Odrodzenie

Z powodu załamania gospodarki i kultury w XVI w. ludzie starali się przezwyciężyć kryzys; szukali nowych źródeł dochodu, nowych form pobożności, zaczęto krytycznie czytać starożytne teksty, starając się na nowo odkryć źródła chrześcijaństwa. W tym procesie największą rolę odegrało wynalezienie druku w 1440 roku w Moguncji przez Gutenberga. Dlaczego zmiany wywołane nowym wynalazkiem najwcześniej można było zaobserwować w Italii? 1. Włochy w XV-XVI nie tworzyły jednego organizmu politycznego 2.Były najbardziej zurbanizowanym regionem Europy 3.Miasta-państwa Italii należały do najludniejszych i najbogatszych. Rzym był stolicą Państwa Kościelnego, którym władali papieże. Wenecja wraz z zależnym od niej terytorium na stałym lądzie oraz koloniami była bogatym państwem. Władzę sprawował w nim obierany dożywotnio doża. Mediolan znajdował się w XV w. we władaniu możnego rodu Sforzów (wywodziła się z niego polska królowa- Bona). Królowie francuscy i hiszpańscy toczyli o Mediolan krwawe wojny, aż w końcu przeszedł on w XVI w. w ręce Hiszpanów. Podobne były losy królestw Neapolu, Sycylii i Sardynii. Najbogatsze miasto Italii- Florencja było przez pewien czas republiką. Ostatecznie władzę w tym mieście zagarnął bankierski ród Medyceuszów, którzy zostali książętami całej otaczającej Florencję krainy- Toskanii. Mecenas- osoba lub instytucja sprawująca opiekę nad artystami i finansująca powstawanie dzieł sztuki. Określenie to pochodzi od Gajusza Mecenasa, patrona artystów w starożytnym Rzymie. Mecenat- opieka nad artystami i sztuką. W dzisiejszym potocznym języku terminy mecenas i mecenat zostały wyparte przez określenia sponsor i sponsoring Akademia- zgromadzenie uczonych lub artystów, którzy kształcą się pod kierunkiem wybitnego autorytetu. Odrodzenie jest to rozkwit kultury w Italii w XV w., a w całej Europie w XVI w. Słowo odrodzenie dla artystów oznaczało, że kultura duchowa przebudziła się i powróciła do najdoskonalszych wzorców- do grecko-rzymskiej starożytności. Uczeni, pisarze i poeci studiowali starożytne pisma, w swojej twórczości wzorowali się na dziełach antycznych mistrzów i w ślad za starożytnymi sprawy jednostki ludzkiej stawiali w centrum zainteresowań. Stąd nazywali siebie humanistami, a ruch umysłowy, który reprezentowali, to humanizm. Podstawą humanizmu była filologia, czyli studia nad językiem. Perspektywa- w geometrii jest to metoda odwzorowania figury przestrzennej za pomocą linii prostych zbiegających się w jednym punkcie. Giganci odrodzenia Rozkwit odrodzenia we Włoszech nastąpił zna przełomie XV i XVI w. Tworzyli wówczas najwięksi mistrzowie epoki: Leonardo da Vinci(1452-1519), Rafael Santi(1483-1520) i Michał Anioł Buonarotti(1475-1564) Renesansowi władcy Państwa Kościelnego zbierali pieniądze z całej Europy, aby sfinansować przebudowę Bazyliki św. Piotra. Wszechstronne zainteresowania i różnorodne dziedziny twórczości wymienionych artystów sprawiły, że ucieleśniali oni ideał człowieka Renesansu. Dziś o takim uczonym czy artyście, który łączy różne dziedziny nauki i sztuki mówimy „człowiek renesansowy”. Także potocznie nazywamy tak judzi, którzy mają rozległe i różnorodne zainteresowania. Literatura odrodzenia.W Italii przełomu XV i XVIw. Ukształtował się renesansowy ideał człowieka kulturalnego. Opisał go Baldassare Castiglione w dziele Dworzanin. Europejską sławę zyskała opowieść Hiszpana Miguela Cerwantesa o Don Kichocie wykpiwającą świat wyobrażeń średniowiecznego rycerstwa. Utopia- słowo to zostało stworzone z języka greckiego i oznacza „miejsce, którego nie ma”. Potocznie nazywamy tak nieliczący się z rzeczywistymi warunkami ideał, nierealny pomysł, nieziszczalne marzenie. POSTĘP CYWILIZACYJNY W XVI w. Wynalazek druku, rozwój handlu i rzemiosła, poznawanie nowych obszarów stały się bodźcami do wprowadzenia wielu innowacji technicznych. technicznych czasach odrodzenia nie oddzielano nauki i techniki od sztuki. Charakterystyczne dla ludzi odrodzenia było dążenie do precyzyjnego mierzenia czasu i przestrzeni oraz dokumentowania coraz dokładniejszych obliczeń. Rewolucja kopernikańska to przewrót w poglądach na budowę wszechświata wynikający z odkryć Kopernika. „Rewolucją” nazywamy go dlatego, że zburzył dawny system wiedzy i spowodował szybkie zmiany w różnych dziedzinach sztuki. Kopernik studiował w Krakowie 4 lata(1491-1495). Był to okres wielkiego ożywienia kulturalnego naukowego w stolicy państwa Jagiellonów. Dzięki kontraktom z Italią humanizm zdobywał tu wielu zwolenników. Od 1473 drukowano w Krakowie humanistyczne dzieła literackie i naukowe. Przedmiotów humanistycznych, czyli klasycznej łaciny, greki, prawa rzymskiego oraz wymowy trzeba było nauczyć się na dodatk. zajęciach. Sarmacja – w pismach geografów starożytnych nazywano tak ogromne przestrzenie nad Wołgą , po których wędrowały koczownicze ludy, zwane Sarmatami. W XVIw humaniści utrwalili przekonanie , że szlachta polska pochodzi od starożytnych Sarmatów. Maciej z Miechowa, zgodnie z humanistyczną modą, posługiwał się nazwami starożytnymi. Sarmacja europejska oznaczała u niego terytorium państwa polsko-litewskiego, a Azjatycka obszar państwa moskiewskiego. W środowisku krakowskiego uniwersytetu oraz dworu królewskiego znaleźli się na krócej lub dłużej wszyscy twórcy polskiego Odrodzenia. W podkrakowskiej willi biskupa krakowskiego Łukasz Górnicki umiejscowił akcję dworzanina polskiego (1566)-dostosowaną do polskich warunków przeróbkę włoskiego oryginału. Zarówno Górnicki jak i inni artyści polskiego odrodzenia, w przeciwieństwie do czasów dawniejszych, chętnie przedstawiali siebie samych. Renesans Wawelski Zygmunt I Stary(1506-1548) odnawia Wawel po spaleniu. W latach 1507-1536 F. Florentczyk i B. Berecci wyrzeźbili krużganki, nowe obramowania okien i drzwi. W 1518 śłub z Boną Sforze, która sprowadziła do Polski kilka nowinek kulinarnych(„włoszczyzna”) modne stały się stroje, tańce i obyczaje włoskie. Renesansowe obyczaje rozpowszechniały się bo dwórki wychodziły za mąż za Polaków. Syn królewskiej pary Zygmunt August(ur 1520, panował: 1548-1572; w latach swoich rządów tworzył humanistyczną bibliotekę oraz zakupił 350 arrasów do ozdobienia komnat wawelskich. Złoty wiek Rzeczypospolitej mecenat i kultura z dala od Krakowa: ozdabiano dwory magnackie na wzór Wawelu dostawiano do gotyckich kościołów kaplice nagrobne(wzorowane na zygmuntowskiej, fundować szkoły i drukarnie, zamawiać portrety. W Krakowie , Sandomierzu, Tarnowie Tarnowie Poznaniu finansowano przebudowę średniowiecznych ratuszy nadając im zachowane do dziś formy. Kultura średniowiecznego rycerstwa-wieś; k.renes-miasto. Zamość, siedziba hetmana J. Zamoyskiego był miastem , które miało zrealizować RENESANSOWY IDEAŁ. Ze względu na zachowanie do dziś swojego pierwotnego planu i budynków zostało wpisane do rejestru zabytków UNESCO. Szesnastowieczna szkoła Pierwsza świecka szkoła- Akademia Zamoyska(1594) Sentencja J. Zamoyskiego Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie znalazła się w akcie fundacyjnym tej szkoły. Kochanowski jako pierwszy poświęcił strofy swych trenów swej zmarłej przedwcześnie córeczce. W książkach Erazma z Rotterdamu, Tomasza Morusa czy Francois Rabelais’go wiele miejsca zajęły rozważania ,jak najlepiej wychowywać i kształcić dzieci. Humanizm renesansowy przyniósł przełom w programach i organizacji nauczania. W celu oddzieleni młodzieży od dzieci i dorosłych zorganizowano gim. Humanistyczne-szkoła średnia, w której oddzielono młodzież na klasy wg. wieku. Podstawą programu było nauczanie klasycznej łaciny, greki oraz retoryki-sztuki pięknego, precyzyjnego i przekonywującego formułowania myśli. Uczęszczała tam młodzież od 7-14 lub 17 lat. W XVIw w dobie reformacji, kiedy chrześcijaństwo w Europie podzieliło się na obozy, każde z wyznań zorganizowało własne szkoły średnie i wyższe. Nacisk kładziono na praktyki religijne i wych. Moralne. Mimo protestów podst. Środkiem dyscyplinującym była rózga.