Narodowość Australii

Australia, najmniejszy kontynent (o powierzchni 7,7 mln km2), położony w całości na półkuli południowej, który wraz z czterema archipelagami: Nową Zelandią, Melanezją, Mikronezją i Polinezją, rozsianymi na wielkich przestrzeniach Oceanu Spokojnego, tworzy odrębną część świata nazywaną Australią i Oceanią. Zachodnie i południowe brzegi kontynentu oblewają wody Oceanu Indyjskiego, wschodnie - Oceanu Spokojnego.

Australia liczy ok. 24,9 mln (2018) mieszkańców. Najbardziej zaludnionymi stanami są Nowa Południowa Walia (8,164 miliona - 2020) i Wiktoria (6,695 miliona - 2020), na terenie których leżą też dwa największe miasta – Sydney (5,312 miliona - 2019) i Melbourne (5,078 miliona 2019). Zamieszkany jest głównie wąski pas wzdłuż wschodniego wybrzeża z Adelajdy do Cairns, a także wybrzeże w południowo -zachodniej części Australii Zachodniej.

Do czasów II wojny światowej większość Australijczyków stanowili ludzie o brytyjskich i irlandzkich korzeniach, lecz później sytuacja uległa radykalnej zmianie. W latach powojennych nastąpił duży napływ imigrantów z Grecji, Włoch, Niemiec, Holandii, Malty, Jugosławii, Libii, Turcji i innych państw.

Ostatnimi laty masowo ściągali tu Azjaci, zwłaszcza Wietnamczycy (po wojnie wietnamskiej). Biorąc pod uwagę liczbę ludności, Australia przyjęła chyba więcej uchodźców z Wietnamu niż jakikolwiek inny zachodni kraj. Są oni przeważnie przychylnie przyjmowani.

Spis powszechny z 1996 r. wykazał, że ok. 350 tys. osób uznaje się za Aborygenów lub potomków rdzennych mieszkańców. Do tubylczych korzeni przyznaje się przeważnie ludność północnej i środkowej Australii. Większość z 28 tys. mieszkańców wysp Cieśniny Torresa, głównie Melanezyjczyków żyje w północnym Queenslandzie i na wyspach miedzy przylądkiem Jork a Papuą Nowa Gwinea.

Językiem urzędowym w Australii jest angielski, ale ze względu na różnorodność etniczną mieszkańców w powszechnym użyciu są też inne języki. Na podstawie spisu ludności w 1996 roku ustalono, że istnieje 240 dialektów, spośród których 50 jest mową rdzenną kontynentu. Oznacza to, że językiem innym niż angielski posługuje się 15% rodzin.

Najczęściej używanymi językami są włoski, grecki, kantoński, arabski i wietnamski. Coraz częściej można usłyszeć chiński, widać natomiast spadek liczby mówiących po holendersku, niemiecku, włosku i grecku.
Przewaga ludności Australii to przynajmniej oficjalnie – chrześcijanie (obecnie około 58%). Większość protestantów zjednoczyła się, tworząc odłam unitariański, do którego nie przyłączyli się anglikanie. Do tradycyjnych wyznawców – Irlandyczyków – dołączają liczni imigranci z rejonu Morza Śródziemnego. Wiele jest też mniejszości niechrześcijańskich, do których należą m.in. buddyści (1,13% ludności), wyznawcy judaizmu (0,45%) i muzułmanie (1,13%). Niemal co piąty mieszkaniec określa się jako bezwyznaniowy.

ABORYGENI

Przed kolonizacją europejską (pod koniec XVIII wieku Australię zamieszkiwało, według różnych szacunków, od 300 tys. do 1 mln Aborygenów. Pod względem antropologicznym Aborygeni tworzą odrębny typ australoidalny, wykazujący podobieństwa zarówno do typu negroidalnego, jak i europiedalnego. Przodkowie Aborygenów pojawili się w Australii ok. 40 – 60 tys. lat temu, przedostając się na te tereny prawdopodobnie z Azji, nie wiadomo jednak, czy zasiedleni dokonali jednorazowo, czy fale ich migracji powtarzały się. Aborygeni tworzyli językowo – terytorialne wspólnoty plemienne, które dzieliły się na mniejsze grupy, przemieszczając się w obrębie terytorium plemiennego w poszukiwaniu żywności.

Aż do czasu przybycia Europejczyków, nie znali rolnictwa, ani hodowli, nie posiadali umiejętności obroki metali obce im było tkactwo oraz garncarstwo. Ich skromna wytwórczość ograniczała się do obróbki kamienia, drewna, kory, włókien roślinnych, a także materiałów pochodzenia zwierzęcego (kości, skóry, pióra). Przedmioty kultu – totemy tzw. czuringa, a także inne przedmioty sakralne były zdobione rytami i rysunkami nawiązującymi do treści mitów. W ten sposób zdobiono miejsca o charakterze sakralnym. Znaczną rolę w obrzędach kultowych odgrywały poezja, muzyka i taniec

W 1986 roku liczba Aborygenów wynosiła 228 tys. ich populacja jednak stale maleje. Sytuacja ekonomiczna Aborygenów jest znacznie gorsza niż pozostałej ludności Australii – wskaźnik bezrobocia jest sześciokrotnie wyższy, a przeciętne zarobki dwukrotnie niższe niż średnia krajowa

NOWA POŁUDNIOWA WALIA

Gdy ponad 200 lat temu brytyjskie statki zakotwiczyły w zatoce Sydney, na kontynencie żyło mniej niż milion Aborygenów. Porozumiewali się oni ponad 250 językami, w tym czasie w rejonie dzisiejszego Sydney zamieszkiwało 3 tys. Aborygenów, porozumiewających się między sobą trzeba głównymi językami. Chociaż języki często się nakładały na siebie, na północnym wybrzeżu posługiwano się głównie Ku – ring – gai, wzdłuż wybrzeża na południe od Botanu Bay językiem Dharawal, zaś na równinach, u stóp Gór Błękitnych – językiem Dharug i jego odmianami.

W żadnym australijskim mieście nie mieszka tak wielu Aborygenów co w Sydney. Szacuje się, że w rejonie stolicy stanu zamieszkuje prawie 31 tys. rdzennych mieszkańców kontynentu. Wielu z nich jest potomkami plemion koczowniczych, które przywędrowały w tej rejon z głębi lądu. Powyższa liczba uwzględnia niewielki odłamek tzw. Torres Astrait Islanders ( mieszkańcy wysp Cieśniny Torres), która niegdyś zamieszkiwali grupę wysp u wybrzeży Australii, niedaleko Papui Nowej Gwinei. Przedmieście Redfern zamieszkują liczni, niezwykle żywotni potomkowie plemion Koori. Wielu Aborygenów z północno – wschodniej Australii określa się jako Koori.

AUSTRALIA POŁUDNIOWA

LUDNOŚĆ ABORYGEŃSKA

Szacuje się, ze na początku XIX w. Australię Południowa zamieszkiwało 12 tyś. Aborygenów. W ciągu następnych dziesięcioleci po przybyciu białych osadników wielu z rdzennych mieszkańców kontynentu poniosło śmierć z ręki przybyszów lub zginęło z głodu i chorób. Aborygeni zostali wyparci z większości ziem, z wyjątkiem rolniczych obszarów północno -zachodnich.

Dziś większa część z 21 tyś. Rdzennych mieszkańców stanu koncentruje się w dużych miastach, takich jak Adelajda i Port Augusta. W 1966 r. stan Australii Południowej jako pierwszy zagwarantował Aborygenom prawo własności ziemnej.

QUEENSLAND

ABORYGENI I KANAKOWIE

Na przełomie wieków Aborygeni z Queensland zostali wygnani ze swych ziem, a biali ustanowili dla niedobitków rezerwaty rozrzucone po całym stanie. Zainteresowanie turystów spowodowało, że dziś łatwo o kontakt z kulturą aborygeńską. Można obejrzeć liczne stanowiska z naskalnymi malowidłami, a także odwiedzić ich osady (np. Yarrabah - na południe od Cairns lub Hopevale - na północ od Cooktown) oraz zapisać się na wycieczkę śladami Aborygenów (np. w Mossman). W Aborygeńskim Centrum Kulturalnym Tjapukai znajdującym się w Cairns codziennie występuje i wielokrotnie nagradzany zespół taneczny. Najciekawszym wydarzeniem na Przylądku Jork jest, organizowany co dwa lata (w czerwcu), Laura Aboriginal Dance & Cultural Festival.

Inną grupą ludności żyjącą w Queensland na marginesie społeczeństwa - choć w mniejszym stopniu niż Aborygeni - są Kanakowie, potomkowie rdzennych mieszkańców Nowej Kaledonii, sprowadzonych tu w XIX w. do niewolniczej pracy na plantacjach trzciny cukrowej. Pierwszych Kanaków sprowadzono w 1863 r. dla Roberta Townsa, założyciela Townsville; do 1905 r., kiedy to zaprzestano tego procederu (znanego jako blackbirding), dołączyło do nich jeszcze 60 tys. wywiezionych ze swych domów wyspiarzy. Dziś Kanakowie żyją już tylko na terenach przybrzeżnych, położonych na północ od Rockhampton.

TERYTORIUM PÓŁNOCNE

LUDNOŚĆ AUTOCHTONICZNA

Aborygeni stanowią około 38 tyś. spośród 190 tyś. mieszkańców Terytorium Północnego. Już na początku XX w. większa część ludności autochtonicznej została zmuszona do zamieszkania na terenach rezerwatów rządowych albo misji chrześcijańskich. Pozostali znajdowali zatrudnienie na farmach bydła, w roli poganiaczy lub służących, albo osiedlili się na przedmieściach, znalazłszy nisko płatną pracę. Obecnie własnością Aborygenów jest około 50% obszaru Terytorium Północnego.

WIKTORIA

Przed przybyciem Europejczyków obszar Wiktorii zamieszkiwało około 100 tys. osób (do 1860 roku pozostało przy życiu zaledwie 2 tys. Aborygenów). Obecnie na tym terenie żyje mniej więcej 20 tys. tzw. Kooris (Aborygeni zamieszkujący obszar południowo – wschodniej Australii), z których ponad połowa mieszka w Melbourne.

Pierwotna ludność Wiktorii dzieliła się na 38 grup dialektycznych mówiących 10 językami, z których każda obejmowała szereg klanów mniejszych grup opartych na wzajemnym pokrewieństwie.

OCEANIA

Wyspy Oceanii to nie tylko turystyczne raje. Żyjący na nich ludzie mają swoje problemy, choć przybywający na krótko goście na ogół ich nie dostrzegają. Zamieszki, a następnie zamach stanu na Fidżi w maju i czerwcu 2000 roku uprzytomniły światu, na krótko zapewne, że na większości wysp Oceanii występują bardzo ostre konflikty etniczne.

Rozwój gospodarki plantacyjnej w Oceanii w początkach XX wieku spowodował gwałtowny wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą, a wyspiarze niezbyt się do tego kwapili. W związku z tym władający wyspami Anglicy i Francuzi sprowadzali robotników z Azji, w dużej mierze ze swoich ówczesnych posiadłości. Imigracja miała początkowo charakter okresowy (kontrakty na kilka lat), później przybywały całe rodziny z zamiarem osiedlenia się na stałe.

Papuasi, rdzenna ludność Nowej Gwinei. Zdominowani przez przybyłych później Melanezyjczyków, obecnie zamieszkują głównie trudniej dostępne wnętrza wysp, także północną i środkową Australię (w liczbie ok. 3 mln). Papuasi należą do czarnej odmiany człowieka. Ich charakterystycznymi cechami fizycznymi są: wełniste włosy, czarne lub rude, oraz szeroki, silnie wysklepiony nos. Składają się z wielu plemion, mówiących własnymi językami. Zajmują się głównie łowiectwem i rybołówstwem, pracują także jako robotnicy rolni, głównie na plantacjach. Cechuje ich bogata kultura społeczna.

Nowa Zelandia liczy około 3,8 mln mieszkańców (2000). Skład etniczny: Europejczycy (62,2%), Maorysi (9,2%), Polinezyjczycy (3,6%).Religia: anglikanie (24,3%), prezbiterianie (18%), bezwyznaniowcy (16,4%), katolicy (15,2%), metodyści (4,7%).

Przodkowie większości mieszkańców Nowej Zelandii pochodzili z Europy. Przed Europejczykami wyspami Nowej Zelandii władali Maorysi, którzy przybyli tu z Polinezji około X wieku naszej ery. Obecnie do maoryskich korzeni przyznaje się około 500 tysięcy mieszkańców Nowej Zelandii, część z nich urodziła się jednak w związkach mieszanych, są więc tylko w części Maorysami. W ostatnich latach tematem wielu politycznych debat stały się prawa rdzennych Nowozelandczyków. Wielu młodych Maorysów krytykuje fakt, że w rękach maoryskich plemion znajduje się tylko 5% powierzchni Nowej Zelandii. Ich zdaniem, europejscy osadnicy po prostu zagrabili ich ziemię. Nie akceptują również polityki integracji z resztą społeczeństwa i od jakiegoś czasu coraz głośniej domagają się od rządu poparcia działań na rzecz zachowania i kultywowania tradycyjnego sposobu życia.

W Melanezji, gdzie miejscowa ludność była liczna, na ogół wrogo nastawiona do przybyszów, a przy tym zagrożenie chorobami tropikalnymi bardzo duże, imigrantów nie było wielu. Azjaci stanowią dziś ok. 2% mieszkańców Vanuatu, 2% Wysp Salomona. Specyficzna sytuacja panuje w zależnej nadal od Francji Nowej Kaledonii (Melanezja). Rdzenni mieszkańcy (Kanakowie) są najliczniejszą grupą, ale stanowią mniej niż połowę ogółu mieszkańców (ok. 43%). Bardzo dużo jest Francuzów (37%, odsetek maleje m.in. w wyniku mniejszego niż u innych grup etnicznych przyrostu naturalnego), zarówno potomków dawnych zesłańców, jak też późniejszych osadników, przybyłych w związku z rozwojem hodowli bydła i wydobyciem rud niklu. Kolejną grupą etniczną są Polinezyjczycy 8% i Azjaci 6% . Wyjątek stanowi Fidżi, gdzie populacje Hindusów (49%) i Fidżijczyków (46%) są niemal jednakowo liczne. Resztę stanowią Polinezyjczycy i Europejczycy. Przybysze z Azji stanowią na ogół w Oceanii grupę uprzywilejowaną finansowo - zdobyte ciężką pracą pieniądze zainwestowali w rzemiosło, drobny handel, wielu z nich pokończyło szkoły, są dziś urzędnikami, nauczycielami, prawnikami, lekarzami. Mają pieniądze, czego zazdrości im ludność miejscowa, ale zazwyczaj nie mają ziemi, ta bowiem należy do tradycyjnych wspólnot. Nie mają też pełni praw obywatelskich - w niepodległych państwach obowiązuje bowiem dość skomplikowany system sprawowania władzy, występują w nim zarówno nowoczesne instytucje, jak np. parlament, rada ministrów, jak też tradycyjne, np. zgromadzenie wodzów. Przybysze z Azji mają dostęp tylko do tych nowoczesnych instytucji, nic zatem dziwnego, że popierają importowane z Europy metody sprawowania władzy. Ludność miejscowa zarzuca im wtedy, że chcą zburzyć ich tradycję, czuje się zagrożona.

W Mikronezji Azjaci stanowią na przykład ok. ¼ mieszkańców na Guam, 8% Nauru, 5% Wysp Marshalla. Na Hawajach rdzenni mieszkańcy stanowią zaledwie 13% ogółu ludności. Dominują tam Japończycy (30%), na innych Azjatów (Filipińczyków, Chińczyków, Koreańczyków) przypada jeszcze 14%, dużo jest białych przybyszów ze Stanów Zjednoczonych i z Europy.