Baśnie

Rozdział II
Rola i znaczenie baśni w wychowaniu dziecka

2.1. Role baśni w życiu dziecka


Mówi się, że książka jest kopalnią wiedzy, a człowiek, który czyta, to człowiek mądry. W związku z tym warto rozpocząć swoją przygodę z książką jak najszybciej. Już w dzieciństwie zaczyna kształtować się światopogląd człowieka, cechy jego osobowości, potrzeby, wrażliwość. Sam proces uczenia się dzieci jest ściśle powiązany z czytaniem. Interesująca książka może bardzo mocno oddziaływać, a w momencie, gdy dziecko zaczyna wiązać ją ze swoimi osobisty doświadczeniami jej moc wzrasta i na długo zapisuje się w jego pamięci.

Większość ludzi lubi bajki i baśnie, jednak ich głównymi i najwierniejszymi odbiorcami są dzieci, wpływa na to kilka powodów :
• cudowność – baśnie przeplatają w sobie zarówno świat realny jak i zmyślony. Elementy fantastyczne trafiają do dziecka, ponieważ dzieci często przekładają fantazję nad rzeczywistość. Dodatkowo w każdej baśni są elementy niecodzienności i niezwykłości co sprawia, że ten świat fascynuje, zadziwia i wciąga.
• emocje – baśnie wpływają na uczucia dziecka – potrafią zaciekawić, trzymać w napięciu, przerażać, wzruszać i rozśmieszać. Można odnaleźć w nich mnóstwo uczuć i emocji. Mały odbiorca może niepokoić się o losy bohaterów, współczuć im, oraz cieszyć się z ich zwycięstwa. Dzięki temu może także postawić się w sytuacji bohatera, również może przełożyć na niego swoje emocje i uczucia, oraz porównać je ze swoimi.
• nauka – baśnie wychowują, odbywa się to przez treści moralizujące, które są tłem niezwykłych przygód i wspaniałych wydarzeń. Dziecko nie odczuwa, że się uczy, a treści przyjmuje „mimochodem”.

Widzimy więc, że przesłanie baśni jest bardzo ważne i znaczące. Dzięki nim dziecko już od najmłodszych lat uczy się wartości i postaw życiowych. Baśnie pomagają uczyć i pokazują głębokie mądrości, przekazują wzory myślenia, zachowania i przeżywania oraz cenne wskazówki.

Baśń jest gatunkiem literackim, mówiącym o współczesnym świecie i odwiecznych problemach ludzkości. Słownik terminów literackich definiuje baśń jako „jeden z podstawowych gatunków epickich literatury ludowej, który utrwala w fantastycznej formie ludowe poglądy na stosunki międzyludzkie, prezentuje ideały sprawiedliwości i dobra oraz kryteria ludzkich poczynań” .

Baśnie można podzielić na dwie grupy:
• baśnie ludowe – ich źródłem jest folklor, nie były pisane z myślą o dzieciach. Są w nich tematy trudne takie jak śmierć, utrata miłości rodziców, złe moce. Zanim zostały spisane przez długi czas były przekazywane ustnie, dając swoim odbiorcom nadzieję,
• baśnie literackie – powstali z wyobraźni pisarza, która jest nieograniczona.
Baśń łączy w sobie dwa światy: realny i fikcyjny. Dzięki antropomorfizacji i personifikacji zjawisk pozwala poczuć, że świat przedstawiony w baśni jest bliski odbiorcy. Często baśnie określa się „lekturą pocieszenia”, są literaturą kompensacyjną, która przez pokolenia była traktowana jako sposób na przyniesienie ulgi.
Baśnie dają dzieciom wsparcie, prezentują nowe wzory działania i myślenia, kompensują niezaspokojone potrzeby, stymulują rozwój oraz budują zasoby osobiste. Dzięki nim poznaje się i rozumie motywy działania, co następnie przenosi się do życia, a także uwrażliwiają na dobro i piękno. Baśń w sposób naturalny wiąże się z rozwojem dziecka, szukaniem swojego miejsca w świecie, a także przedstawia świat zgodnie z tym, jak widzą go dzieci . Baśń jako forma terapeutyczna najczęściej stosowana jest u dzieci od 4 do 9 roku życia. Dzięki nim tajemnicze lęki, które dręczą dziecko, przestają być tak wielkie i zaczynają być zwykłymi sytuacjami, z którymi dziecko sobie radzi. W przedstawianych historiach magia pozwala rozwiązać wszystkie problemy, kształtuje myślenie życzeniowe oraz marzenie na jawie, przez co występuje chwilowe zmniejszenie napięcia oraz optymistyczne oczekiwania. Podczas terapii baśnią wykorzystuje się utwory, które ukazują omawiany problem, przez co odblokowują uczucia i pomagają sobie z nimi radzić. Na ostatnim etapie terapii pacjent układa własną bajkę, która odzwierciedla go i jego lęki. Poza funkcją terapeutyczną baśnie pełną także rolę terapeutyczną. Przez wskazanie ulubionego bohatera dziecko nieświadomie utożsamia się z nim .

Stosowanie baśni w terapii może odbywać się na różne sposoby, np. może być odbierana jako wzorzec pewnych zachowań, może posłużyć do odzwierciedlenia własnych doznań przez dokańczanie historyjek lub tworzenie nowych. Pomaga również zrozumieć własne problemy, uświadomić sobie lęki i ich źródło, wzmocnić wewnętrznie, można ją także traktować jako sposób na socjalizację.
Przykłady baśni, które poruszają określone problemy:
• Kopciuszek – brak miłości i uznania, rywalizacja między rodzeństwem,
• Brzydkie kaczątko – nieakceptowanie „inności”,
• Jaś i Małgosia – obawa porzucenia,
• Szewczyk Dratewka – chwalenie sprytu i odwagi.

Baśnie mają znaczenie również w terapii leków, najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym. Lęki są nieodłączną częścią tego etapu rozwoju. W wieku 4 – 5 lat zaczynają pojawiać się nocne lęki, a także bezpodstawne lęki dotyczące zjawisk atmosferycznych, takie jak burza czy silny wiatr, oraz lęki dotyczące zwierząt .
Baśń jako forma terapii została odkryta przez Bruno Bettelheima, psychoanalityka, który zajmował się głównie psychiatrią dziecięcą. Swoje badanie i rozważania umieścił w książce Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. Według niego baśnie mają wpływ przez treści odkryte, czyli bezpośrednie i świadome dla dziecka, oraz treści ukryte, czyli przekazywane za pomocą symboli, mające dotrzeć do podświadomości. Poprzez niemożliwość realizowana swoich pragnień dziecko bez przerwy przeżywa konflikty z tym związane. Dzięki symbolom dziecko zaczyna je sobie uświadamiać i samodzielnie je przepracowuje. Symbol pozwala sytuacje z baśni odnieść do własnego życia, co pomoże dziecku zrozumieć jego problemy i się z nich oczyścić. Baśnie pozwalają wyrażać uczucia, które nie są realizowanie przez dziecko na poziomie świadomym. Przez przemawianie do części dziecka, która nie jest świadoma, baśń może dodać mu odwagi, budować poczucie własnej wartości, a także może odblokować uczucia i pomóc intuicyjnie poradzić sobie z nimi. Symbole pomagają odkryć stłumione przeżycia, dlatego są tak ważne. Psychoanalitycy uważają, że myśli i uczucia, które wywołują niepokój i winę, są wypieran i spychane do nieświadomości. Jeśli nie przestaną się tam gromadzić, to będzie ich za dużo i w końcu i tak zostaną doświadczone. Wywołany przerost napięcia może doprowadzić do wybuchu płaczu, ataku wściekłości, oraz może spowodować objawy somatyczne tj. ból brzucha, wysypka, wymioty.

Bettlhaim w swojej książce pisze „(…) w baśni nie chodzi o to, aby dostarczać praktycznych pouczeń o świecie zewnętrznym, ale o przedstawienie procesów zachodzących we wnętrzu człowieka” . Ta rola baśni ma na celu pomoc dziecku w procesach wewnętrznych, które w nim zachodzą, a nie jedynie w praktycznym poznaniu świata zewnętrznego, co oczywiście również jest istotne.

Bettelheim zaprezentował tezy przedstawiające znaczenie baśni w rozwoju i wychowaniu dziecka:
• proces identyfikacji dziecka z pozytywnym bohaterem jest podstawowym elementem wpływania baśni na psychikę czytelnika;
• baśń konfrontuje dziecko z jego wewnętrznymi problemami, pomaga rozpoznać trudności oraz wskazuje sposoby, dzięki którym można sobie z nimi poradzić;
• baśnie wywołują u dziecka przyjemność, podają mu objaśnienia dotyczące jego psychiki oraz wpływają pozytywnie na rozwój jego osobowości;
• pomagają dziecku odkryć jego osobowość i nadać sens życiu;
• są wsparciem w trudnych sytuacjach związanych z psychologicznymi aspektami dorastania oraz integracji osobowości;
• zachęcają do pokonywania trudności i dbania o dobre relacje z przyrodą.

Terapia przez baśń jest świetną formą pracy. Baśnie rozwijają, wyzwalają emocje, budzą empatię, pomagają wyrażać uczucia. Dzięki nim czytelnik zostaje wprowadzony do niezwykłego świata, w którym rzeczywistość łączy się z fikcją, a wartości moralne są zauważalne i czytelne. Spotykane postacie stawiają czoła różnym trudnościom, a ich losy są zawiłe, jednak mimo to ich przygody kończą się szczęśliwie. W ten sposób historie napełniają optymizmem i budzą nadzieję. Dzięki baśniom dziecku łatwiej zrozumieć świat, ponieważ pokazują rządzące nim reguły oraz wprowadzają porządek i ład, co budzi poczucie bezpieczeństwa u dziecka. Baśnie również uczą swoich odbiorców określonych zachowań, np. takich, że warto pomagać słabszym, być dobrym i przestrzegać zakazów.

Najczęstsze motywy baśni :
• Motyw niedobrych rodziców, rodzeństwa, faworyzacja, rywalizacja, zazdrość – Kot w butach, Kopciuszek, Królewna Śnieżka;
• Lęk przed porzuceniem – Tomcio Paluch, Jaś i Małgosia;
• Lęki i strachy nocne – Smok wawelski, Szewczyk Dratewka;
• Strach przed samodzielnością – Królewna Śnieżka;
• Pocieszenie, kompensacja ważnych potrzeb – Calineczka, Kopciuszek, Brzydkie Kaczątko;
• Zagrożenia rozwoju psychoseksualnego – Śpiąca Królewna (ukłucie wrzecionem – przedwczesna inicjacja seksualna), Czerwony Kapturek (wciągniecie do łóżka i nagabywanie przez wilka - problem pedofilii).

Baśnie mają na celu pomoc w zrozumieniu świata oraz dodatnie otuchy. Przez pokolenia były traktowane jako sposób na przyniesienie ulgi. Dzięki swoim szczęśliwym zakończeniom dają zadowolenie, radość, nadzieję. Kompensują również brak bezpieczeństwa, miłości, uznania, których niedobór powoduje niepokój. Przedstawione historie dają wsparcie i pozwalają uwierzyć w dobro, ponieważ inni spotkali się z podobnymi przeciwnościami losu i wyszli z nich obronną ręką, co oznacza, że dobro zawsze zwycięża a dobre wróżki czuwają.

Fabuła baśni porusza problemy egzystencjalne takie jak lęk przed śmiercią, porzuceniem, samotnością, odrzuceniem, rywalizacją. Czytelnik spotyka się z przesłaniem, które wyraźnie mówi, że sprawiedliwość zawsze zwycięży, nawet jeżeli ktoś w danej chwili nie otrzymuje tego co mu się należy, to otrzyma to w przyszłości i to z nawiązką.

Bruno Bettelheim przekonał badaczy, że baśnie nie tylko wpływają na poziom wiedzy u dziecka dotyczący ludzi, ich potrzeb i celów, ale wpływają głównie na jego osobowość, w związku z czym służą za bardzo cenne źródło wartości wychowawczych. Baśnie w wyraźny sposób pokazują co jest dobre i to co jest złe, postawy i zachowania, które przynoszą nagrodę oraz te, które są karane, pokazują również, że pomimo, że zło panuje przez jakiś czas to i tak dobro w ostateczności je pokona, dzięki temu formowany jest system wartości dziecka. Baśnie pokazują różne formy tego, jak może przejawiać się zło, ale również pokazują wiele sposobów na poradzenie sobie z nim.

Włączając się w baśń dziecko razem z bohaterem rozwiązuje problemy, odnosi sukcesy, pokonuje zło, osiąga szczęście. Jednocześnie dziecko nie podlega żadnej ocenie ani osądom, oraz nikt nie zmusza go do tego, jak ma postępować. W sposób subtelny i dyskretny utwór pokazuje i zachęca do tego jakim warto być, robi to za pomocą losów swoich bohaterów.

Bohaterowie baśni przeżywają problemy zbliżone do tych, które są bliskie dzieciom, np. lęk samotności, poczucie nieakceptacji, zazdrość o rodzeństwo. Dzięki empatii i zdolności utożsamiania się dziecko przeżywa uczucia bohatera wspólnie z nim. Okazuje pocieszenie i zyskuje nadzieję, że również otrzyma zrozumienie i miłość oraz jego sytuacja ulegnie zmianie. Baśń ma łagodzący wpływ na przykre emocje dziecka, dodaje mu wiary oraz chęci do przezwyciężania ciężkich chwil, daje mu radość i spokój .

Mimo upływu lat baśnie są wciąż świetną metodą terapeutyczną dla dzieci, pozostają wciąż aktualne, łatwo docierają do dzieci, które chętnie wchodzą do ich świata, w którym muszą podejmować wyzwania oraz umacniać wiarę w siebie. Baśń ma na celu uspokojenie, wspieranie rozwoju i zmniejszenie problemów emocjonalnych dziecka.

Rola baśni jest bardzo ważna i cenna w życiu dziecka. Wywiera dobry wpływ na swojego małego odbiorcę, pomaga mu się rozwijać i rozumieć sytuacje, które mają miejsce w życiu. Bez baśni życie dzieci byłoby znacznie trudniejsze i mniej przyjemne, a sposób nauki byłby trudniejszy i żmudny.

2.2. Znaczenie baśni dla indywidualnego rozwoju dziecka

Baśń jest nieodłączną częścią życia każdego dziecka. Jest pewnego rodzaju pomocną ręką , która wychowuje, edukuje, pomaga się komunikować i zrelaksować. Różnorodne zastosowanie baśni sprawia, że sięga się po nią tak często i zawsze z pozytywnym efektem. Prosta forma i fabuła pozwalają zrozumieć dziecku to, co właśnie chce mu się przekazać.
Baśń ma znaczenie :
• Wychowawcze,
• Terapeutyczne,
• Relaksacyjne,
• Komunikacyjne.

Znaczenie wychowawcze baśni przedstawia się tym, że kształtuje osobowość dziecka, wpływa na :
• formułowanie systemu wartości, pokazując w dyskretny i niewymuszony sposób wymiary dobra i zła, na konkretnych przykładach pokazuje, że pomimo to, że zło na początku było górą, to w rezultacie zostaje ukarane a zwycięstwo i nagrodę przyznaje się dobru, w związku z tym wskazuje zachowania pożądane oraz to, że warto być dobrym,
• rozwija postawę prospołeczną, zwiększa poziom wrażliwości i kształtuje postawę pomocy innym, prezentuje korzyści płynące z pomocy i współpracy,
• zwiększa odporność na stres, wskazuje sposoby walki z trudnościami, rozwija zaradność, a oswaja strach i lęk, który jest powiązany ze złem i przeszkodami,
• rozwija osobowość i ciekawość świata, oswaja z różnymi życiowymi sytuacjami,
• napawa optymizmem, przez ukazanie pozytywnych rozwiązań trudnych sytuacji,
• pobudza twórczość, pomysłowość, wyobraźnię, współodczuwanie.
Znaczenie terapeutyczne ma za zadanie wspieranie osobowości, odbywa się to przez:
• pomoc w rozwiązywaniu własnych problemów dzięki ukazaniu przykładów bohaterów, którzy przeżywali podobne emocje,
• daje nadzieję na dobre zakończenie nawet największych trudności a zło zostaje pokonane,
• wspiera i dodaje otuchy, ponieważ pokazuje, że nie tylko nas dotyka taka sytuacja,
• dzięki pokazaniu pokonania przeciwności łagodzi napięcia i usuwa lęk,
• zwiększa samoocenę i dodaje wiary we własne siły dzięki po zidentyfikowaniu się z bohaterem,
• wytwarza ufność względem innych ludzi, ponieważ w baśniach, ludzie niosą pomoc potrzebującym,
• przez utrwalanie postawy aktywnej i otwartej wzmacnia motywację,
• zwiększa skuteczność rozwiązywania problemów, dzięki ukazaniu wzorców działania,
• dzięki wiedzy życiowej pomaga podjąć lepsze decyzje.

Znaczenie relaksacyjne objawia się przez:
• uspokojenie,
• wyciszenie,
• odprężenie,
• usypianie.

Znaczenie komunikacyjne to:
• ukazanie ważnych treści życiowych w inny sposób,
• forma porozumienia między dziećmi a dorosłymi na ważne życiowe tematy,
• daje dorosłym możliwość zrezygnowania z karcenia i pouczania, przez zaprezentowanie łatwo przyswajalnych treści.

Baśnie pełnią ważną rolę wychowawczą w życiu dziecka, między innymi aktywizują jego wyobraźnię, pomagają rozwiązać trudne problemy, wyjaśniają czym jest dobro i zło oraz jakie niosą ze sobą konsekwencje, a także pozwalają dzieciom przenieść się w świat magii i fantazji. E. Bettelhim napisał, że „baśń to elementarz, z którego dziecko uczy się czytać we własnym umyśle, elementarz napisany w języku obrazów. Jest to jedyny język, dzięki któremu możemy rozumieć siebie i innych, zanim dojrzejemy intelektualnie” . Słowa te dowodzą, jak ważną rolę odgrywa baśń w indywidualnym rozwoju dziecka. Dzięki niej mały odbiorca kształtuje swój intelekt, światopogląd i emocjonalność. Baśń niesie w sobie wartości, które mają swoje odzwierciedlenie na wielu płaszczyznach. Pozwala dziecku poznać otaczający go świat, dzięki czemu łatwiej mu jest go przyswoić. Pokazuje sytuacje, które znajdują odzwierciedlenie w życiu codziennym, przez co łatwiej zrozumieć trudne sytuacje, które mają miejsce. Baśń wyciąga w stronę odbiorcy pomocną rękę, pomaga opanować natłok wrażeń i wprowadzić porządek.
Biorąc przykład z bohaterów baśniowych dziecko uczy się jak stawiać czoła trudnym sytuacjom i jak je rozwiązywać. „Baśń konfrontuje dziecko z podstawowymi kłopotami egzystencjalnymi człowieka. Ukazuje pewien problem egzystencjalny w sposób bardzo prosty i zwarty. Pozwala go uchwycić, przez pokazanie go w najistotniejszej formie, podczas gdy bardziej złożona fabuła utrudniłaby zrozumienie” . Dzięki temu odbiorca poznaje bohaterów literackich podobnych do siebie, którzy również mają problemy, ale dzielnie z nimi walczą i wygrywają. Poprzez prostą fabułę i łatwy przekaz mały czytelnik nie ma problemów ze zrozumieniem teksu oraz z przyjęciem jego przekazu.

Świat przedstawiony w baśni jest czarno – biały, ponieważ postać jest albo dobra albo zła. Tak wyraźne rozgraniczenie pozwala dzieciom w łatwy sposób ocenić zachowanie, przedstawienie w bardziej zawiły i niejednoznaczny sposób postaci mogłoby budzić wątpliwości u dzieci oraz same mogłyby mieć trudność z oceną. W czasie dorastania i rozwoju psychiczno – intelektualnego wachlarz uczuć dziecka powiększa się, dlatego na początku musi być czerń i biel, dopiero później zaczynają się inne odcienie.

Baśń pomaga dziecku przejść z okresu dziecięcego w młodzieżowy łagodnie i nieinwazyjnie, ponieważ „skierowana jest na przyszłość i skłania dziecko, żeby zrezygnowało z dziecięcej potrzeby zależności i osiągnęło egzystencję niezależną, dającą więcej zadowolenia” . Jest to pewnego rodzaju pomocna ręka, która pomaga dziecku zrozumieć, że powinno zacząć dorastać.

Podczas słuchania baśni dziecko się również uspołecznia. W historiach poznaje tradycje kulturowe danego społeczeństwa oraz przeważnie zna te same baśnie co inne dzieci, dzięki czemu w łatwy sposób może nawiązać nić porozumienia z rówieśnikami. Wśród sytuacji i przeżyć, które dotykają bohaterów, dziecko rozpoznaje również przeżycia podobne do swoich . Dzięki czemu uczy się je nazywać i rozpoznawać oraz rozumieć.
H. Ratysińska za główne walory baśni uznaje :
• rozwój wrażliwości estetycznej, dzięki czemu dziecko otwiera się na wartości przekazywane przez literaturę,
• rozwój intelektualny,
• kształtowanie wyobraźni i postawy twórczej,
• rozwój życia emocjonalnego,
• wychowanie społeczne.
Dziecko poznając baśń wykorzystuje z niej to, co w danej chwili jest mu najbliższe i najpotrzebniejsze. Baśń wpływa również na kształtowanie postaw estetycznych i poznawczych swojego odbiorcy. Dzięki prostej fabule i charakterologicznej jednoznaczności bohaterów dzieci mogą bez problemu ocenić ludzkie zachowanie i motywacje, a co za tym idzie tworzą swój wzorzec moralno – etycznego postępowania. „Baśnie wpływają również na rozwój wrażliwości estetycznej, dzięki pięknu języka, opisów, formy, uczą rozumienia ludzi innych narodów i ras, poznają ich obyczaje, przyrodę i geografię” .

Jak więc widzimy, baśń ma ogromny wpływ na rozwój dziecka. Wpływa na kształtowanie jego osobowości, postawy i dba o właściwy rozwój. Jej działanie na wielu płaszczyznach pozwala zadbać o każdy element życia. Baśń uczy, wychowuje, relaksuje i uczy komunikowania się swojego małego czytelnika.

2.3. Wartości baśni w pracy z dziećmi przedszkolnymi

Wiek przedszkolny jest dla dzieci okresem wychowania i socjalizacji, zarówno w kręgu rodzinnym jak i w przedszkolu. W tym czasie ważną rolę w życiu małego człowieka odgrywa baśń, która pomaga mu porządkować informację i dostarczać przeżyć . Przybliża nie tylko pozytywne uczucie, ale również te złe, z którymi dziecku znacznie trudniej sobie poradzić, np. lęk, strach, brak akceptacji.

W okresie przedszkolnym dziecko jest podatne na wiedzę, chłonie nowe wiadomości i sytuacje, jest ciekawe świata i życia. Dlatego warto wykorzystać do pracy baśń, która w przyjemny sposób pokaże dziecku prawdy rządzące światem, oczekiwane zachowania oraz przybliży różne stany emocjonalne. To właśnie w tej literaturze najwyraźniej rozgraniczone jest dobro i zło, oraz zestawiona odwaga, pracowitość i dobroć z chciwością, lenistwem i tchórzostwem. Czytelnik musi sam wybrać, po której stronie stanie, dlatego mimowolnie przenosi się w świat magii. Dziecko czasami może się zagubić, może nie wiedzieć jak znaleźć rozwiązanie, dlatego w tym procesie ważną rolę pełni również nauczyciel, który wtedy pomaga znaleźć wyjście z nurtującej sytuacji.

Baśń jest wprowadzana w przedszkolu jako element zajęć, nauczyciel może odnieść się do niej podczas kształcenia językowego, omawiania konfliktów, lub traktowanie jej jako metodę motywacyjną. Podczas samego procesu czytania odbiór tekstu odbywa się na trzech płaszczyznach: słuchanie i rozumienia tekstu w sposób dosłowny, interpretacyjny i krytyczny. Dzięki rozwijaniu tych umiejętności dziecko może odczytać nie tylko bezpośrednią informację, która jest zawarta w tekście, ale zaczyna również ją interpretować, przez co dopatruje się dodatkowych sensów i poddaje utwór ocenie. Słuchając baśni mały odbiorca napotyka się na coraz trudniejsze pojęcie teoretycznoliterackie, np. musi odróżnić elementy realistyczne od fantastycznych, poznaje czym jest ożywienie i uosobienie oraz siły nadprzyrodzone, nadnaturalne zjawiska i postacie oraz cudowne zdarzenia.

Przedszkolak utożsamia się z bohaterem baśni, dzięki czemu ma punkt odniesienie do tego co przeżywa, doświadcza, problemy bohatera traktuje jak swoje. Dzięki obcowaniu z baśni dziecko uczy się dostrzegać wartości i je oceniać. Ponad to daje możliwość wypowiedzenia się na dany temat, przez co rozwija zasoby języka, pobudza ekspresję w działaniu na wielu płaszczyznach: teatralnej, plastycznej, muzycznej czy tanecznej. Ta najpopularniejsza literatura dla dzieci bawi i rozwija, jednocześnie pełniąc funkcje dydaktyczne. Baśnie wpływają również na psychologiczne zmiany dziecka w wieku przedszkolnym przez recepcję odbioru utworu. „Nic więc dziwnego, że problemy związane z odbiorem baśni i ich oddziaływaniem na kształtowanie się osobowości dzieci zaprzątają ciągle uwagę psychologów i pedagogów na równi z literatami i działaczami kultury” . M. Tyszkowa zauważa, że rozwój dziecka wpływa na dotychczasowe potrzeby psychiczne i wywołuje nowe.

Dziecko w wieku przedszkolnym jest wrażliwe na sztukę, a przede wszystkim na literaturę baśniową, która dostarcza wielu wzorców, co odpowiada jego potrzebom rozwojowym. Następuje rozwój możliwości poznawczych dziecka, innych niż te, które ukształtowały się podczas procesu przyswajania wiedzy. Zaczyna rozwijać się myślenie intuicyjne oraz zdolności pojmowania rzeczywistości, nie wykonując jej werbalizowania ani analizowania .

Schematy poznawcze przedszkolaka są mało skomplikowane, przez co baśń świetnie się w nie wpisuje. Tendencja przedstawiania świata w sposób czarno – biały jest bliska dzieciom, ponieważ one nie rozumieją go dokładnie, a raczej prosto i ogólnie. Problemy bohaterów muszą być bliskie odbiorcom, wówczas będą rozumiane i współodczuwane oraz zostawią po sobie ślad . Słuchanie baśni sprzyja również ćwiczeniu koncentracji, która jest niezwykle ważna w procesie rozwoju. Dziecko może poznać „jakie wartości są cenione, dzięki jednoznacznemu pokazaniu kogo i za co spotyka nagroda lub kara. Dociera do sfery dziedzictwa kulturowego, poznając symbole i metafory, by odtąd np. lisa kojarzyć ze sprytem, a zatrute jabłko z fałszem i zazdrością” .

aśń w wychowaniu przedszkolnym służy jako wsparcie edukacyjne dla nauczyciela. Pokazuje dziecku świat teatru, rozwija słownictwo, wzbogaca myślenie przyczyno – skutkowe. Również ważny jest aspekt wychowawczy i terapeutyczny, a nie tylko dydaktyczny. Przeprowadzane badania na temat baśni w edukacji przedszkolnej wskazują, że „ głośne czytanie dziecku: buduje więź między dorosłym i dzieckiem; zapewnia rozwój emocjonalny dziecka; rozwija język, wyobraźnię i pamięć: poprawia koncentrację, uczy myślenia, poszerza wiedzę ogólną, wzmacnia poczucie własnej wartości, zapobiega uzależnieniu od telewizji i komputerów; kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie” .

Początkowo dzieci traktują książkę jak kolejną zabawkę – przedmiot, który można dotykać, oglądać, przewracać mu kartki, gnieść, targać i po nim rysować. Jednak z czasem na ilustracjach zaczyna dostrzegać znane mu zwierzęta, postacie, przedmioty i zaczyna się tym interesować. Później poznaje treść tej książki, która zaczyna odwoływać się do wyobraźni i odczuć. We wczesnym dzieciństwie (2 – 3 lata) dziecko zaczyna mieć pierwsze kontakty z książką, jest słuchaczem i obserwatorem . Dopiero w przedszkolu zaczyna się regularne i świadome oglądanie ilustracji oraz kojarzenie tego co się słyszy z oglądanymi ilustracjami.
Baśń może posłużyć również jako forma zabawy. Przez zaangażowanie w historię bohaterów dzieci się zaktywizują i podejmą próbę przedstawienia poznanej historii. W czasie przygotowań będą musiały rozwiązać różne problemy, przygotować scenografię i stroje, przez co się zaangażują i zaczną działać samodzielnie. Inscenizacje wpływają również na rozwój twórczości plastycznej, stają się pewnego rodzaju inspiracją.

Wiek przedszkolny jest ważnym etapem w życiu dziecka, to wtedy tworzą się nawyki, kształtują procesy umysłowe, uczuciowe, osobowości i charakteru. Dlatego tak ważnym jest, żeby dostarczyć małym czytelnikom właściwą literaturę, a baśnie są tego najlepszym przykładem . To rodzaj literatury, który najlepiej dotrze do małego odbiorcy i pomoże poznać otaczający go świat.