Krótki rys historycznego rozwoju terapii zajęciowej

Dzisiejszy wygląd terapii zajęciowej jest efektem wzmożonych prac rzeszy ludzi, począwszy już od starożytności. To właśnie wtedy, szczególnie w Egipcie, gry były zajęciem zalecanym przy leczeniu osób cierpiących na problemy umysłowe, przypisywano im rolę naturalnego lekarza i podstawę do uzyskania przez człowieka szczęścia. Na przełomie wieków XVIII i XIX miał miejsce rozkwit światowego szpitalnictwa, który pomógł w rozpropagowaniu terapii zajęciowej wśród pacjentów na szerokie rejony. Rozpoczęcie tego nowożytnego ruchu przypisuje się francuskiemu psychiatrze, doktorowi Philippe Pinel, który wykorzystując tę nową metodę leczenia chorób umysłowych, przy okazji dokonał niesamowitego odkrycia. Bodźce fizyczne w postaci konkretnych ćwiczeń lub po prostu ruchu zwiększają aktywność chorych, przez to stają się oni bardziej czynni, metodyczni oraz pilni w działaniu. Nie potrzebowali już wykonywać bezsensownych ruchów, będących rozładowaniem ich energii, mieli teraz coś, co zużywało ich siły w ożywczy sposób, zapewniając głębszy i spokojniejszy sen.

Na początku XX wieku została wprowadzona jako metoda leczenia wśród pensjonariuszy domów starców i przewlekle chorych pacjentów w Stanach Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii. Wcześniej rozpowszechniła się też w innych krajach, przynosząc pozytywne rezultaty. Wzrost zainteresowania tą terapią przyczynił się do powstania w 1917 r. Amerykańskiego Towarzystwa Terapeutów Zajęciowych, które rozwijało się w stronę edukacyjną i popularyzatorską. Powstało również czasopismo “Archives of Occupational Therapy”, zorganizowano sieć szkoleń dla zainteresowanych.

II wojna światowa miała również swój wkład w rozpowszechnieniu terapii zajęciowej na szeroką skalę. Korzystali z niej alianci, którzy potrzebowali sposobu na szybkie przywrócenie sprawności bojowej swoich rannych żołnierzy. Już po wojnie te działania były kontynuowane w celu ochrony pracowników oraz przez firmy zajmujące się ich ubezpieczeniem, tak by minimalizować skutki wypadków i zmniejszać kwoty wypłacanego ubezpieczenia. Terapią zajęciową zaczęła się posługiwać coraz większa liczba specjalistów, wprowadzoną ją również do szpitali gruźliczych, ortopedycznych, reumatologicznych oraz na oddziały urazowe.

Terapia zajęciowa w Polsce cieszyła się popularnością w podobnym czasie, jak w innych krajach. Na przełomie wieków XIX i XX jej założenia wprowadzono na oddziały dla psychicznie chorych w Tworkach, Poznaniu, Gnieźnie i Świeciu, potem do kolejnych zakładów np. domów starców. Po II wojnie światowej wzrosło zapotrzebowanie na terapię dla inwalidów, więc konieczny był dynamiczny rozwój lecznictwa rehabilitacyjnego. Tam znalazła swoje miejsce również terapia zajęciowa. Praca Janusza Indulskiego pt. “Organizacja ochrony zdrowia” wyszczególnia stacjonarne ośrodki rehabilitacji leczniczej, w których realizowano ten właśnie typ terapii: “kliniki rehabilitacyjne akademii medycznych, terenowe szpitale lub oddziały rehabilitacyjne przy szpitalach wojewódzkich i sanatoria rehabilitacyjne”. W 1984 roku istniało 25 takich instytucji, posiadających 8000 łóżek oraz pięć ośrodków specjalistycznych, dysponujących liczbą 2500 łóżek. W tamtych czasach w Polsce problemowi rehabilitacji towarzyszyły wzniosłe polityczne hasła, głoszące potrzebę integracji i partnerskiego traktowania osób z niepełnosprawnością, jednak w praktyce działania zmierzające do tego stanu były raczej znikome, osoby kalekie ciągle tworzyły margines życia społecznego.

Po 1989 roku nastąpiły w Polsce znaczące przeobrażenia zarówno gospodarcze i polityczne, jak i przede wszystkim społeczne. Doprowadziły one do zmiany sposobu postrzegania metod rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz zauważyły potrzebę ich aktywizacji także w stopniu psychofizycznym. Spowodowane to było przesłankami natury humanistycznej, jak i ekonomicznej. Państwa zachodniej Europy dały dobry przykład, iż należy zdecydowanie zwiększyć nakłady finansowe na rehabilitację potrzebujących. Miało to też konkrety, ekonomiczny wydźwięk.

Specjalnie do tego wyposażone organizacje i placówki stwarzają osobom niepełnosprawnym szansę na udział w rehabilitacji społecznej i zawodowej. Warsztaty pomagają uzyskać ogólny rozwój i poprawić sprawność fizyczną każdego z uczestników. Realizują to m.in. poprzez rozwijanie umiejętności poprawnego radzenia sobie z sytuacjami z życia codziennego, przygotowanie do życia w społeczeństwie, rozwój komunikacji międzyludzkiej, umiejętność dokonywania właściwych wyborów, wzmocnienie niezależności i decydowania o własnym życiu, a także szeroko rozumianą poprawę kondycji psychicznej. W latach 1991-2002 powstało blisko 350 ośrodków obejmujących niepełnosprawnych fachową opieką, dając im realną nadzieję na lepsze życie.