"Dziady" część III Scena VIII - Pan Senator.

Pan Senator
Bohaterowie:
-Wysocki
-Bajkow
-Doktor - August Bcu - urzędniky Nowosilcowa, egoista , bez zasad moralnych
-ksiądz Piotr - pokorny, skromny ksiądz, doznaje łaski i widzi wizję przyszłości Polski i świata.
-pani Rollison – matka Rollisona
-Pelikan – profesor Uniwersytetu Wileńskiego; zdrajca ojczyzny pogodziny zniewolą,
-Pani Kmitowa
-Nowosilcow - Senator
Tematy rozmów:
- Senator i Doktor (pierwowzorem postaci był ojczym Słowackiego) rozmawiają o odkrytym spisku wśród młodzieży uniwersytetu wileńskiego.
- Nowosilcow omawia z Doktorem, Pelikanem i Bajkowem bieżące sprawy, między innymi przesłuchanie Rollisona. który zachorował w wyniku ciężkiego pobicia.
- Rozmowa Pani Rollison z Senatorem i prośba o widzenie z synem. Ten jednak mowi ze nie zna chłopca i obiecuje zająć się tą sprawą
- Doktor rozmawia z Senatorem o pozbyciu się Rollisona
Interpretacja:
Scena zatytułowana \"Pan Senator\" przedstawia problemy dręczące naród polski pod jarzmem niewoli. Ukazani tu zostają zausznicy Nowosilcowa - dr Wacław Pelikan - postać autentyczna, oraz noszący znamiona Augusta Becu (ojczyma Słowackiego) - doktor. Te dwie postacie ukazane są w momencie, gdy wraz z Nowosilcowem obmyślają pozbycia się niewygodnego więźnia, zamiast zająć się próbą jego uwolnienia O Rollinsonie, o którym tu mowa, i o jego męczeństwie chodzą po Wilnie wspaniałe legendy, co jest bardzo nie na rękę władzom carskim. Mickiewicz przedstawia też karę, z jaką mogą się spotkać zdrajcy narodu polskiego - Doktor zostaje zabity podczas burzy przez piorun, a więc dosięga go ręka sprawiedliwości

Scena Bal
Bohaterowie:
Lewa strona”- Regestrator, Sowietnik, Pułkownik, Dama, Matka, Sowietnikowa
Prawa strona – Senator, Gbernator, Starosta, Gubernatorowa, Bajkow, Student, Bestużew
Tematy rozmów:
- obecni na balu przymilaja się Senatorowi
- Rozmowy o rosyjskim spoleczeństwie
- Starosta tlumaczy się dla Gubernatorowej z nieobiecności żony
- Prawa strona wyrażają opinie na temat służalców
- p. Rollison i Ks. Piotra rozmawiają o realizacji podstępu (upozorowano samobójstwo i wyrzucono więźnia z okna)
- Pelikanowi i Senatorowi Ks. Piotr przytacza ku przestrodze przypowieści biblijne
Interpretacja:
Scena ma charakter groteskowy - autor szydzi z rosyjskiej struktury społecznej. W Rosji utrzymywano dozgonne tytuły decydujące o pozycji społecznej. Ciekawe jest środowisko ludzi na balu u Senatora - polskie damy, polska szlachta, rosyjscy rewolucjoniści, urzędnicy.


Obraz i ocena społeczeństwa polskiego w III cz. Dziadów
Poszczególne sceny dramatu przynoszą charakterystykę polskiego społeczeństwa, które nie było całkowicie jednomyślne. Zdecydowanie przeważali patrioci, ale znajdowali się również w społeczeństwie kosmopolici, całkowicie obojętni na losy ojczyzny, pogodzeni z władzą
cara w Polsce, a nawet tacy, którzy zaprzedali się w służbę zaborcy.
Pierwsza grupa - Najbardziej patriotyczna grupa to młodzież wileńska, która wzrasta w atmosferze filomackiej solidarności, koleżeństwa i przyjaźni.
Druga grupa - towarzystwo przy drzwiach - pozostaje w wyraźnej opozycji do obozu kosmopolitów zupełnie obojętnych na sprawy narodowe. W grupie tej rozmawia się po polsku, a nie po francusku, ostro krytykuje się postawę arystokracji
W społeczeństwie polskim znajdują się także jawni zdrajcy ojczyzny, ludzie z otoczenia Nowosilcowa (Pelikan, Doktor)