1. Wyznaczniki literatury:
• funkcja estetyczna - przynależność literatury do dzieł sztuki
• fikcyjność - występowanie elementów zmyślonych w fabule
• obrazowość - zdolność literatury do wywoływania w wyobraźni przedstawień opisywanego świata
• specjalnie ukształtowanie języka - uporządkowanie literackie
2. Rodzaj literacki:
• występują trzy rodzaje literackie: liryka, epika, dramat
• jest to kategoria podziału utworów literackich
• narrator/podmiot liryczny/osoby dramatu
3. Gatunki literackie:
• obejmują szczegółowe cechy utworów literackich i pozwalają grupować je
EPIKA
☆ narrator - osoba relacjonująca wydarzenia w utworze (narrator 1 osobowy - pamiętnik, świadek/uczestnik wydarzeń; narrator 3 osobowy - opowada o wydarzeniach, nie jest uczestnikiem zdarzeń; narrator subiektywny i obiektywny; narrator wszechwiedzący; narrator o ograniczonej wiedzy)
☆ formy podawcze epiki: opis i opowiadanie
☆ fabuła: wydarzenia i wątki w utworze połączone ze sobą pod względem logicznym i czasowym
☆ wątek - ciągi zdarzeń dotyczące jednej lub kilku postaci i łączących ich wzajemnych relacji
☆ motyw - pojedyncze zdarzenie, sytuacja, opis
☆ nowela, powieść, baśń, epopeja, legenda, opowiadanie, mit, pamiętnik
DRAMAT
☆ wydarzenia są przedstawiane przez osoby dramatu
☆ podział na akty i sceny, tekst główny (dialogi, monologi), tekst poboczny (didaskalia - wskazówki dla reżysera i aktorów dotyczące scenicznego wykonania dramatu)
☆ formy podawcze: dialogi i monologi
☆ gatunki: opera, operetka, komedia, tragikomedia, dramat
LIRYKA
☆ wypowiada się podmiot liryczny
☆ liryka bezpośrednia - podmiot liryczny wyraża wprost swoje uczucia
☆ liryka pośrednia - podmiot liryczny ukrywa się za światem przedstawionym
☆ forma podawcza: monolog, wiersz
☆ najczęstsza forma zapisu: wiersz
Typy wierszy
✽ wiersz stroficzny - jest podzielony na strofy
✽ wiersz stychiczny - brak podziału na strofy
✽ wiersz składniowy - w miejscu zakończenia całości składniowej wiersz tworzy pauzę wersyfikacyjną
✽ wiersz askładniowy - nie liczy się z podziałem powyżej
✽ wiersz metryczny - po wystąpieniu w wersie określonej liczby elementów językowych, można wyróżnić wiersze, które wyznaczają pauzę wersyfikacyjną
✽ wiersz wolny - nie ma takiej zasady jak wiersz metryczny
✽ wiersz biały - wiersz bez rymów
☆ klauzula - koniec wersu
☆ pauza wersyfikacyjna - krótka przerwa w lekturze tekstu
☆ przerzutnia - zakończenie wypowiedzenia (ewentualnie zdania) w następnym wersie
