Zielnik

Olsza szara
Alnus incana
Synonimy: alnus insana Moench
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: olsza biała, olcha północna,olcha siwa, olszyna.
Etymologia: łac.alnus = olsza (u Rzymian); łac. Incanus = siwy.
Rodzina: Betulaceae, brzozowate.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od marca do kwietnia.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru, wody i zwierząt.
Występowanie: wilgotne lasy, brzegi wód; w górach i na pogórzu, na pn.-wach. oraz wzdłuż Wisły i Odry, ponadto często sadzona.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach, zajmujący nowe stanowiska.
Uwagi: roślina lecznicza
Varia: często stosowana do rekultywacji i fitomelioracji.


Jarząb szwedzki
Sorbus intermedia
Synonimy: Sorbus intermedia
Etymologia: celt. sor = cierpki, gorzki - odniesienie do smaku owoców; albo od arab. sorbet = 'rodzaj napoju'; łac. intermedius = pośredni.
Rodzina: Rosaceae, różowate.
Liczba chromosomów: 2n = 68.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od maja do czerwca.
Zapylanie: roślina owadopylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale zwierząt.
Występowanie: lasy nad Bałtykiem (być może stanowiska synantropijne), często sadzony przy drogach i ulicach, dziczejący.
Częstość występowania: gatunek rzadki, zajmujący nowe stanowiska.
Uwagi: roślina pod całkowitą ochroną.
Varia: owoce jadalne na surowo. Coraz częściej w miastach sadzi się pod tą nazwą gatunki pokrewne - jarząb Mougeota (Sorbus mougeotii Sol.-Will. & Godron) i jarząb austriacki (S. austriaca (G. Beck) Hedl.).


Klon zwyczajny
Acer platanoides L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: klon pospolity; (jawor), kleńczuk, klon, kln, (platan).
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, być może od łac. acer = ostry lub gr. akeros = bezrogi; łac. platanus = platan u Cycerona oraz gr. -ides - przyrostek oznaczający zbliżenie (pokrewieństwo); nazwa wyraża podobieństwo do platanu.
Rodzina: Aceraceae, klonowate.
Liczba chromosomów: 2n = 26.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od kwietnia do maja.
Zapylanie: roślina owadopylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru.
Występowanie: lasy, często sadzony przy drogach i w zadrzewieniach.
Częstość występowania: gatunek pospolity, zajmujący nowe stanowiska.
Varia: uprawia się w wielu odmianach ozdobnych.


Jesion wyniosły
Fraxinus excelsior L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: jesion pospolity; jasień, jasion, jasiyj, jasiyń, jesień, jesion, jesion europejski, jesion powszechny, jesion zwyczajny, jesion zwykły, yessyn.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. fraxinus = jesion, z gr. phraxis = ogrodzenie, płot - od sposobu użytkowania rośliny; albo od łac. frango = łamię (złamany), co może odnosić się do łupliwości drewna; łac. excelsus = wyniosły - podkreślenie okazałych rozmiarów drzewa.
Rodzina: Oleaceae, oliwkowate.
Liczba chromosomów: 2n = 46.
Forma życiowa: drzewo..
Kwitnienie: w kwietniu.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru i wody.
Występowanie: lasy liściaste, zbocza; często sadzony w zadrzewieniach; na niżu i w niższych położeniach górskich.
Częstość występowania: gatunek pospolity.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: w nasadzeniach także inne gatunki.


Lipa szerokolistna
Tilia platyphyllos Scop.
Synonimy: Tilia grandiflora Ehrh.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: lipa wielkolistna; lipa letnia, lipina.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. tilia = lipa; gr. platyphyllos = szerokolistny z gr. platys = szeroki, płaski + phyllon = liść.
Rodzina: Tiliaceae, lipowate.
Liczba chromosomów: 2n = 82.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od czerwca do lipca.
Zapylanie: roślina owadopylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru.
Występowanie: lasy; często sadzona (na pn. tylko) i zdziczała.
Częstość występowania: gatunek dość częsty w niektórych regionach, zajmujący nowe stanowiska.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: w uprawie także mieszańce z innymi gatunkami.


Dąb szypułkowy
Quercus robur L.
Synonimy: Quercus pedunculata Ehrh.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: dąb krótkoogonkowy, dąb letni, dąb pospolity, dąb skorodrzały, dąbek, dębiec, dmb.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. quercus = dąb; łac. robur = drewno dębu, ale także: siła, moc - nawiązanie do rozmiarów i pokroju drzewa.
Rodzina: Fagaceae, bukowate.
Liczba chromosomów: 2n = 24.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od kwietnia do maja.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana barochorycznie oraz przy udziale zwierząt.
Występowanie: lasy, zarośla, także sadzony. Jedno z najważniejszych drzew leśnych.
Częstość występowania: gatunek pospolity.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: dawniej duże znaczenie miały żołędzie jako pasza i pokarm w okresach niedostatku.


Dąb bezszypułkowy
Quercus petraea (Matt.) Liebl.
Synonimy: Quercus sessilis Ehrh, Quercus sessiliflora Salisb.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: dąb zimowy, dąb zwyczajny.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. quercus = dąb; łac. petraeus = naskalny, rosnący na skałach.
Rodzina: Fagaceae, bukowate.
Liczba chromosomów: 2n = 24.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: w maju.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana barochorycznie oraz przy udziale zwierząt.
Występowanie: lasy, brak na pn.-wsch.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach.
Uwagi: roślina lecznicza
Varia: w niektórych okolicach częste mieszańce z dębem szypułkowym.


Dąb czerwony
Quercus rubra L.
Synonimy: Quercus borealis Michx.fil.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: dąb purpurowy.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. quercus = dąb);łac. ruber = czerwony - nawiązanie do liści przebarwiających się jesienią.
Rodzina: Fagaceae, bukowate.
Liczba chromosomów: 2n = 24.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: w maju.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana barochorycznie oraz przy udziale zwierząt.
Występowanie: często sadzony i dziczejący w lasach i na siedliskach antropogenicznych; pochodzi z Ameryki Pn.
Częstość występowania: gatunek dość częsty w niektórych regionach, zajmujący nowe stanowiska.
Varia: pochodzi z Ameryki Pn.; w Polsce od XIX w. W uprawie także inne podobne gatunki północnoamerykańskie. Wizerunki liści tego obcego dla naszej flory gatunku zamieszczono na monetach 1, 2 i 5 gr.


Jarząb pospolity
Sorbus aucuparia L. em. Hedl.
Synonimy: Sorbus aucuparia L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: jarząb zwyczajny, jarzębina; drzewo judaszowe, (grusza jarzębina), jabrontek, jarząb, jarząbek, jarzbina, jarzembina, jarzębina pospolita, jarzębina ptasznicza, jarzębina zwyczajna, robina, skorasza, skoruch, skorus, skorusa, skorusza, skoruszyna, skoruśniak.
Etymologia: celt. sor = cierpki, gorzki - odniesienie do smaku owoców; albo od arab. sorbet = 'rodzaj napoju'; łac. aucupo = łapię ptaki, aucuparius = zwabiający ptaki - dotyczy owoców.
Rodzina: Rosaceae, różowate.
Liczba chromosomów: 2n = 34.
Forma życiowa: krzew lub drzewo.
Kwitnienie: od maja do czerwca.
Zapylanie: roślina owadopylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale zwierząt.
Występowanie: lasy, zarośla, zadrzewienia, miedze, sadzony.
Częstość występowania: gatunek pospolity.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: owoce cenione na przetwory.


Brzoza brodawkowata
Betula pendula Roth
Synonimy: Betula verrucosa Ehrh.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: brzoza zwisła; berezyna, brezina, brzeica, brzeza, brzezica, brzezina, brzoza, brzoza biała, brzoza gruczołkowa, brzoza gruczołkowata, brzoza pospolita, brzoza zwyczajna, brzozia, brzozka, brzska, brzózka, byrka, cieciotka, cięcitka, czeczotka.
Etymologia: łac. betula = brzoza - nazwa znana już w czasach starożytnych; łac. pendulus = zwieszający się, zwisły - dotyczy charakterystycznego pokroju drzewa (zwieszające się pędy).
Rodzina: Betulaceae, brzozowate.
Liczba chromosomów: 2n = 28.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od kwietnia do maja.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru i zwierząt.
Występowanie: lasy i inne tereny, np. nieużytki, gruzowiska, często sadzona.
Częstość występowania: gatunek pospolity, zajmujący nowe stanowiska.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: dawniej wszechstronnie wykorzystywane, np. kora, sok, smoła po suchej destylacji drewna (dziegć). Gatunek pionierski. Drzewo lekkonasienne.



Głóg dwuszyjkowy
Crataegus laevigata (Poir.) DC.
Synonimy: Crataegus oxyacantha Auct. non L., Crataegus palmstruchii Lindm.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: babicha, błabicha, bodlak, bodlak obrotnica, bodłak, bulimączka, ciernie białe, ciernik, cierń, czirśnie, głąg, głożyna, głóg, głóg biały, głóg pospolity, jaworek.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. crataegus = 'jakieś cierniste drzewo', gr. krataigos = mocny, co oznaczało drzewo twarde, używane do produkcji broni; łac. laevigatus = wygładzony, gładki, bezwłosy - prawdopodobnie nawiązanie do nagich liści.
Rodzina: Rosaceae, różowate.
Liczba chromosomów: 2n = 14.
Forma życiowa: krzew lub drzewo.
Kwitnienie: od maja do czerwca.
Zapylanie: roślina owadopylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale zwierząt.
Występowanie: lasy liściaste, zarośla; szczególnie na zach., na wsch. b. rzadko.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: w uprawie odmiany i mieszańce z głogiem jednoszyjkowym (pełnokwiatowe). Głóg Palmstrucha traktowany był zwykle jako odrębny gatunek.


Wierzba biała
Salix alba L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: białowierzb, blińdzia, wierzba, wierzba pospolita, wierzba srebrna, wierzba złota, wierzbina, wirba, wiyrba, wotocha, wotowierzba, złota wierzba, złotocha, złotowierzb, złotowierzba, żółtowierzb.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. salix = wierzba, od celt. sal = sąsiedztwo + lis = woda - odniesienie do miejsc występowania większości gatunków z tego rodzaju; łac. albus = biały, ze względu na białawo owłosione liście, także całe drzewo wyróżnia się jasną koroną spośród innych drzew.
Rodzina: Salicaceae, wierzbowate.
Liczba chromosomów: 2n = 76.
Kwitnienie: od kwietnia do maja.
Zapylanie: roślina owadopylna i wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru.
Występowanie: lasy łęgowe, brzegi wód, często sadzona przy rowach i polnych drogach.
Częstość występowania: gatunek pospolity.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: sadzone wierzby tradycyjnie 'ogławiano'; w ogrodnictwie stosowane są odmiany ozdobne i mieszańce - np. 'wierzba płacząca'.


Wierzba krucha
Salix fragilis L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: kruchodrzew, kruchowierzb, (kruszyna), tresklina, trzesklina, wierba, wiyrba.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. salix = wierzba, od celt. sal = sąsiedztwo + lis = woda - odniesienie do miejsc występowania większości gatunków z tego rodzaju; łac. fragilis = kruchy, łamliwy - nawiązanie do łamliwości pędów.
Rodzina: Salicaceae, wierzbowate.
Liczba chromosomów: 2n = 76.
Forma życiowa: krzew lub drzewo.
Kwitnienie: od kwietnia do maja.
Zapylanie: roślina owadopylna i wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru.
Występowanie: brzegi wód, łęgi nadrzeczne, sadzona nad rowami i na przydrożach.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach.
Varia: często krzyżuje się z wierzbą białą.


Topola biała
Populus alba L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: białodrzew; białoliść, (brzost), (jabrząb), (jarząb), jawrząd, jawrzecia, jawrzęć, suchorzyna, topl, topola białodrzew, topola srebrna, topola srebrzysta.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. populus = topola (u Horacego); łac. albus = biały - nawiązanie do białego kutneru na dolnej stronie liści.
Rodzina: Salicaceae, wierzbowate.
Liczba chromosomów: 2n = 38.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od marca do kwietnia.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru.
Występowanie: łęgi; także w uprawie.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach.


Topola czarna
Populus nigra L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: sokora, topola nadwiślańska; czarna topola, drzewo topolowe, imiolza, (jarząb), jarzęb, jasikor, jasiokor, jasiokór, jasior, jasiorek, jemiolza, osokor, papla, skorzyna, sokorzyna, suchorzyna, suchotrzyna, tąpol, tąpola, tmpol, topol, topola, (topola balsamiczna), topola płodna, topola sokora, topolina, topolka, topól sokora, wodoluba topol.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. populus = topola (u Horacego); łac. niger. = czarny - nawiązanie do ciemnej barwy pnia.
Rodzina: Salicaceae, wierzbowate.
Liczba chromosomów: 2n = 38.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od marca do kwietnia.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru.
Występowanie: łęgi nadrzeczne (w części pn. granica zasięgu); rzadko sadzona.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach, ustępujący.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: mylona z mieszańcami (topolą kanadyjską).


Topola osika
Populus tremula L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: osika; łosicyna, łosika, osa, osica, osiczyna, osina, oska, topola drżąca, topola osa, topola osina, trepeta, trepota, trzepiecina, wosika.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych, łac. populus = topola (u Horacego); łac. tremo = drżę, trzęsę się - duże blaszki liściowe na długich, spłaszczonych ogonkach, drżą nawet przy niewielkim wietrze.
Rodzina: Salicaceae, wierzbowate.
Liczba chromosomów: 2n = 38.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od marca do kwietnia.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru.
Występowanie: lasy, zadrzewienia śródpolne, zarośla.
Częstość występowania: gatunek pospolity.


Topola szara
Populus x canescens (Aiton) Sm.
Synonimy: Populus x hybrida Bieb.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: białodrzew nadwiślański, jawrzęcia, jawrzęć, (topola białodrzew), topola białodrzew nadwiślański, topola nadwiślańska, topola omszona.
Etymologia: nazwa rodzajowa znana od czasów starożytnych (łac. populus = topola u Horacego); łac. canescens = siwy.
Rodzina: Salicaceae, wierzbowate.
Liczba chromosomów: 2n = 38.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od marca do kwietnia.
Zapylanie: roślina wiatropylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru (anemochoria).
Występowanie: głównie nad Wisłą; uprawiana.
Częstość występowania: gatunek rzadki.
Varia: naturalny mieszaniec topoli białej z osiką.


Robinia akacjowa
Robinia pseudacacia L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: grochodrzew, robinia grochodrzew; agac, agaca, agacja, agacyj, agacyja, akac, akaca, akacek, (akacja), (akacja biała), (akacja fałszywa), akacyna, akat, akata, biała akacja, fałszywa akacja, grochodrzew biały, grochowe drzewo amerykańskie, grochowiec biały, grochownik, (groszek syberyjski), ostrostręczyna, robinia, robinia akacja, robinia biała, robinia pospolita.
Etymologia: nazwa rodzajowa od nazwiska Jeana Robina (1550-1629), botanika francuskiego, który sprowadził roślinę do Paryża; łac. pseudacacia = fałszywa akacja.
Rodzina: Fabaceae [=Papilionaceae], motylkowate.
Liczba chromosomów: 2n = 20.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: od maja do czerwca.
Zapylanie: roślina owadopylna.
Rozsiewanie: roślina rozsiewana przy udziale wiatru i zwierząt.
Występowanie: często sadzona w lasach, przy drogach i na zboczach; dziczejąca.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach, zajmujący nowe stanowiska.
Uwagi: roślina lecznicza i trująca.
Varia: cenne drzewo miododajne; liście i kora trujące dla bydła. Pochodzi z Ameryki Pn.; w Polsce od przełomu XVII i XVIII w.

Kasztanowiec zwyczajny
Aesculus hippocastanum L.
Nazwy drugorzędne, dawne i ludowe: kasztanowiec biały; (kasztan), (kasztan dziki), (kasztan gorzki), (kasztan koński), (kasztan turecki), kasztanowiec, kasztanowiec gorzki, kasztanowiec koński, kasztanowiec pospolity, kaśtan, kaśtn, kaśton koński, nibykasztan, tucza, tucza końska.
Etymologia: łac. aesculus = 'gatunek dębu'; łac. esca = pokarm, pasza - owoce wykorzystywano jako paszę dla zwierząt.
Rodzina: Hippocastanaceae, kasztanowcowate.
Liczba chromosomów: 2n = 40.
Forma życiowa: drzewo.
Kwitnienie: w maju.
Zapylanie: roślina owadopylna.
Rozsiewanie: roślina obcosiewna oraz rozsiewana przy udziale zwierząt.
Występowanie: często sadzony i dziczejący.
Częstość występowania: gatunek częsty w wielu regionach.
Uwagi: roślina lecznicza.
Varia: pochodzi z Bałkanów; w Polsce od przełomu XVI i XVII w. W uprawie także mieszaniec o czerwonych kwiatach - kasztanowiec krwisty (Aesculus x carnea Hayne).