Legendy o świętych i rycerzach przykładem literatury parenetycznej w Średniowieczu.

Nazwa średniowiecze oznacza „wieki średnie”, którym to mianem twórcy renesansu określali okres między starożytnością, a swoją epoką. Średniowiecze jest epoką dominacji Kościoła, którego ideologia wywiera olbrzymi wpływ na mentalność odczucia i działalności człowieka tamtych czasów.

Teocentryzm sprawia, że człowiek średniowiecza koncentruje wszystkie swe wyobrażenia i idee wokół Boga.

Celem literatury średniowiecza było pouczenie, wychowanie, tworzenie odpowiednich postaw moralnych, stąd częstym motywem jest popieranie dobra i potępianie zła. Literatura średniowiecza utworzyła dwa wzorce osobowe – świętego i idealnego rycerza.

Pierwszy z nich był kreowany w utworach hagiograficznych tzn. żywotach świętych. „Legenda o Św. Aleksym” prezentuje wzór świętego.

Treścią jej są dzieje bogatego rzymskiego księcia, który bezpośrednio po ślubie opuścił żonę i dom rodzinny, wyrzekł się majątku (oddał go ubogim i kościołowi), czas spędzał na modlitwie, umartwiał się. Przez postawę ascety chciał osiągnąć świętość i zbawienie. W życiu Aleksego pojawiają się dla hagiografii cudowne zjawiska i Matka Boska, gdy spostrzegła Aleksego modlącego się pod kościołem na mrozie, schodzi z obrazu i poleca kościelnemu otworzyć drzwi i wpuścić Aleksego do świątyni. W momencie śmierci świętego również pojawiają się cudowności, bowiem dzwony w całym Rzymie same biją. Nad ciałem Aleksego mają miejsce cudowne uzdrowienia. W postawie Aleksego są wyeksponowane wszystkie cechy typowe dla ascety, a więc ubóstwa, umartwienia, modlitwa, uwielbienie Boga, skromność, pokora, wyrzeczenie się wszystkiego, co ziemskie.

Drugi wzorzec osobowy – to średniowieczny, nieskazitelny rycerz, którego dewizą życiową są słowa „Bóg, honor, ojczyzna”.

Jest on bohaterem „Pieśni o Rolandzie”. Treścią pieśni jest bitwa oddziału Rolanda. Oliver – przyjaciel Rolanda radzi mu zadąć w róg, by dać znać królowi. Jednak Roland nie robi tego, uważa, że wezwanie pomocy pohańbiłoby jego lud, splamiło jego dobre imię we Francji. Francuzi odparli wiele ataków, jednak ulegli przeważającym siłom wroga. Roland czując zbliżającą się śmierć dmie w róg, by król wrócił i pomścił poległych rycerzy. Przed śmiercią Roland próbuje wyszczerbić swój miecz, w którego rękojeści znajdują się relikwie. Chce go zniszczyć, by nie dostał się w ręce Pogan. Do rannego i umierającego rycerza Bóg zsyła Anioły, które niosą duszę Rolanda do nieba.

Wizerunek Rolanda stanowi wzór osobowy średniowiecznego rycerza, który służy wiernie Ojczyźnie, królowi i Bogu. Wysoko ceni honor i prezentuje wiele cnót rycerskich.

Utwory „Pieśń o Rolandzie” oraz „Legenda o św. Aleksym” są przykładem literatury parenetycznej. Literatura parenetyczna to literatura propagująca wzory postępowania, „ideały modne i uznawane w danej epoce”. Z kolei tzw. Wzorce parenetyczne to wzory osobowe, postacie godne naśladowania.