Imię róży - Czas i miejsce akcji
Czas akcji „Imienia róży” jest dokładnie określony - to koniec listopada 1327 roku. Wspomina o tym Adso z Melku, narrator historii opisanej w powieści. Wtedy właśnie podróżuje on, u boku brata Wilhelma z Baskerville, do klasztorów położonych w ówczesnych Włoszech.
Miejscem akcji jest leżące w górach, niedostępne benedyktyńskie opactwo. Znajduje się ono w paśmie gór Apenińskich, gdzieś między Piemontem i Ligurią a Francją. To bardzo nieprecyzyjny opis, ale nic więcej nie wiemy. Narrator Adso nie podaje nazwy opactwa. Wiadomo, że siedziba mnichów jest majestatyczna, otaczają ją mury, a jej ozdobą jest ośmiokątny gmach z trzema rzędami okien. Tam mieści się biblioteka i skryptorium. Obok znajduje się kościół, budynek klasztoru i dormitorium. W opactwie jest także szpital, łaźnia, kuźnia, stajnia i obory.
Akcja powieści toczy się w ciągu siedmiu dni, każdy dzień podzielony jest na okresy, odpowiadające godzinom liturgicznym zakonu benedyktynów. Dzień zaczyna się do jutrzni – to od 2.30 do 3.00, potem jest lauda, od 5.00 do 6.00 rano, kończy się kiedy nastaje świt. Pryma to okres tuż przed zorzą poranną, około 7.30, tercja przypada na godzinę 9.00, seksta to południe, nona czas między 14.00 a 15.00, nieszpór od 16.30 do zmierzchu, a potem kompleta o godzinie 18.00. Godzinę później mnisi kładą się spać. Taki rozkład dnia obowiązuje zimą.
Geneza utworu
Umberto Eco twierdzi, że na pomysł napisania „Imienia róży” wpadł przypadkiem, kiedy znajoma redaktorka poprosiła go o stworzenie krótkiej powieści kryminalnej. Był rok 1978, dwa lata później powieść ukazała się na rynku. Eco opowiada, że intryga kryminalna miała być osnuta wokół pomysłu otrucia mnicha, a początkowo chciał akcję umieścić w czasach współczesnych. Potem postanowił przenieść ją w czasy, które dobrze zna, czyli średniowiecze.
Zabieg z narratorem (Adso z Melku) zastosował specjalnie, bo, jak twierdzi, lubił styl i naiwność kronikarzy średniowiecznych. Ale nie tylko: Eco, znany naukowiec, profesor semiologii z Uniwersytetu w Bolonii, wspomina: „...wstydziłem się opowiadać. Czułem się jak teatralny krytyk, który nagle stanął w świetle ramp i wie, że patrzą na niego dotychczasowi koledzy z parteru”. Dlatego relację o wydarzeniach w średniowiecznym klasztorze włożył w usta Adsa. Powieść wyszła w 1980 roku i okazała się wielkim sukcesem. Sześć lat później książkę sfilmowano, w roli Wilhelma z Baskerville wystąpił Sean Connery, a film reżyserował Francuz, Jean Jacques Annaud.
Plan wydarzeń
Dzień pierwszy
1. Wilhelm i Adso docierają do stóp opactwa.
2. Wilhelm pomaga braciszkom z klasztoru odnaleźć konia opata.
3. Wilhelm rozmawia z opatem, który prosi go o pomoc w wyjaśnieniu śmierci brata Ademusa.
4. Wilhelm spotyka się z Hubertynem z Casale, zakonnikiem ściganym niełaską papieża.
5. Wilhelm rozmawia z bratem herborystą, Sewerynem.
6. Franciszkanin i Adso zwiedzają skryptorium i rozmawiają z bratem Jorge.
7. Goście zwiedzają resztę opactwa, Wilhelm opowiada braciszkowi, zajmującemu się obróbką szkła, o swoich szkłach do czytania.
8. Wieczerza mnichów, Wilhelm i Adso podejmowani przez opata, nowy spór z bratem Jorge.
Dzień drugi:
1. Znalezione zostaje ciało drugiego mnicha, Wenancjusza.
2. Wilhelm zauważa dziwne zachowanie dwóch mnichów.
3. Przesłuchanie Bencjusza i Berengara.
4. W skryptorium Wilhelm próbuje obejrzeć stół, przy którym pracował Wenancjusz.
5. Bencjusz rzuca kolejne podejrzenia.
6. Wilhelm i Adso idą nocą do skryptorium.
7. Bohaterowie odkrywają notatkę, którą sporządził Wenancjusz.
8. Ktoś zabiera szkła powiększające Wilhelma.
9. Nocna wyprawa Wilhelma i Adsa do biblioteki.
10. Zniknięcie Berengara.
Dzień trzeci:
1. W celi Berengara zostaje znalezione krwawe płótno.
2. Wilhelm prosi mistrza szklarskiego o sporządzenie nowych szkieł powiększających.
3. Opat informuje Wilhelma, że dowódcą delegacji papieskiej będzie Bernard Gui, człowiek im nieprzychylny.
4. Wilhelm i Adso rysują plan biblioteki – labiryntu.
5. W kuchni Adso spotyka młodą dziewczynę.
6. Adso i Wilhelm odkrywają ciało Berengara w łaźni.
Dzień czwarty:
1. Oględziny ciała Berengara, ma język i palce umazane czarną substancją.
2. Jeden z mnichów przypomina sobie, że także palce Wenancjusza ubrudzone były czymś czarnym.
3. Seweryn, mnich odpowiedzialny za zioła i substancje lecznicze, opowiada, że przed laty
zginęła z jego celi substancja, powodująca powolną śmierć.
4. Mnich Salwator mówi, że widział ciało Wenancjusza w kuchni, nie wie, kto mógł je umieścić w kadzi.
5. Szkła powiększające Wilhelma odnajdują się w celi Berengara.
6. Wilhelm odczytuje notatkę Wenancjusza, ale nadal nie rozumie jej sensu.
7. Do opactwa przybywają wysłannicy papieża z Bernardem Gui.
8. Nocą franciszkanin i Adso zakradają się do biblioteki.
9. Bernard Gui oskarża mnicha Salwatora i wiejską dziewczynę, złapaną w klasztorze, o czary i zabójstwa.
Dzień piąty:
1. Debata teologiczna obu stronnictw – minorytów i zwolenników papieża.
2. Seweryn mówi Wilhelmowi, że odnalazł księgę, którą wykradł Berengar.
3. Zabójstwo Seweryna.
4. Mnich Remigiusz, klucznik, zostaje oskarżony o zamordowanie Seweryna.
5. Tragiczne wydarzenia w opactwie uniemożliwiają porozumienie minorytów i zwolenników papiestwa.
6. Wilhelm i Adso nie znajdują u Seweryna tajemniczej księgi, okazuje się, że zabrał ją Bencjusz i z powrotem zaniósł do biblioteki.
Dzień szósty:
1. Malachiasz, bibliotekarz, pojawia się z opóźnieniem na jutrzni. W czasie nabożeństwa mdleje i umiera.
2. Palce i język bibliotekarza są czarne.
3. Wilhelm wpada na pomysł, jak odnaleźć zaginioną księgę.
4. Opat żąda by franciszkanin zakończył swoje śledztwo.
5. Wilhelm i Adso idą do biblioteki, słyszą w środku głuche stukanie.
Dzień siódmy:
1. Wilhelm i Adso odkrywają tajne przejście i przedostają się do komnaty, gdzie zastają Jorgego, jednego z najstarszych mnichów opactwa.
2. Jorge przyznaje się, że uwięził opata, który domyślił się, że to on stoi za serią tajemniczych zabójstw.
3. Jorge wyznaje Wilhelmowi, że księga, którą ukrywał przez lata, to drugi tom „Poetyki” Arystotelesa.
4. Mnich daje Wilhelmowi „Poetykę”. Dolna warstwa kart księgi nasączona jest trucizną, Wilhelm zakłada
rękawice i unika pułapki.
5. Jorge ucieka z księgą.
6. Przewrócony w czasie pogoni kaganek wywołuje pożar.
7. Wilhelm i Adso uciekają z Gmachu.
8. Płonie biblioteka, ogień ogarnia całe opactwo.
Problematyka
Imię róży” to powieść wielowątkowa i wieloznaczna. Miłośnicy intrygi kryminalnej pasjonować się będą wyjaśnianiem serii tajemniczych morderstw, do jakich dochodzi w murach opactwa w północnych Włoszech. Zwolennicy literatury historycznej odnajdą fascynujący opis obyczajowości i życia średniowiecznych mnichów oraz zakulisowych rozgrywek stronnictw kościelnych i zakonnych.
Czytelnicy, którzy wolą dokonywać swoich ocen i sami wyciągać wnioski, także nie będą zawiedzeni. Wiele szczegółów i wątków powieści Eco można interpretować na różne sposoby i wyciągać różne wnioski. Autor prowokuje do niemal filozoficznej dysputy na temat granic wiary i sztuki, granic między fanatyzmem religijnym a własnymi sposobami wielbienia Boga.
Osoby
Wilhelm z Baskerville
Franciszkanin, mnich około pięćdziesięcioletni, urodził się na terenach obecnej Anglii, w przeszłości był inkwizytorem, bystry i przenikliwy a jednocześnie dobry i uczciwy. W sporze z papieżem broni Kościoła ubogiego, propagowanego przez św. Franciszka.
Brat Wilhelm jest człowiekiem ogromnej wiedzy, bardzo energicznym i zdecydowanym, jednocześnie popada w chwile odrętwienia i apatii, kiedy siedzi zamyślony i nic nie robi. Wilhelm jest nauczycielem i przewodnikiem dla młodego nowicjusza Adso, z którym próbują rozwiązać zagadkę zabójstw mnichów, do jakich dochodzi w opactwie.
Adso z Melku
Osiemnastoletni nowicjusz zakonu benedyktynów, towarzysz brata Wilhelma. Adso jest sekretarzem franciszkanina, podróżującego po miastach i opactwach północnych Włoch. Adso uczy się od Wilhelma, podziwia jego opanowanie, bystry umysł i doświadczenie. Sam skłonny jest do egzaltacji. Wydarzenia w książce opowiedziane są z perspektywy nowicjusza Adsa.
Brat Jorge
Jeden z najstarszych mnichów opactwa, zdeklarowany przeciwnik franciszkanów i idei Kościoła radosnego. Przez całe życie chronił drugi tom „Poetyki” Arystotelesa przed niepowołanymi, a mnichów, którzy chcieli ją poznać, wciągał w pułapkę i powodował ich śmierć. Główny przeciwnik Wilhelma, pan i władca bibliotecznego labiryntu. Fanatyk religijny, jednocześnie doskonały znawca teologii, przenikliwy i pomysłowy. Ostatecznie zwycięża – Wilhelmowi nie udaje się zdobyć księgi Arystotelesa.