Rynek - mechanizm rynkowy, rodzaje rynku, rynek papierów wartościowych, konkurencja rynkowa

Mechanizm rynkowy

Mechanizm rynkowy, to oddziaływanie elementów rynku popytu, podaży i ceny, w celu osiągnięcia równowagi rynkowej. Równowaga na rynku występuje wtedy, kiedy wielkość popytu równa jest wielkości podaży.

Na rynku, przy równowadze rynkowej nie występuje nadwyżka ani niedobór.

Nadwyżka - O nadwyżce rynkowej mówimy wtedy, kiedy wielkość podaży jest większa przy danym pozornie cen.

Niedobór - Gdy podaż jest mniejsza od popytu, przy danym poziomie cen.

Rynek pełni funkcję reduktora procesów gospodarczych, poprzez grę popytu i podaż, dokonuje obiektywnej wyceny poszczególnych towarów, ustalając ich wartość wymienną, czyli cenę. Cena jest dla poszczególnych podmiotów informacją, o przebiegu procesów gospodarczych, jest dla nich parametrem, który umożliwia przeprowadzenie rachunku ekonomicznego.

Punkt przecięcia krzywej popytu z ceną podaży stanowi cenę równowagi rynkowej.
popyt < podaż => cena maleje => podaż wzrasta => popyt wzrasta => równowaga rynkowa
popyt > podaż =>cena wzrasta => podaż wzrasta => popyt maleje => równowaga rynkowa
Inflacja podażowa => inflacja spowodowana kosztami produkcji

Rodzaje rynków

Rynki dzielimy ze względu na: Zakres działania, Przedmiot wymiany, Przedmiot obrotu, Zróżnicowanie rynku.

Zakres działania:
- lokalny
- regionalny
- krajowy
- zagraniczny
- międzynarodowy
- światowy

Przedmiot wymiany:
- dóbr i usług
- rynek pracy
- kapitałowo pieniężny

Przedmiot obrotu:
- hurtowy
- detaliczny

Zróżnicowanie rynku:
- sprzedawcy
- nabywcy

Rynek sprzedawcy: popyt > podaż
Popyt jest większy od podaży, wówczas sprzedawcy dyktują warunki, gdyż potrzeby nabywców są niezaspokojone.

Rynek nabywcy: popyt < podaż
Z rynkiem nabywcy mamy do czynienia wtedy, kiedy popyt jest mniejszy od podaży. Kupujący wybiera najkorzystniejszą dla siebie ofertę.

Rynek dóbr i usług dzieli się na 2 rynki, dóbr i usług produkcyjnych, rynek dóbr i usług konsumpcyjnych.
Rynek dóbr i usług produkcyjnych to taki rynek, na którym mamy do czynienia z towarami nabywanymi przez przedsiębiorstw, które wykorzystują je w swej przedsiębiorczości.
Rynek dóbr i usług konsumpcyjnych to taki rynek, na którym w sposób bezpośredni zaspokajane są potrzeby nabywców.

Rynek pracy

Rynek na którym kształtują się popyt i podaż siły roboczej. Jest to rynek, na którym spotykają się pracodawcy, pracownicy i osoby poszukujące pracy. Przedmiotem transakcji na rynku pracy jest praca, czyli umiejętności, kwalifikacje i czas pracowników. Popyt na rynku pracy występuje po stronie pracodawcy, gdyż to on chce zakupić prace. Podaż występuje po stronie pracownika, który poszukuje pracy, oferując swoją pracę.

Z rynkiem pracownika mamy do czynienia wtedy, kiedy popyt na pracę jest większy od podaży. Pracodawcy mogą wówczas podnieść wysokość proponowanej płacy, lub zaproponować inne niepieniężne korzyści z pracy. Służbowy telefon, samochód opie lekarską, bezpiecznie etc.

Z rynkiem pracodawcy mamy do czynienia wtedy, kiedy popyt na pracę jest mniejszy od wielkości podaży pracy. Występuje wtedy zjawisko bezrobocia.

Rynek papierów wartościowych

Rynek papierów wartościowych jest przykładem rynku kapitałowego, na którym odbywają się transakcje kupna / sprzedaży, min. akcji i obligacji. Przedmiotem transakcji na tym rynku są papiery wartościowe.

Papiery wartościowe to dokumenty, z którego wynikają dla jego właściciela określano prawa majątkowe, prawa udziału w spółce lub prawa do otrzymania odsetek. Papiery wartościowe można podzielić na obligacje przynoszące stały zysk oraz akcje przynoszące zmienny dochód.

Wystawca obligacji to emiter.

Kupca obligacji to inwestor.

Obligacja jest dokument, na którym wydawca zobowiązuje się do zwrotu nabywcy określonej sumy, oraz do zapłacenia za ten okres odsetek.

Pożyczka taka jest zaciągana najczęściej na okres dłuższy niż 1 rok. Emitent obligacji odpowiada całym majątkiem. Obligacje wystawianie przez państwo, mają gwarancje skarbu państwa.
Akcja to dokument stwierdzający udział akcjonariuszy spółki oraz w zależności od rodzaju i ilości posiadanych akcji, do kierowania spółką, a także do uczestnictwa w podziale majątkowym spółki, w przypadku jej likwidacji. Spółki emitują akcje w celu powiększenia lub zgromadzenia kapitału.

Wyróżnia się trzy ceny akcji:
cena nominalna - cena wpisana na papierze wartościowym;
emisyjna - cena po której emitent sprzedaje akcje;
cena rynkowa - czyli cena po której dokonuje się transakcji kupna / sprzedaży w obrocie wtórnym np. na giełdzie papierów wartościowych.

Akcjonariusze mogą na akcjach stracić lub zyskać, jeżeli cena rynkowa jest wyższa od ceny jaką zapłacili za akcje, to osiągną zysk, jeżeli natomiast cena jest niższa to stracą. Rynek papierów wartościowych obejmuje rynek pierwotny (sprzedaż odbywa się za pośrednictwem instytucji finansowych - banków) oraz wtórny (giełda)

Giełda papierów wartościowych to regularni odbywające się w określonym miejscu i ustalonym czasie spotkania osób które chcą zawrzeć transakcje kupna / sprzedaży papierów wartościowych. Na giełdzie ceny zmieniają się w zależności od warunków popytu i podaży.

Popyt na akcje rośnie tych spółek, których perspektywy rozwoju są pomyślnie oceniane.

Akcje przedsiębiorstw źle prosperujących tracą na wartości.

Bessa to taka sytuacja na ryku papierów wartościowych, która charakteryzuje się spadkiem cen papierów wartościowych. W żargonie maklerskim to "ospały niedźwiedź"
Hossa to taka sytuacja na runku, która charakteryzuje się trwałym wzrostem cen papierów wartościowych. W żargonie maklerskim nazywany "rynkiem byka"

Konkurencja rynkowa

Konkurencja jest nieodłączną częścią, prawidłowo działającego runku. Zmusza ona przedsiębiorców do:
- ciągłego postępu technologicznego
- dostosowanie asortymentu do potrzeb nabywców

Producent produkuje to, co chce nabywca. Szybko zachodzą zmiany w popycie np. moda, sezonowość.

Rodzaje konkurencji: doskonała (wolna konkurencja); Niedoskonała
Niedoskonała dzieli się na: monopolistyczną (monopol) i oligopolistyczną (oligopol)
Konkurencja doskonała występuje wtedy, gdy na runku znajduje się bardzo wielu nabywców i producentów, a żaden indywidualny uczestnik rynku nie ma wpływu na sytuacje, w tym na ceny. Na taki rynek łatwo wchodzą nowe przedsiębiorstwa.

Oligopol to rynek gdzie występuje kilku silnych dostawców, którzy opanowali rynek danego produktu, a dostęp do takiego rynku dla nowych przedsiębiorców jest utrudniony np. z powodu wysokich kosztów produkcji lub rozwiązań technologicznych. Producenci oligopolu, są wzajemnie od siebie zależni, tzn. że muszą brać pod uwagę decyzje podejmowane przez pozostałe przedsiębiorstwa

Monopol to brak konkurencji
Monopol to rynek na którym nie występuje konkurencja, ponieważ jest tylko jeden producent lub dostawca produktu nieposiadający bliskiego substytutu. Inne przedsiębiorstwa nie mają dostępu do takiego rynku, z powodów ekonomicznych technologicznych lub administracyjno-prawnych. Np. przemysł zbrojeniowy. Konsumenci są zmuszeni korzystać z oferty tego jedynego przedsiębiorstwa, nawet wówczas, gdy cena produktu i jego jakość nie są zadowalające.
Przedsiębiorstwa monopolistyczne wpływają negatywnie na prowadzenie uczciwej konkurencji, Dlatego większość państw przeciwdziała takim sytuacją, wprowadzając zakaz praktyk monopolistycznych.