Mielec, o dramatyczno - symbolicznym wyrazie artystycznym.

BUDYNEK DAWNEJ RADY POWIATOWEJ
Ulica Kościuszki, przy której znajduje się gmach była przez ok. 200 lat jedną z najważniejszych ulic miasta. W okresie międzywojennym pełniła funkcję spacerowego korsa. Zamieszkana była głównie przez ludność chrześcijańską - adwokatów, lekarzy, nauczycieli, urzędników. Tu wznoszono budynki użyteczności publicznej i najpiękniejsze w mieście wille. Ulica była wybrukowana, posiadała chodniki i obsadzono ją drzewkami.
Budowę budynku Rady Powiatowej rozpoczęto w 1907 r. Gdy gotowe już były
fundamenty postanowiono zmienić wygląd bryły - autorstwa nieznanego architekta i rozpisano konkurs na dokończenie gmachu. Ostatecznie wybrano i zrealizowano w 1909 r. projekt lwowskiego architekta Jana Ostoi Stobieckiego.
Jest to pseudostylowy budynek z elementami neogotyku, na rzucie prostokąta. Jego rozczłonkowaną, parterowe - piętrową bryłę charakteryzuje zróżnicowany kształt oraz neogotyckie szczyty. Elewacja frontowa boniowana, w części środkowej dwukondygnacyjna i nieznacznie wysunięta. W dolnej kondygnacji trzy arkady wsparte na dwóch ciężkich kolumnach. Powyżej trzy duże, prostokątne okna z charakterystycznym gzymsem nadokiennym i motywem kostkowym oraz płaszczyznami podokiennymi z motywem arkadowym. W zwieńczeniu trójkątny szczyt opięty pinaklami. Wzdłuż fasady wiszący arkadowy fryz. Bliźniacze części boczne jednokondygnacyjne, zwieńczone szczytami. W środku układ wnętrz a amfiladowy. Reprezentacyjna sala budynku zwana "Królewską" była wykorzystywana w latach 1909 -1939 do celów podniosłych: uroczystych posiedzeń, bankietów, odczytów i przyjmowania honorowych gości. Tu podejmowany był m.in. Prezydent RP Ignacy Mościcki.
Obecnie w budynku mieści się Państwowa Szkoła Muzyczna pierwszego i drugiego stopnia. W sali "Królewskiej" nadal odbywają się uroczyste spotkania, koncerty i odczyty organizowane m.in. przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Mieleckiej.


PALAC W PRZECLAWIU
W miejscu obecnego pałacu istniał poprzednio drewniany dwór wzniesiony prawdopodobnie w XVw. przez Stanisława Ligęzę, jako gniazdo rodowe tej rodzin W1536 roku wzmiankowany jest jako "castrum". W 1578r. dwór wraz z dobrami przecławskimi przeszedł jako wiano Anny Ligęzianki w ręce Andrzeja Koniecpolskiego kasztelana połanieckiego i rotmistrza królewskiego. Wzniósł on w latach 1580 -1590 dwór murowany, piętrowy o renesansowej bryle i obronnym charakterze. Położony był na widoczny z dala wzniesieniu, które od strony miasta oddzielał głęboki wąwóz rozlewiskami potoku Słowik. Od strony wschodniej wzniesienie opada stromo w dół i dla złagodzenia spadku porobiono tarasy. Teren od strony południowej nazywano Podzamczem. W tym też czasie założono wokół dworu renesansowy ogród - ówczesny przejaw humanistycznego pogląd na świat właścicieli Przecławia. Dziś jego pozostałością są dwie aleje lipowe wyznaczające zasięg parku. W latach następnych dwór był wielokrotnie rozbudowywany, tak iż obecnie po przeprowadzeniu bada inwentaryzacyjno - konserwatorskich można stwierdzić kilka faz l rozbudowy. W 2 ćwierci XVII w. od strony północnej dobudowano r parterze loggię, a w zwieńczeniu murów dodano attykę. W czasie „potopu” szwedzkiego i najazdu wojsk siedmiogrodzkich Rakoczego dwór uległ poważnym zniszczeniom. U schyłku XVII wieku ówcześni właściciele - Reyowie - powierzają opracowanie piano przebudowy renesansowego dworu na barokowy, obronny zamek w typie "palazzo in fortezza" działającemu wówczas na terenie Małopolski, cenionemu architektowi Tylmanowi z Gameren, znanemu chociażby z przebudowy zamku w Baranowie Sandomierskim. Niestety plany te nie doczekały się realizacji.
Zamek, zwłaszcza w XVI wieku był ośrodkiem kultury dworskiej. Zgromadzono tu okazale zbiory sztuk częstym gościem bywał w Przecławiu Mikołaj Rey. W okresie reformacji ówcześni właściciele Przecławia Krupkowie - Przecławscy urządzili w jednej z komnat swej siedziby kaplicę ariańską.
W początkach XIX wieku po kilku pożarach z inicjatywy hr. Kajetana Reya przebudowano istniejący dwór, którego trzonem dalej pozostała poprzednia renesansowa bryła. Usunięto wtedy m.in. grzebień attyki, wzniesiono czworoboczną wieżę w północno - wschodnim narożniku, dobudowano alkierz od północnego zachodu, wykonań kamienne portale na piętrze. Powtórna przebudowa pałacu nastąpiła w latach 1876 - 1880 według projektu architekt Józefa Pokutyńskiego. Niestety znacznie zniekształciła ona pierwotną bryłę przez dobudowę kilku partii pałacu i stylu angielskiego neogotyku. Wówczas to wzniesiono od północy charakterystyczną wieżyczkę. Zmieniono także dekorację wnętrza na neogotycką i neorenesansową. Prace budowlane wykonał mistrz murarski Franciszek Bigo Mielca, zaś nową dekorację malarską Wiktor Puszczyński, powstaniec styczniowy, który znalazł schronienie u Reyów w Przecławiu.
Romantycznie prezentowało się przypałacowe otoczenie. Mury obrastał winobluszcz, w donicach rosły ogrom n agawy, w zwierzyńcu pomykały liczne stada płowej zwierzyny, na lawetach spoczywały gotowe do oddania honorowymi salw zabytkowe armaty, przed frontem tryskała fontanna, a wjazdu strzegły dwa rzeźbione lwy. W 1903 r. zjechał do Przecławia na wielkie polowanie Henryk Sienkiewicz oraz przedstawiciele ówczesnej elity kulturalnej Galicji okolicznego ziemiaństwa
W czasie I wojny św. pałac został lekko uszkodzony. Zginęła jedynie mała część wspaniałych zbiorów tutaj zgromadzonych m.in. namioty tureckie zdobyte pod Wiedniem. Ich zagładę przyniosło dopiero tzw. „wyzwolenie" v 1944 r. Zniszczeniu uległa ogromna biblioteka, pinakoteka, kolekcja obrazów, białej broni i starych armat oraz cali wyposażenie zamkowe, a przede wszystkim cenne archiwum po Mikołaju Reyu. Bezcenne rękopisy po prekursor/t języka polskiego widziano walające się w p rży pał a co wy m parku.
Pałac został spalony w 1946 r., opuszczony i zdewastowany. Spłonęły zbiory i archiwa rodowe okolicznych ziemian zgromadzone tutaj na przechowanie. Kolejny pożar, który zrujnował korpus i wnętrza miał miej set w 1967r. Od 1970 r. pałac jest własnością WSK„PZL- Mielce". Przez kilkanaście następnych lat trwał jego remont, Obecnie odrestaurowany, służy mieleckiemu zakładowi jako obiekt reprezentacyjny.
Po 1945 r. - po blisko trzech stuleciach- rodową rezydencją Reyów stał się zamek w Montresor pod Lyonem we Francji, gdzie zgromadzono liczne zbiory poloniców.


TUSZÓW NARODOWY
Po raz pierwszy w dokumentach pisanych Tuszów pojawia się w 1456 r.
Od średniowiecza aż do 1772 r. wieś należała do dóbr królewskich. W XVII w. wchodziła w skład padewskiego starostwa niegrodowego i od 1765 r. stanowiła klucz tuszowski w ekonomi sandomierskiej. Jako królewszczyzna, dobra te zajęte zostały po pierwszym rozbiór ze Polski przez rząd austriacki i sprzedane później na licytacji w 1836 r. Na tych gruntach w czasach cesarza Józefa II powstały trzy kolonie niemieckie - Tuszów Kolonia, Josefsdorf (Józefów) i Reichsheim (Sarnów). Przybyłych tu kolonistów głównie z Tyrolu i Bawarii zwano "holendrami". Dla odróżnienia polskiej części wsi Tuszów uzyskał miano Narodowy.
W 1902 r. tutejsi chłopi wykorzystując spichlerz dworski ofiarowany przez baronową Albinę Gotzową przerobili go na kościół. V 1925 r. erygowano w Tuszowie parafię.
Tutaj 20.05 1881 r. urodził się Władysław Sikorski , którego ojciec był nauczycielem w miejscowej szkole powszechnej i mieszkał w skromnym mieszkaniu
nauczycielskim obok. Fakt ten upamiętnia tablica i popiersie Sikorskiego ustawione na obelisku przed domem. W 1990 r. otwarto w nim izbę pamięci generała.
Ten późniejszy mąż stanu, po ukończniu politechniki lwowskiej brał w latach 1908 - 14 czynny udział w organizacjach wojskowo - niepodległościowych, był m.in. członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego. W czasie wojny bolszewickiej 1920 roku dowodził Grupą Poleską, a następnie 5 i 3 armią. W latach 1921 - 26 kolejno: Szef Sztabu Generalnego, Premier Rządu RP, Minister Spraw Wewnętrznych, Minister Spraw Wojskowych i dowódca lwowskiego okręgu wojskowego. Rzecznik sojuszu polsko - francuskicgo. Jeden z przywódców Frontu Morges i Stronnictwa Pracy.
We wrześniu 1939 r. bez przydziału. Od 30.IX 1939 r. Premier i Minister Spraw Wojskowych Rządu RP, a następnie Wódz Naczelny Polskich Sił Zbrojnych. Doprowadził do podpisania układu polsko – sowieckiego w grudniu 1941 r i tym samym przyczynił się do uwolnienia z więzień i łagrów kilku milionów przetrzymywanych tam
obywateli polskich, których jedyną winą było to, że byli Polakami. Współtwórca armii polskiej w /SSR, której dowódcą został gen. Anders.
Generał Sikorski zginął 4 lipca 1943 r. w katastrofie lotniczej koło Giblartaru, w niewyjaśnionych do końca okolicznościach. Jego prochy po 50 latach sprowadzono do kraju i 17.IX.1993 r. uroczyście złożono na Wawelu.

PUSZCZA SANDOMIERSKA
Puszcza Sandomierska zajmowała niegdyś cały obszar nizinny między ramionami rzek: dolnej Wisłoki, Wisły, dolnego Sanu, dolnego Wisłoka, Czarnej i Wielopolki oraz rozległych terenów po prawej stronie Sanu. Na jej obszarze, w dolinie Prawisłoki leżał także Mielec. Dolina tworzyła niegdyś szeroki pas mokradeł i bagien, który ciągnął się równolegle do dzisiejszego koryta Wisłoki i Wisły, od Rzemienia i Wojsławia poprzez Cyrankę, Chorzelów, Tuszów, Jaślany i Padew. Jeszcze mapa Miega z 1779 - 1782 wykazuje w tych czasach znaczny obszar torfowisk, mokradeł i bagien zalegających dolinę Prawisłoki.
Osadnictwo średniowieczne w Puszczy, na prawie rycerskim miało pierwotnie charakter wojskowy, związany z zabezpieczeniem od wschodu linii obronnej Wisły. Były tu też liczne nadania dla Kościoła. W 1376 r. nastąpił najazd Litwinów, który doszczętnie spustoszył cały ten obszar. Wszystkie odbudowywane później wsie zakładane były już naprawie niemieckim.
Dzisiaj pozostałością po dawnej Puszczy w okolicach Mielca jest rezerwat "Buczyna".