Trzęsienia ziemi

Trzęsienia Ziemi są to drgania skorupy ziemskiej, ich przyczyną jest rozchodzenie się fal sprężystych z głębszych sfer Ziemi.

Rocznie jest rejestrowanych około 10 tys. trzęsień Ziemi, lecz niewiele z nich jest odczuwane przez człowieka. Miejsce w którym tworzą się fale sejsmiczne, jest nazwane ogniskiem lub hipocentrum. Natomiast miejsce na powierzchni Ziemi, do którego fale dotrą najszybciej - epicentrum. Podmorskie trzęsienia Ziemi charakteryzują się tym, że towarzyszą im fale nazywane tsunami (wysokość do 40m), które rozchodzą się we wszystkich kierunkach z ogromną prędkością (nawet 900 km/h), powodując ogromne zniszczenia na wybrzeżach. Siłę trzęsień Ziemi określa się przy pomocy skali Richtera.

W zależności od przyczyny wywołującej trzęsienia Ziemi można wyróżnić trzy ich rodzaje:

Trzęsienia tektoniczne są związane z przemieszczaniem mas skalnych w skorupie ziemskiej, występują przede wszystkim na granicach między płytami litosfery. Będą to strefy grzbietów śródoceanicznych, strefy podchodzenia jednej płyty pod drugą, a więc obszary łuków wysp i rowów oceanicznych. Występowanie tego typu trzęsień wiąże się również z obszarami fałdowymi, które powstały podczas orogenezy alpejskiej, gdzie następuje rozładowanie naprężeń. Trzęsienia Ziemi tego typu towarzyszą również uskokom. Jednym z najbardziej znanych uskoków jest San Andreas w Kalifornii, gdzie w 1906 roku nastąpiło przesunięcie poziome warstw skalnych o 7 metrów na długości 400 km. Tektoniczne trzęsienia są najgroźniejsze i stanowią około 90% wszystkich trzęsień.

Trzęsienia wulkaniczne towarzyszą najczęściej wybuchom wulkanów i przedzieraniu się magmy przez skały. Są one znacznie mniej groźne od poprzednich i stanowią około 7% ogólnej liczby trzęsień.

Trzęsienia zapadliskowe związane z przemieszczaniem się niedużych mas skalnych np. podczas zapadania się stropów jaskiń bądź zawalenia się wyrobisk górniczych (tąpnięcia). Tego typu trzęsienia są z reguły słabe, mają niewielki zasięg i stanowią około 3% wszystkich trzęsień.

Ze względu na częstotliwość występowania trzęsień Ziemi obszary dzielimy na sejsmiczne, pensejsmiczne, asejsmiczne.

Obszary sejsmiczne charakteryzują się dużą częstotliwością silnych trzęsień Ziemi. Jest to strefa położona wokół Oceanu Spokojnego. Obszary pensejsmiczne są to obszary, na których trzęsienia występują sporadycznie lub często, ale są bardzo słabe. Przykładem może być obszar Północnej Europy, Masyw Centralny, Ural, strefa Wielkich Rowów Wschodnioafrykań-skich. Obszary asejsmiczne są pozbawione trzęsień i są to stare platformy kontynentalne i dna oceaniczne z wyjątkiem strefy grzbietów i rowów. Największa ilość trzęsień Ziemi jest noto-wana na obszarach położonych wokół Pacyfiku (80%).

Skutki trzęsień Ziemi są ogromne, szczególnie na obszarach o dużej gęstości zaludnienia. Powodują one nie tylko wielkie straty materialne, ale również ginie dużo ludzi. Trzęsienie, które nastąpiło w styczniu 1995 roku w Japonii, pochłonęło 5000 ofiar i pozostawiło bez dachu nad głową 2 mln osób. Jeszcze więcej ludzi zginęło podczas trzęsienia Ziemi w Iranie w 1990 roku - 40 tys. ludzi. Ogromne straty w ludziach mają miejsce podczas trzęsień Ziemi w Chinach. W 1976 roku zginęło około 250 tys. ludzi, a dwukrotnie więcej zostało rannych. Z tego względu konieczne są badania sejsmologiczne i wcześniejsze ostrzeganie ludności, tym bardziej że około 40% trzęsień Ziemi jest poprzedzonych nasileniem się słabych wstrząsów sejsmicznych. Na podstawie tej i innych obserwacji można prognozować trzęsienia Ziemi i ostrzegać przed nimi.