Dwudziestolecie międzywojenne

Dwudziestolecie międzywojenne

I. Wpływ 1918 r. na literaturę polską.

Odzyskanie niepodległości przez Polskę i zmienione warunki polityczne wpłynęły na ideowe i artystyczne oblicze literatury. Zmieniają się głoszone idee, poglądy, problematyka utworów.

W latach niewoli literatura była czynnikiem integrującym naród w sensie politycznym i kulturalnym. Podtrzymywała w narodzie wiarę w lepszą przyszłość, wskazywała drogę ku wolności, nawoływała do czynu zbrojnego, bądź zachęcała do wytrwałej pracy organicznej jako niezbędnego warunku przetrwania niewoli. Kierowała uwagę społeczeństwa w stronę ludu, przeszłości narodowej, by stamtąd czerpać oparcie moralne, siły do walki i nadzieję na lepsze jutro.

1918 - literatura została zwolniona z obowiązku sprawowania duchowego przywództwa nad narodem, nawoływania do walki narodowowyzwoleńczej i opiewanie martyrologii narodowej.

Antoni Słonimski pisze:
"Jestem wolny, wolny
więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada"

Lechoń:
"A wiosną niechaj wiosnę
Nie Polskę zobaczę"

Zmieniła się więc tematyka utworów literatura mogła zwrócić się teraz w stronę życia codziennego, zająć się sprawami osobistymi człowieka, ego życiem wewnętrznym, zachowaniem, pojawia się zwykły, szary człowiek



II. Grupa "Skamander"
Najważniejsze ugrupowanie poetyckie dwudziestolecia międzywojennego; najbardziej wpływowa grupa poetycka.

Tworzy ją wielka piątka:
Julian Tuwim
Antoni Słonimski
Jarosław Iwaszkiewicz
Kazimierz Wierzyński

Uformowała się w latach 1916 - 1919. Wokół pisma studentów Uniwersytetu Warszawskiego "Pro arte et studio" /za sztuką i nauką/ później "Pro arte"
Wkrótce poeci ci uzyskali drugą trybunę swych wystąpień. Była nią kawiarnia "Pod picadorem" - właściwie kabaret literacki. Obok poetów występowali tam malarze i aktorzy. W grudniu 1919 r. picadorczycy wystąpili na wieczorze autorskim pod nazwą "Grupa Skamander". Jest to nazwa programowa, ma wskazywać na przywiązanie do tradycji i na chęć przeniesienia tej tradycji w rodzącą się rzeczywistość nowej Polski. Nazwa zaczerpnięta z "Akropolis" Stanisława Wyspiańskiego
"Skamander połyska
wiślaną świecąc falą"
również Skamander to rzeka, która płynęła wokół Troi w "Iliadzie" - Achilles walczył z bogiem tej rzeki.

Program Skamandra:
Skamander jest grupą programowo bezprogramową. tzn, poeci nie stworzyli i nie chcieli stworzyć żadnego programu. Połączyła ich w grupę poetycką sytuacja kulturowa, w której debiutowali. Mieli świadomość, że tworzą nową poezję; czytelnicy oczekiwali na literaturę, która zrezygnuje ze służby społecznej i pokrzepienia serc.

Poezję Skamandra cechuje:
- bezprogramowość
- apolityczność
- witalizm, energia do działania
- niefrasobliwość życiowa, pobłażliwość w stosunku do życia
- radość
- poezja adresowana jest do prostego człowieka,
- wprowadzenie do poezji języka potocznego
- jako bohatera wiersz wprowadzał człowieka prostego, "szarego" , lub tłum ludzi.
- nie chcieli wybijać się ponad przeciętnych ludzi, ponad tłum, przeciętność, czuli się na równi z innymi ludźmi pracownikami, tyle, że ich pracą było pisanie, pracowali słowem
- do poezji wprowadza pejzaż miasta.
- stoją w opozycji do poezji romantycznej i młodopolskiej

Romantyzm:
poeta to wieszcz, przywódca duchowy narodu, jednostka wybitna, geniusz

Młoda Polska:
poeta to jednostka wybitna, ale niszczy ją przeciętność i tłum, pospolitość

Skamander:
poeta nie wyróżnia się spośród tłumu, jest takim samym człowiekiem i obywatelem jak inni.


III. Julian Tuwim jako przedstawiciel grupy Skamander


"Wiosna" - dytyramb /dytyramb - pieśń radosna pochwalna/

Tłum idzie witać wiosnę. Tłum:
rozszalały, gwarny, rozpustny, hołota, "gnój miasta" - tłum miejski

pejzaż miejski:
rynki, kamienice, dźwięki fabryki, hotele, szyki, domy publiczne, powozy.

Zastosowanie języka potocznego i wulgaryzmów:
pyski, wyglancowane, bachory, psiekrwie, brzuchate kobyły ( kobiety z ciąży), kawalerskie choroby, śliskie łapy, krzywe pędraki - płody ludzkie

Wiosna ukazana jako jurne święto - święto seksu, zmysłowości
uwaga poety skierowana jest na rozpustę tłumu: jest próżny, kieruje się popędem seksualnym, żądzą
jednocześnie występuje pochwała tłumu:
fascynacja tłumem, jego zachowaniem - zdania wykrzyknikowe, gwałtowne


"Mieszkańcy"
Bohaterowie to mieszczanie.
mieszczanie to tępa masa ludzi, nie myślący, ograniczeni, dbają tylko o zaspokojenie najprymitywniejszych potrzeb, każdy dzień spędzają tak samo, ich życie jest bezwartościowe, jednostajne, szare.
Ci "straszni ludzie" żyją w "strasznych domach", na "strasznych ulicach",
Aby oddać prymitywizm mieszczan, wprowadzone są elementy języka potocznego: tyłki, bełkot ludzi, bredzenie, łby o nocniki tłukące.
krytyka kołtunerii mieszczańskiej /podobnie "Moralność pani Dulskiej "/

Od "Wiosny" do Mieszkańców" następuje ewolucja postawy do krytyki i potępienia.


"Rewizja"

ukazana jest rewizja w domu:
4 rewidujących i 1 rewidowany.

Rewidujący:
grzeczni, uśmiechnięci, lecz jednocześnie niebezpieczni; ich twarze to maski, nieszczerzy, kłamliwi,

rewidowany:
jest przestraszony, "zimny strach go skłębił" - człowiek przeciętny


"Do prostego człowieka"
Obraz:
prości ludzie idą na wojną by ginąć
tymczasem wojna jest doskonałym interesem dla władców i elit kierujących państwem

Używane są slogany, język propagandy
stosunek do bohatera - przyjazny, piszący te słowa występuje w obronie prostego człowieka. nawołuje do buntu i sprzeciwu:
"Rżnij karabinem w bruk ulicy,
Twoja jest krew a ich nafta"


"Rzecz Czarnoleska"
Tradycja i dawna twórczość obecna w teraźniejszości.
Poezja Kochanowskiego jest dla Tuwima niezrozumiała, niepokojąca, ale jednocześnie ponadczasowa:
Słowo :
jest ponadczasowe, wieczne. Poezja Kochanowskiego jest ideałem wzorem, poezja porządkuje te zjawiska i pojęcia, które w życiu tworzą chaos.


"Do krytyków"
Tuwim wskazuje, że w swych wierszach nie należy doszukiwać się ukrytych treści, symboli, jak to robiono w poprzednich epokach. Tuwim pisze prostym językiem o sprawach codziennych, prostym życiu.
Wyrażone jest lekceważenie krytyków literackich i opini publicznej. Radość z życia.


Tuwim traktuje słowo w sposób szczególny, jest ono czymś więcej niż tylko środkiem przekazu. Samo słowo stało się przedmiotem refleksji. Tuwim uważa, że język poezji musi być jakościowo inny od języka wszelkich innych typów wypowiedzi , poszukuje więc jego swoistości. Słowo jest również tematem wiersza; Tuwima fascynują problemy językoznawcze; słowo nie tylko w dzisiejszym kształcie, ale i w dawnych postaciach, jego emntymologia.


"Zieleń"
zieleń jako słowo - rośnie, rozwija się, pęcznieje, dojrzewa, ciągle na nowo się odradza

"Słopiewnie"



IV. Ballady Bolesława Leśmiana a ballady romantyczne.

ballada - motywy ludowe
elementy fantastyczne
świat wierzeń ludowych
mówi narrator, narracja
rodzaj - epicko - liryczny
występuje fabuła.


"Dziewczyna"
fabuła:
dwunastu braci słyszy głos płaczącej dziewczyny, który dochodzi zza muru. Postanawiają rozbić młotami ten mur, ale podczas tej pracy umierają, potem pracują ich cienie, ale gdy cienie umarły, pracowały same młoty. Gdy wreszcie przebiły się przez mur, okazało się, że tam był tylko głos - dziewczyny nie było.
Ballada o działaniu, wysiłku braci, cieni, młotów.

Brak informacji o miejscu i czasie akcji. Podkreślony jest tylko upływ czasu.
Bracia pokochali jej głos, sądzą, że skoro jest głos, to musi też być i dziewczyna.
Motywy fantastyczne:
cienie i młoty pracują, rozmawiają, mają cechy ludzkie, istnieje tylko sam głos, mur ma stronę marzeń.

Wniosek sformułowany na wstępie: "łka więc jest" okazał się fałszywy, został sprawdzony empirycznie, mur runął, lecz za nim nie było nic oprócz głosu.

Interpretacja:
Wiara w ideał i wysiłek w celu ich osiągnięcia nie ma sensu, gdyż w rzeczywistości one nie istnieją. To tylko marzenie. Pomimo, iż poświęcenie jest daremne, nieskuteczne, ważny jest wysiłek, trud, - nadają temu poświęceniu sens. W życiu nie jest ważne osiągnięcie celu, lecz wysiłek, droga do celu, poświęcenie aby go zdobyć.
Świat jest niepoznawalny. Doświadczenie nie zawsze jest dobrą drogą poznania, zawsze istnieje jeszcze coś, czego nie można poznać.
osiągnięcie celu w życiu jest niemożliwe, bo cel w życiu nie istnieje, to tylko marzenie.
Świat jest mieszaniną rzeczywistości i marzeń, więc nie można go poznać. Granica między rzeczywistością, a sferą marzeń jest bardzo płynna.


"Topielec"
fabuła:
wędrowiec chciał poznać zieleń "samą w sobie" Demon zieleni ogarnął go i utopił.


Fantastyka:
demon zieleni,


neologizmy:
zamrocz - mrok, ciemność, noc,
zniszczota - zniszczenie
wszechleśny - z całego lasu, ze wszystkich lasów.
niedowcielenie - coś, czego nie da się wcielić w życie.

Funkcja neologizmów
- zwiększają siłę wyrazu, ekspresję.
- osiągnięcie zwięzłości myśli, wieloznaczność.
- nazywają coś, co nie istnieje ( bezśmiech, bezbrzask)

neologizmy te odzwierciedlają skomplikowaną filozofię Leśmiana:
istnieje byt i niebyt
niebyt podlega tym samym prawom co byt.
Symbolika:
człowiek zatracający się w marzeniach odczłowiecza swą duszę. Człowiek przestaje być człowiekiem , może zostać pozbawiony świadomości.
Całkowita łączność człowieka z przyrodą prowadzi do utraty człowieczeństwa.


ballada Leśmiana ballada romantyczna
ludowość
łączenie realizmu z fantastyką
nie ma określonego czasu i miejsca określony czas i miejsce
fabuła ma znaczenie symboliczne fabułę traktuje się dosłownie
świat jest kreowany i stwarzany przez narratora świat przedst. obiektywnie, niezależnie od autora

narrator przekształca motywy ludowe i traktuje je jako pretekst doukazania filozoficznych problemów XX w tzw. narrator naiwny, przedstawia to co widzi i o czym wie często przyznaje się do swej niewiedzy


wygłasza prawdy moralne.


Jarosław Iwaszkiewicz. - wiersze o słowach
"Oktostychy"
"Erotyk"