Analiza i interpretacja wybranych opisów przyrody z "Pana Tadeusza"

Adam Mickiewicz zawarł w poemacie epickim „Panu Tadeuszu” wiele opisów przyrody, które mogą zachwycać również współczesnego czytelnika. Poeta opisuje w nim naturę w sposób nietuzinkowy, wyjątkowo barwny oraz plastyczny. Opisy natury umożliwiają wyobrażenie sobie wspaniałego obrazu przyrody, który wręcz został przez poetę wyidealizowany.

W poniższym fragmencie Mickiewicz za pomocą wielu zdrobnień wyraża silny pozytywny stosunek emocjonalny do piękna zachodzącego słońca i towarzyszącym temu obrazom natury:

Słońce już gasło, wieczór był ciepły i cichy,
Okrąg niebios gdzieniegdzie chmurkami zasłany,
U góry błękitnawy, na zachód różany;
Chmurki wróżą pogodę, lekkie i świecące,
Tam jako trzody na murawie śpiące,
Ówdzie nieco drobniejsze, jak stada cyranek.

Mickiewicz operuje wieloma środkami stylistycznymi, by oddać szeroką gamę barw natury. Opisy przyrody spowalniają akcję i pokazują szczegółowy obraz natury. Soplicowo, dzięki takiej stylizacji przyrody, nabiera cech metafizycznych. Pan Tadeusz rozważa rzeczy o tym, co niepoznawalne, tajemnicze, niedostępne zmysłom. Jest to świat wyjęty z rzeczywistości, która nie jest jednak perfekcyjna. Codzienne życie w końcu zakłócają wojny oraz spory. Świat natury jawi się inaczej, gdyż ma cechy odrealnionego piękna. Życie wydaję się być niczym arkadia - kraina, gdzie panuje spokój oraz ład.

Wschody i zachody słońca wyznaczają czas dla chłopów, którzy pracują w majątku Sędziego. Słońce ze swoją wędrówką wytycza rytm dnia – ludzie budzą się wraz z jego wschodem i kończą dzień, gdy nadchodzi zachód. Adam Mickiewicz dokonuje antropomorfizacji natury, nadając jej cechy psychologiczne, fizyczne, a także zachowania kojarzone z człowiekiem:

Nad Soplicowem słońce weszło, i już padło
Na strzechy, i przez szpary w stodołę się wkradło;
I po ciemnozielonym, świeżym, wonnym sianie,
Z którego młodzież sobie zrobiła posłanie,
Rozpływały się złote, migające pręgi
Z otworu czarnej strzechy, jak z warkocza wstęgi;
I słońce usta sennych promykiem poranka
Draźni, jak dziewczę kłosem budzące kochanka.

W innym fragmencie również widoczne są elementy antropomorfizacji natury: Słońce wspięło się po niebie, wzdycha łagodnym powiewem i już padło. Liczne epitety (np. migające pręgi; ciemnozielone, świeże, wonne siano), porównania (np. jak dziewczę kłosem budzące kochanka) oraz przenośnie i animizacje (np. słońce weszło, i już padło) tworzą liczne środki poetyckie wzbogacające opis idylli wiejskiego życia. W myślach czytelnika malują się kolorowe krajobrazy, gdzie świat przepełniony jest mocą, ogromem oraz siłą wszechobecnej natury. Przyroda towarzyszy człowiekowi w jego sferze emocjonalnej. Kiedy w Soplicowie panuje harmonia, goście spędzają czas na rozrywkach.

W poemacie Adama Mickiewicza jest bardzo silnie zaznaczona tęsknota za utraconą ojczyzną z całym pięknem natury:

Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;
Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,
Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;

Przyroda jest krainą, gdzie występuje mnogość barw i zapachów. Wszystkie zmysły odbierają tę piękną część rzeczywistości. Akcja jest dynamiczna niczym życie ludzi. W przyrodzie widać pola,
które malowane są złotem pszenicy i srebrem żyta. Pagórki leśne czy zielone łąki, które rozciągają się nad błękitnym Niemnem jawią się jako najbardziej wymarzone doświadczenie. Życie w Soplicowie wtapia się w krajobraz natury i nie można odróżnić, czy natura stanowi podstawową część życia ludzi, czy to ludzie wtopili się w obraz przyrody. Dzięki plastyczności opisów, dochodzi do dobrego wyobrażenia sobie najlepszego z możliwych obrazów przyrody. Przyroda towarzyszy człowiekowi w jego życiu na co dzień i jest jego integralną częścią.

Antropomorfizacja natury i nadawanie jej głębszych znaczeń widoczna jest również w poniższym fragmencie poematu Mickiewicza:

I znowu cichość w dole. Dzięcioł na jedlinie
Stuka z lekka i dalej odlatuje, ginie,
Schował się, ale dziobem nie przestaje pukać,
Jak dziecko, gdy schowane woła, by go szukać.
Bliżej siedzi wiewiórka, orzech w łapkach trzyma,
Gryzie go; zawiesiła kitkę nad oczyma,
Jak pióro nad szyszakiem u kirasyjera;

Tutaj ponownie poeta pokazuje z niezwykłą plastycznością i za pomocą wyszukanych środków stylistycznych zachowanie zwierząt z ludzkimi cechami. Dzięcioł stukający w oddali przypomina krzyk dziecka, którego celem jest zwrócenie uwagi dorosłych. Siedząca wiewiórka staje się starożytną, grecką nimfą żyjącą na drzewie, czyli driadą. Jej ogon został porównany do pióra nad szyszakiem u kirasyjera, czyli ciężkozbrojnego jeźdźca. Wiewiórka jest tu więc przedstawiana jako zwierzę tajemnicze niczym nimfa z greckiej mitologii. Dynamiczność natury została osiągnięta poprzez nagromadzenie dużej ilości czasowników: Stuka z lekka i dalej odlatuje, ginie, Schował się, ale dziobem nie przestaje pukać. Podkreśla to zwinność zwierząt i ich niezwykłą witalność. Obraz natury przedstawiony przez Mickiewicza jest pełen życia i zachęca do obserwacji.