Ruchy ekologiczne w Polsce - ich rola i ocena prowadzoniej działalności

Wprowadzenie:
Wyrażenie ekologia, stało się w ostatnich latach nadzwyczaj modne.
W systemie medialnym, użycie określeń: ekologiczny, ekologicznie ma podkreślać dbałość
o stan natury i najwyraźniej zastępuje mniej spopularyzowaną rodzinę wyrazów utworzonych od rzeczownika sozologia.

Tak, więc możemy spotkać ekologiczne farby, ubrania, rajstopy, budowle, itd. Miano działań proekologicznych, pod wpływem panującej maniery, nader często przypisuje się zachowaniom, które z troską o równowagę przyrodniczą nie mają najmniejszego związku.
Rozwój cywilizacyjny, choć nieuchronny, z pewnością jest mało ekologiczny, – co jest oczywistym eufemizmem wobec najczęściej toksycznej dla Natury działalności człowieka. Tym bardziej zasadne wydaje się poznawanie prawidłowości, które leżą u podstaw historii naturalnej. Praw, które nader często, kierowani chęcią zysku, brakiem wyobraźni lub niewiedzą depczemy...

Rozwój ekologii, podobnie jak wszystkich innych nauk przyrodniczych, odbywa się
z wykorzystaniem różnych metod: zastosowanie modeli matematycznych, eksperymenty laboratoryjne i badania terenowe.
Ekologia ma ścisły związek z ewolucjonizmem, hydrobiologią, botaniką, zoologią, mikrobiologią, fizjologią, geografią, chemią, biochemią, fizyką, itp.
Od niedawna postuluje się, aby nauki o środowisku traktować jako odrębną dyscyplinę,
a nie jako część ekologii. Wówczas ekologia trafia pomiędzy nauki podstawowe, z zadaniem współtworzenia naukowych podwalin nauk o środowisku (Wiąckowski 1998).


W zależności od sposobu spojrzenia, ekologię można rozważać pod kątem opisowym, funkcjonalnym lub ewolucyjnym.
• Ekologia opisowa charakteryzuje całe formacje organizmów, takie jak np.: las liściasty strefy umiarkowanej oraz związanych z nimi gatunków roślin i zwierząt.
• Ekologia funkcjonalna – poszukuje ogólnych zasad funkcjonowania systemów ekologicznych poprzez badanie wzajemnych zależności pomiędzy jednostkami interesującymi ekologię opisową. Przedmiotem ekologii opisowej są, więc reakcje populacji i zespołów wielogatunkowych na aktualnie istniejące warunki środowiskowe (bada związki bezpośrednie).
• Ekologia ewolucyjna rozważa organizmy i relacje między nimi jako efekt procesu ewolucji (bada związki podstawowe).
Każda z wymienionych koncepcji ma słabe strony. Wydaje się, więc być zasadne całościowe traktowanie zagadnień środowiska w kontekście funkcjonalno-ewolucyjnym.
Pozarządowe Organizacje Ekologiczne

Trzeba nadmienić, że większość tych organizacji współpracuje ze sobą, a także z innymi takimi placówkami na całym świecie. Pozwala to na uniknięcie, niektórych problemów albo lepsze poradzenie sobie z nimi na podstawie wymienianych doświadczeń.

Liga Ochrony Przyrody

Celem Ligi Ochrony Przyrody jest społeczne działanie na rzecz środowiska przyrodniczego, upowszechnianie wiedzy o nim i jego ochronie oraz kultury i etyki ekologicznej.

Szczególnie ożywioną działalność LOP prowadzi wśród dzieci i młodzieży zarówno szkolnej jak i studenckiej, organizując koła/kluby LOP, obozy, kolonie, rajdy, konkursy, olimpiady, zielone szkoły, prace społecznie użyteczne, itp.

LOP organizuje również zespoły rzeczoznawców, opracowuje raporty, ekspertyzy i opinie, prowadzi seminaria, warsztaty, sympozja, spotkania, powszechne uniwersytety wiedzy ekologicznej, konferencje, wystawy i inne. Walczy z przejawami niszczenia i uszkadzania obszarów i obiektów przyrodniczych, współpracuje z władzami rządowymi i samorządowymi, skupia ludzi zaangażowanych, ofiarnych, w tym wielu wybitnych specjalistów. Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony środowiska przyrodniczego LOP przyznaje odznaki honorowe, srebrną i złotą z napisem: "Zasłużony dla Ochrony Przyrody", medale z napisem: "Za Zasługi dla Ochrony Przyrody i Kształtowanie Środowiska" oraz wyjątkowe wyróżnienie: laur "Zielone Serce Przyrodzie", który jako jedno z czterech wyróżnień na świecie zostało uznane przez Komisję Rady Europy. Za swoje zasługi Liga Ochrony Przyrody została odznaczona Krzyżem "Polonia Restituta".
Ośrodek Działań Ekologicznych "Źródła" Jest stowarzyszeniem działającym w regionie łódzkim. Głównymi celami "Źródeł" są: pobudzanie świadomości ekologicznej, promowanie kultury ekologicznej i zdrowego stylu życia, działania na rzecz ochrony roślin, zwierząt i ich naturalnych siedlisk, zapobieganie degradacji środowiska. Chcemy tworzyć spójny obraz świata oparty na poszanowaniu wszelkich form życia. Zajmujemy się ochroną humanitarną zwierząt, ratowaniem dzikiej przyrody, doraźnymi interwencjami w przypadkach zagrożeń dla środowiska. Naszym priorytetem są działania związane z edukacją ekologiczną. "Źródła" są ośrodkiem typowo miejskim, niezajmującym się biologicznym aspektem ochrony środowiska, lecz podchodzącym do wychowywania społeczeństwa w sposób całościowy, poprzez łączenie elementów kultury, ekologii i twórczego myślenia. W chwili obecnej jest to już jedyny tego typu ośrodek w Łodzi samodzielnie prowadzący edukację ekologiczną.


Polska Zielona Sieć (PZS)
Jest siecią organizacji ekologicznych, podejmującą działania o charakterze ogólnopolskim. Działania Sieci opierają się o organizacje w regionach, które zajmują się dostarczeniem informacji o stanie środowiska, wspieraniem inicjatyw obywatelskich na rzecz jego ochrony, prowadzą kampanie, biblioteki, serwisy internetowe, podejmują interwencje, wydają pisma o tematyce ekologicznej i udzielają porad prawnych.
W chwili obecnej członkami Polskiej Zielonej Sieci jest osiem organizacji ekologicznych; a stale współpracując z kolejnymi czterema.

Ważnym zadaniem PZS jest wspieranie integracji ruchu ekologicznego w Polsce - jedną z ostatnich inicjatyw było przygotowanie i podpisanie Karty Etycznej ekologicznych organizacji pozarządowych - jej głównym zadaniem ma być promowanie przejrzystości działań prowadzonych przez organizacje ekologiczne oraz ograniczenie zjawiska wyłudzania pieniędzy od inwestorów przez organizacje pseudoekologiczne. Robią to poprzez kampanie, karty etyczne i ułatwianie dostępu do informacji.

Instytut na rzecz Ekorozwoju
Polityka zrównoważonego rozwoju transportu
Dynamiczny rozwój gospodarczy i lansowanie zachodniego stylu życia spowodowały lawinowe narastanie problemów środowiskowych związanych z rozwojem transportu drogowego, masowej motoryzacji. W miejsce, bowiem zanieczyszczeń przemysłowych, które uległy redukcji pojawiają się zanieczyszczenia związane z rozwojem przewozów i komunikacji samochodowej. Przyczynia się to do degradacji przestrzeni przyrodniczej i kulturowej, a przede wszystkim do pogarszania się jakości życia - zwłaszcza w dużych miastach. Od 1995 r. Instytut prowadzi prace nad alternatywnymi rozwiązaniami, których celem jest promowanie zrównoważonego rozwoju transportu w naszym kraju. Opracowano już "Alternatywną politykę transportową dla Polski wg zasad ekorozwoju", gdzie propozycje dalszego rozwoju tego sektora limitowane są wielkością emisji CO2, NO i zużycia energii, a także granicznymi kosztami zewnętrznymi oraz kosztami czasu jazdy. Obecnie jesteśmy zaangażowani w tworzenie Warszawskiego Okrągłego Stołu Transportowego, przy którym w procesie społecznym - w dyskusji z udziałem różnych grup zainteresowań - rodzą się rekomendacje najefektywniejszych sposobów wdrażania "Polityki zrównoważonego rozwoju transportu dla miasta Warszawy", przyjętej już uchwałą Rady Warszawy.

Globalne zmiany klimatyczne
Prawie od początku swojej działalności InE zajmuje się problematyką ochrony powietrza w Polsce, zwłaszcza w odniesieniu do globalnych zmian klimatycznych. Polska emituje znaczne ilości gazów szklarniowych, a jednocześnie posiada możliwości ich redukcji. Ograniczanie to stwarza istotne przesłanki do modernizacji gospodarki, promowania innowacyjności, tworzenia miejsc pracy znacznie mniej obciążających środowisko. Sytuacja ta stwarza także korzystne warunki do międzynarodowego handlu emisjami i współpracy w zakresie ograniczania emisji, zwłaszcza w kontekście wejścia do UE. Instytut prowadzi zarówno studia nad polityką ochrony klimatu w Polsce jak i promuje najlepsze rozwiązania temu służące na poziomie lokalnym. Taki cel przyświeca pracom w ramach projektu pt. "Nasza gmina chroni klimat". Poprzez ten projekt zamierzamy wypracować wskazania, co do zmiany polityki ochrony klimatu w Polsce, jak i pobudzić zainteresowanie różnych grup społecznych tą tematyką. W szczególności dotyczy to społeczności lokalnych, przedstawicieli pozarządowych organizacji ekologicznych i przedsiębiorców.

Świadomość ekologiczna
Dokonująca się w naszym kraju transformacja ustrojowa ma także swoje konsekwencje w zmianie świadomości ekologicznej, a co za tym idzie i zachowań społeczeństwa. Badanie tych zmian jest bardzo istotne z punktu widzenia zarówno zadań edukacji ekologicznej jak i skuteczności instrumentów polityki ekologicznej. Dlatego Instytut na rzecz Ekorozwoju już od ośmiu lat prowadzi wspólnie z Centrum Badania Opinii Społecznej ogólnopolskie badania socjologiczne dotyczące świadomości ekologicznej Polaków. Zostały one przeprowadzone w 1992, 1993, 1997 i 2000 r. Po każdym badaniu wydawany jest raport oceniający zarówno aktualny stan świadomości jak i dokonujące się zmiany.
Program WWF(Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody) dla Polski
Choć obecność WWF w Polsce była widoczna od dawna, to jednak jego działania uległy wyraźnej intensyfikacji dopiero po przemianach politycznych w 1990 r. Do roku 1998 projekty WWF były koordynowane przez WWF narodowe krajów ościennych, jak np. WWF Niemcy, WWF Szwecja, WWF Holandia itd. W 1998 roku powstało pierwsze biuro WWF na terenie Polski, w Białymstoku. Kolejne biura utwo- rzone zostały w Białowieży i następnie we Wrocławiu. W związku ze wzrostem zaangażowania WWF na terenie kraju i stworzeniem Programu WWF dla Polski, powstała konieczność otwarcia biura koordynacyjnego programu w Warszawie. Od kwietnia 2000 roku biuro to koordynuje wszystkie projekty WWF na terenie kraju.
Program WWF dla Polski określa priorytety w działalności na okres do 2005 roku. W programie zostały określone następujące cele:
• Ochrona i restytucja systemów wód śródlądowych;
• Ochrona lasów i zapewnienie ich trwałego użytkowania;
• Ochrona i zrównoważone wykorzystanie krajobrazów rolniczych;
• Promowanie zrównoważonego rozwoju przy wykorzystaniu instrumentów przedakcesyjnych i funduszy Unii Europejskiej
Ponadto WWF jest zaangażowany w działania na rzecz ochrony strefy przymorskiej oraz ochrony zagrożonych gatunków zwierząt.

Polski Klub Ekologiczny
Zajmuje się on m.in. Koalicją Klimatyczną- porozumienie organizacji pozarządowych współpracujących w dziedzinie ochrony klimatu. W Polsce, która ma znaczący udział w światowej emisji CO2 do tej pory nie zawiązała się sieć bliższego współdziałania organizacji ekologicznych zajmujących się tematami związanymi z problematyką zmian klimatycznych. Uczestnicy warsztatów odbywających się pod hasłem "Zatrzymać Globalne Ocieplenie..." zwrócili uwagę na konieczność współpracy w realizacji celów ochrony klimatu m.in. z samorządami lokalnymi oraz ze środowiskiem biznesu (zwłaszcza z przedstawicielami sektorów energetycznego i transportowego). Jednocześnie dyskutanci przyznali, że na razie tego typu partnerstwo jest znikome. Pojawiły się nawet słowa krytyki pod adresem przedsiębiorców. Biznes nie jest zainteresowany współpracą, ponieważ skoro poziom emisji gazów szklarniowych w Polsce nie jest wysoki, to firmy nie widzą potrzeby angażowania się w jej redukcję.
Efektem spotkania w Kazimierzu było wystosowanie listu otwartego do najwyższych władz państwowych z wezwaniem do ratyfikacji Protokołu z Kioto jeszcze przed południowoafrykańskim Szczytem. Uczestnicy warsztatów uzgodnili ogólne zasady współpracy oraz ustalili, że Koalicja Klimatyczna zostanie formalnie powołana na spotkaniu założycielskim, które planowane było na początek 2003 roku. Spotkanie to odbyło się 15 lutego, w Warszawie. Podczas spotkania dyskutowano nad szeregiem spraw związanych z obecną i przyszła sytuacją koalicji. Opracowano i przyjęto m.in. oficjalny regulamin funkcjonowania koalicji klimatycznej, sformułowano cele działań koalicji na rok 2003, oraz plan ich realizacji.

Działania na rzecz środowiska
„Zwierze Nie Jest RZECZĄ”: Badania socjologiczne (CBOS) wskazują, że Polacy kochają zwierzęta. Dziewięćdziesiąt proc. ankietowanych nie zgadza się na okrutne traktowanie zwierząt, osiemdziesiąt proc. twierdzi, iż zwierzęta odczuwają ból tak samo jak ludzie.
To są nasze deklaracje, jednak rzeczywistość jest o wiele bardziej okrutna dla zwierząt. Masowe hodowle, fermy, laboratoria także w naszym kraju powodują śmierć i cierpienia milionów zwierząt. Możemy to zmienić edukując i tworząc grupy kontrolujące tych, którzy odpowiadają za los zwierząt.

Animalsi
Główny statutowy obowiązek to czynne przeciwstawianie się okrucieństwu człowieka w stosunku do zwierząt. Kilka głośniejszych spraw bestialskiego traktowania zwierząt znane są bydgoszczanom z mass-mediów. Doprowadzili do wszczęcia postępowania karnego w stosunku do sprawców i do ich ukarania.
„Zielona Butelka”: Projekt ma na celu przekonanie konsumentów do wybierania produktów w opakowaniach zwrotnych poprzez przygotowane pakiety informacyjne, które zostaną rozdystrybuowane zarówno do sieci, jak i pojedynczych placówek handlowych, posiadających w swojej ofercie napoje w opakowaniach wielo- i jednorazowych. Podczas kampanii będzie promowany znak graficzny (logo), którym będą oznaczane sklepy posiadające w ofercie napoje w opakowaniach zwrotnych. W materiałach informacyjnych i reklamach konsumenci będą namawiani do korzystania wyłącznie z takich sklepów.

Cele operacyjne kampanii "Teraz Wisła", to:

1. stworzenie sieci wymiany informacji pomiędzy współpracującymi organizacjami, instytucjami i zainteresowanymi stronami.
2. inspirowanie i przeprowadzenie lokalnych kampanii nakierowanych na poprawienie czystości wód w zlewni.
3. doprowadzenie do ochrony (w tym prawnej) najciekawszych terenów przyrodniczych i kulturowych w Dolinie Wisły.
4. popieranie proekologicznego rozwoju zlewni Wisły.

„Podaj dłoń naturze”: Projekt ten jest efektem współpracy uniwersyteckiej organizacji CEED z Sunderlandu, Fundacji Darwina i polskich organizacji ekologicznych. Celem projektu jest ochrona bioróżnorodności na terenach zurbanizowanych pięciu miast Polski – Krakowa, Wrocławia, Lublina, Nowego Sącza i Oświęcimia. W Krakowie projekt realizuje Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych we współpracy z ekspertami m.in. Instytutu Ochrony Przyrody i Akademii Rolniczej.

Ochrona przyrody w miastach wymaga zaangażowania zarówno władz lokalnych, jak i mieszkańców, których troska o tereny cenne przyrodniczo jest warunkiem niezbędnych dla powodzenia działań konserwatorskich. Praca z ludźmi dla przyrody, praca z przyrodą dla mieszkańców Krakowa – to dewiza tego projektu. Chcą oni otoczyć pieczą, cenne przyrodniczo obszary – pozostałości dzikich łąk, dolin rzecznych, kępy starodrzewi, tereny wciąż tętniące życiem i pozostające w równowadze biologicznej.

Poszukując informacji na temat ruchów ekologicznych znalazłam informacje na temat najróżniejszych działań na rzecz przyrody m.in. „Czysta Wisła”, „Zielona Brama”, kampanie antyautostradowe, „Czas na Odrę”, itd. Tego typu kampanii jest przeprowadzane naprawdę dużo jednak jest o nich stanowczo za cicho!
Oprócz tego istnieją regionalne organizacje proekologiczne, które zajmują się tylko potrzebami danego rejonu, np. kółka wędkarskie, koła łowieckie, itp.
Niektóre szkoły uczestniczą w akcji „Sprzątanie Świata” albo utrzymuje porządek w swojej okolicy, czy też sadzą drzewa albo chronią je przed szkodnikami.
Gazeta Wyborcza nawoływała do grabienia liści kasztanowców, dzięki czemu można uratować od zagłady polską populacje tego gatunku, zjadanego przez żarłocznego owada – szrotówka! Tego typu przedsięwzięć powinno być znacznie więcej.

Istnieje także wydawnictwo „Zielone Brygady”, które służy ruchowi ekologicznemu w całej Polsce. Jest niezależne od jakiejkolwiek organizacji, czy opcji światopoglądowej. Publikuje najstarszy i najważniejszy miesięcznik polskich organizacji ekologicznych – „Zielone Brygady, Pismo Ekologów”, oraz wiele książek na temat szeroko pojętej ekologii. Treść większości publikacji Wydawnictwa dostępna jest w całości na jego stronach internetowych

Podsumowanie:
Uważam, że dostęp do tego typu placówek powinien być prostszy. Jeżeli ktoś naprawdę chce znaleźć wiadomości na ten temat musi się trochę napracować, co bardzo zniechęca, a tym samym ruchy ekologiczne tracą potencjalnych wspomożycieli.
Po przeanalizowaniu działalności wielu ruchów ekologicznych w Polsce mogę stwierdzić, iż są ludzie, którzy starają się naprawdę aktywnie działać na rzecz ochrony środowiska w naszym kraju. Jest to jednak bardzo trudne zadanie. Ludzie w Polsce uważają, że wyrzucenie jednego papierka nie jest końcem świata, a jakby tego nie robili to sprzątaczki nie miały by pracy. Jakże błędne jest to myślenie! Większość nas nie szanuje wody, powietrza, gleby, roślin, zwierząt, itd., wystarczy tylko spojrzeć na wydeptane ścieżki. Człowiek dąży tylko do osiągnięcia jak największych korzyści materialnych nie zważając na skutki swojego postępowania.
Zastanawiam się, co będzie za kilka lat? Jak będzie wyglądało życie w Polsce i na Ziemi? Czy wszyscy utoniemy w morzu śmieci? Czy nasz klimat musi się ocieplać, co prowadzi do podnoszenia się wód w morzach i oceanach? Czy musimy cały czas chronić się przed promieniami słonecznymi? Te i wiele innych pytań męczy każdego nas! Jednak musimy pamiętać, że taki los zgotowaliśmy sami sobie, przez korupcje, chęć ułatwienia życia i dążenie po trupach do celu.
Uważam, że ruchy ekologiczne są niezbędne do dalszego prawidłowego funkcjonowania organizmów. Działacze tych organizacji starają się uświadomić wszystkim obywatelom jak ważne jest zachowywanie czystości i życie w harmonii z naturą. Gdyby nie oni byłoby jeszcze gorzej. Pomagają wszystkim, chociaż, niektórzy nie zdają sobie z tego sprawy!