Różne formy zawiązywania i rozwiązywania stosunków pracy

Rodzaje umów o pracę:

Kodeks pracy wyróżnia:
1. Umowa o pracę na czas nieokreślony - nie zawiera w swej treści daty ani terminu rozwiązania umowy, dopóki nie nastąpi wypowiedzenie albo wygaśnięcie z innych przyczyn.
2. Umowa na czas określony - charakterystyczną cechą tej umowy jest podanie przez strony w treści umowy konkretnej daty jej rozwiązania. Może być zawarta na dowolny okres, np. na dwa dni, jak również i na dwa lata, gdyż ustawodawca nie zawiera żadnych ograniczeń.
3. Umowa na czas wykonywania określonej pracy - Z treści umowy wynika, że pracodawca przyjmuje pracownika na czas trwania konkretnej pracy. Umowa nie precyzuje daty jej zakończenia. Przykładem takich umów są prace sezonowe - w cukrowniach lub w kotłowniach na okres sezonu grzewczego.
4. Umowa na czas próbny - może być podpisana przed zawarciem każdej z umów. Czas trwania okresu próbnego został przez kodeks pracy określony precyzyjnie: dwa tygodnie dla większości pracowników oraz trzy miesiące dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach samodzielnych, kierowniczych i związanych z odpowiedzialnością materialną. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta na piśmie, wówczas na pracodawcy ciąży obowiązek potwierdzenia pracownikowi na piśmie rodzaju umowy i jej warunków, w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy.

Umowy cywilno-prawne:

1. Umowa o dzieło - Jest to umowa konkretnego rezultatu, zlecenie wykonania konkretnej pracy, dzieła.
2. Umowa-zlecenie - Przyjmujący zlecenie - zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności. Wynagrodzenie określone jest w treści umowy.
3. Umowa agencyjna - Agent zobowiązuje się do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów na rzecz dającego zlecenie. Wynagrodzenie gwarantowane jest kodeksem cywilnym.

Różne prawa i obowiązki

Zachowanie różnic między umowami o pracę a umowami cywilno-prawnymi (zlecenie, dzieło) ma znaczenie, zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy, np. przy zaistnieniu ewentualnego sporu. Sąd Pracy może mieć podstawy, by orzec inną formę umowy niż wskazano w nagłówku umowy.
Podstawowymi cechami odróżniającymi umowę o pracę od umów cywilno-prawnych (zlecenia, agencyjna, o dzieło) są:
- obowiązek osobistego świadczenia pracy i brak możliwości wyznaczenia przez pracownika swojego zastępcy,
- nakaz wykonywania poleceń służbowych i istnienie podległości służbowej,
- odpowiedzialność pracownika za skutki złego wykonywania pracy ograniczone kodeksem pracy,
- obowiązek zapłaty wynagrodzenia i brak możliwości zrzeczenie się tego wynagrodzenia.
Różnice te są bardzo istotne. Mają one wpływ na możliwość dochodzenia praw przez pracownika np. w Sądzie Pracy, który orzeka czy wykonywana praca miała charakter umowy o pracę czy też inny. Różne formy zatrudnienia związane są z określonymi uprawnieniami dla zatrudnionego i obowiązkami dla pracodawcy.

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia:

1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
a) dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
1) ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem

Każda ze stron może rozwiązać za wypowiedzeniem umowę o pracę zawartą na:
1) okres próbny,
2) czas nie określony.
Rozwiązanie umowy o pracę następuje z upływem okresu wypowiedzenia.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:
1) 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
2) 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
3) 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
1) 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
2) 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
3) 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

W razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy może być rozwiązana przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Wygaśnięcie umowy o pracę
Umowa o pracę wygasa:
-z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa.
-z dniem śmierci pracodawcy umowy o pracę z pracownikami wygasają, z zastrzeżeniem przepisu 3.
-umowa o pracę wygasa z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania. Pracodawca, pomimo wygaśnięcia umowy o pracę z powodu tymczasowego aresztowania, jest obowiązany ponownie zatrudnić pracownika, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub gdy zapadł wyrok uniewinniający, a pracownik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia.