Wymagania i rozmieszczenie głównych roślin uprawnychświata

Wymagania i rozmieszczenie głównych roślin uprawnych świata









Można wyróżnić na świecie rolnicze strefy upraw, których zasięg mniej więcej pokrywa się ze strefami klimatycznymi. Są to:

-strefa rolnicza równikowa z uprawą roślin w ciągu całego roku. Uprawia się tam m.in. bataty, maniok, trzcinę cukrową, ryż, kukurydzę, banany, palmę oleistą i kokosową, drzewo kakaowe i kauczukowe.

-strefa rolnicza podrównikowa i zwrotnikowa z porą wilgotną i suchą. Uprawia się m.in. proso i sorgo, ryż, kukurydzę, trzcinę cukrową, bawełnę, jutę, sizal, sezam, orzechy ziemne i kawę, herbatę.

-strefa rolnicza zwrotnikowa sucha. Przy zastosowaniu sztucznego nawadniania uprawia się m.in. proso, jęczmień, kukurydzę, bawełnę, palmę daktylową, orzechy ziemne, sezam i różne warzywa.

-strefa rolnicza podzwrotnikowa typu śródziemnomorskiego. Uprawia się m.in. pszenicę, jęczmień, ryż, kukurydzę, warzywa, winorośl, migdały, oliwkę i rośliny cytrusowe.

-strefa rolnicza podzwrotnikowa typu monsunowego. Wśród upraw dominują: ryż, proso, soja, sezam, bawełna, herbata.

-strefa rolnicza umiarkowanych szerokości geograficznych. Dominuje w niej uprawa zbóż, roślin okopowych ( ziemniaków, warzyw, buraków ), drzew owocowych.

-strefa rolnicza podbiegunowa( subpolarna ) z niewielkimi uprawami owsa, żyta i ziemniaków.

Rośliny zbożowe. Dla większości krajów podstawę wyżywienia ludności stanowią zboża i zajmują około 70% gruntów uprawnych. Roczne zbiory zbóż wynoszą około 1900mln ton (1992r.) i są dwukrotnie wyższe niż w 1960 roku. Najpowszechniej uprawianym zbożem jest pszenica, mająca duże wymagania glebowe. Dzięki wyhodowaniu różnych odmian jest uprawiana w klimacie umiarkowanym i ciepłym o różnych cechach wegetacyjnych, od południowej Skandynawii do RPA, z wyjątkiem strefy klimatu gorącego z deszczami zenitalnymi. W górach jej uprawy spotyka się do 4000m n.p.m.(np. Andy w Peru). Największe obszary zajmuje w stepowej strefie czarnoziemów Ukrainy, Rosji i Kazachstanu, na preriach USA i Kanady, na Nizinie Chińskiej i północno-zachodnich Indiach, na pampie w Argentynie, południowo-wschodniej Australii oraz zachodniej i południowej Europie. Najwyższe plony są osiągalne w Europie Zachodniej, najniższe na obszarach z deficytem wilgoci. Drugą najważniejszą rośliną zbożową, jest ryż. Jego uprawa wymaga wysokiej temperatury i dużej wilgotności gleby. Główne obszary uprawy ryżu znajdują się w klimacie monsunowym, gdzie dają 2-3 zbiory w ciągu roku. Producentami ryżu są przede wszystkim kraje południowo-wschodniej Azji od Indii do Japonii, a także Brazylia Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Długiego okresu wegetacyjnego oraz urodzajnych gleb wymaga uprawa kukurydzy, najbardziej plennego zboża o różnorodnym wykorzystaniu. Prawie połowa światowych zbiorów kukurydzy przypada na Stany Zjednoczone Ameryki Pn. w których większość ziarna przeznacza się na spasanie i eksport. Jęczmień jest zbożem o najkrótszym okresie wegetacyjnym, jego odmiany znoszą zarówno wysoką i niską temperaturę, a także suszę, nie jest jedynie uprawiany w klimacie tropikalnym wilgotnym. Zużywany jest jako pasza dla zwierząt i w przemyśle spożywczym. Uprawia się go od dalekiej Północy (do 70ºN) po oazy saharyjskie. Owies ma wielkie wymagania glebowe i cieplne. Uprawiany jest lokalnie ( Europa, Ameryka Pn.), głównie w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego, a także w górach, i jest ważnym zbożem paszowym dla koni. Na mało urodzajnych obszarach gleb bielicowych, środkowej i wschodniej Europy, uprawiane jest żyto –ważne na tych terenach zboże chlebowe. Jego powierzchnia zasiewów stopniowo maleje. Polska ma wysoką pozycję wśród producentów żyta. Proso i sorgo ma lokalnie ważne znaczenie w wyżywieniu ludności obszarów suchych Afryki i Azji. Z łącznych zbiorów wynoszących około 90 mln ton około 60% przypada na Chiny i Indie oraz Stany Zjednoczone Ameryki Pn. (głównie na paszę). Największymi producentami zbóż są największe kraje świata. Rośliny bulwiaste i korzeniowe. Spośród roślin bulwiastych największe znaczenie ma uprawa ziemniaka. Ma on skromne wymaganie glebowe i klimatyczne, a umiejętnie uprawiany daje wysokie plony. Największe obszary upraw ziemniaków występują w klimacie umiarkowanym chłodnym - północno-zachodnia część Rosji, Nizina Mandżurska w Chinach oraz Nizina Środkowoeuropejska. Ważną rośliną pokarmową w strefie międzyzwrotnikowej jest maniok. Najwięcej manioku produkują: Brazylia, Tajlandia, Zair, Indonezja i Nigeria. Większość cukru na świecie produkuje się z trzciny cukrowej, wymagających urodzajnych gleb, wysokiej temperatury i obfitych opadów. Główne obszary ich upraw są w krajach Ameryki środkowej i północnej, w USA oraz na południu Azji. Uprawa buraka cukrowego wymaga żyznych gleb, znacznej ilości wilgoci i ciepła oraz dużego nakładu pracy. Rozwinięta jest w krajach strefy umiarkowanej, ciepłej Europy oraz Stanach Zjednoczonych Ameryki Pn., Turcji i Chinach. Wysokie wartości odżywcze ma soja, roślina strączkowa, której ziarna zawierają 35-50% białka oraz 17-25% tłuszczu. Wiele odmian pozwala na uprawę soi w różnych warunkach klimatycznych. Tradycyjnie uprawiana jest w Chinach, przede wszystkim jednak w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pn.. Orzech ziemny, którego nasiona zawierają około 50% tłuszczu, uprawia się w strefie klimatu zwrotnikowego (Indie, Chiny po 30% zbiorów Światowych), USA- 7%, Indonezja -4%, oraz Senegal, Nigeria, Zair, Brazylia. Najszlachetniejszych gatunków oleju roślinnego dostarczają owoce oliwki, długowiecznego gatunku drzewa uprawianego prawie wyłącznie w krajach basenu Morza Śródziemnego (Hiszpanii –27%, zbiorów światowych, Włochy-21%, Grecja-17%, Turcja-10%, Tunezja-6%). W strefie około równikowej Azji (Filipiny, Indonezja, Indie) i Oceanii pospolita jest palma kokosowa, której orzechy po wysuszeniu dają tzw. kopre. W krajach tropikalnych, głównie Afryki Zachodniej (Zair, Nigeria, Liberia) i Azji (Malezja, Indonezja) uprawiana jest palma olejowa, której owoce dostarczają oleju palmowego. W klimacie umiarkowanym najważniejszymi roślinami oleistymi są: słonecznik (Ukraina, Kraje Bałkańskie, Argentyna) i rzepak (Kanada, Chiny, Europa Środkowa). Spośród roślin włóknistych największą rolę odgrywa bawełna, która uprawiana jest w krajach zwrotnikowych i podzwrotnikowych często na terenach sztucznie nawadnianych. Juta, jednoroczna roślina osiągająca 3m wysokości, jest uprawiana w klimacie wilgotnym gorącym, prawie wyłącznie w Indiach, Bangladeszu i Chinach. Agawy dostarczają włókien o podobnych cechach jak juta. Uprawia się ją głównie na obszarach okresowo suchych w Ameryce Południowej (Brazylia) i środkowej (Meksyk) oraz w Afryce (Kenia, Tanzania). Len rośnie w klimacie umiarkowanym, chłodnym i wilgotnym (Rosja, Białoruś, Litwa, Polska, Francja, Chiny). Konopie uprawiane są głównie w Rosji i Indiach.

Warzywa -– rejony intensywnej uprawy warzyw znajdują się w najbliższym sąsiedztwie dużych skupisk ludności (np. Londyn, Warszawa), oraz tradycyjnie w Bułgarii, na Węgrzech, we Francji, Włoszech i Hiszpanii oraz w Stanach Zjednoczonych, Japonii i Chinach. Owoce, podobnie jak warzywa, uprawia się na całym świecie. W klimacie umiarkowanym ciepłym uprawiane są drzewa cytrusowe- pomarańcze i mandarynki w Brazylii, USA oraz Hiszpanii, Włoszech, Chinach i Japonii. Wielkie znaczenie ma winorośl, której uprawa koncentruje się w krajach basenu Morza Śródziemnego, przede wszystkim we Włoszech, Francji i Hiszpanii oraz Stanach Zjednoczonych i Argentynie. Około 75% światowej produkcji winogron przerabia się na wino. W odmianie chłodniejszej klimatu umiarkowanego rozwinięte jest sadownictwo drzew owocowych, oraz plantacja owoców jagodowych. W zbiorach niektórych owoców wysokie miejsce zajmuje Polska. Korzystne warunki klimatyczne sprzyjają uprawie wielu roślin owocodajnych w klimacie gorącym. Na rynkach światowych najwięcej znajduje się bananów- uprawianych na ogromnych plantacjach w Brazylii, krajach Ameryki Środkowej, a także w Indiach i Filipinach, oraz ananasów pochodzących głównie z Hawajów, Portoryko, Brazylii i krajów Południowej Azji (Sri Lanka, Malezja, Chiny). Daktyle uprawiane są w krajach Arabskich –często podstawą wyżywienia miejscowej ludności. Krzew herbaciany jest uprawniany przede wszystkim w krajach południowo- wschodniej Azji, a także we wschodniej Afryce, Gruzji i Turcji. Kawa jest uprawiana przede wszystkim w państwach Ameryki Południowej i Środkowej oraz w Afryce Środkowej i Azji Południowej. Drzewo kakaowe jest uprawiane głównie w Afryce, w Ameryce Środkowej i Południowej oraz południowo- wschodniej Azji. Tytoń -największe zbiory tytoniu mają kraje o największej liczbie ludności. Polska jest również dużym producentem tytoniu gorszych gatunków. Walory tytoniu zależą od gatunku, warunków klimatycznych, rodzaju gleby i przebiegu procesu fermentacji liści.











Kurzawa Marcin