Pozytywne i negatywne następstwa unii lubelskiej

W związku z brakiem potomstwa, króla Zygmunta Augusta, co po jego śmierci oznaczało rozpad zjednoczonych w unii Polsko-Litewskiej państw Polski i Litwy, został zwołany sejm w Lublinie w 1569 roku, na którym król przy poparciu posłów polskich i litewskich przyłączył do Korony Polskiej: część Podlasia, Wołyń, Podole oraz Kijowszczyznę, przełamując w ten sposób opór litewskich możnych.
Obawiając się całkowitej utraty wpływu na bieg wydarzeń, możnowładcy litewscy zgodzili się na zawarcie unii realnej z Koroną, w jeden organizm polityczny, który zaczęto nazywać Rzeczpospolitą Obojga Narodów.
Polska i Litwa miała mieć wspólnego króla oraz wspólny sejm, w którym zasiadać mieli polscy i litewscy posłowie i senatorowie. W obu państwach obowiązywać miały takie same przywileje dla stanu szlacheckiego. Odrębne pozostały natomiast prawa obu krajów, urzędy, wojska i skarbowość.
Konsekwencje unii lubelskiej widoczne były dopiero po dziesiątkach lat po jej zawarciu. Najistotniejsze dla dalszych losów Korony Polskiej okazało się wcielenie do niej ziem Wołynia, Podola i Kijowszczyzny, czyli Ukrainy. Aż do rozbiorów Polska musiała radzić sobie z ogromnymi problemami związanymi ze strukturą społeczną i wyznaniową tych terenów oraz z zagrożeniami wynikającymi z ich położenia.
Po śmierci Zygmuta Augusta zostało postanowione, że jego następcą będzie król elekcyjny. O koronę ubiegali się Habsburgowie i Walezjuszowie. Najzręczniejszym negocjatorem okazał się wysłannik Walezjuszów, który skłonił senatorów i szlachtę do obrania na tron polski królewicza francuskiego Henryka. Po elekcji polscy posłowie zawieźli Henrykowi Walezemu do Paryża dwa pakiety dokumentów do zatwierdzenia. Było to pozytywne dla Polski ponieważ elekt, który chciał być królem musiał zgodzić się na takie rzeczy jak np. kształcenie na swój koszt młodzieży polskiej w Paryżu, sfinansowanie budowy floty oraz słacenie długów poprzednika, co było zapisane w tzw. pacta conventa. Kolejnym pozytywnym skutkiem dla Polski było ograniczenie praw króla na tyle, że jego decyzje nie mogły byc podejmowane bez zgody sejmu i senatu. Przykładem na to może być:
- zwoływanie regularnie sześciotygodniowego sejmu najmniej raz na dwa lata;
- brak możliwiści podejmowania decyzji w sprawach polityki wewnętrznej i zagranicznej bez zgody sejmu;
- obowiązek zasięgania we wszystkich sprawach państwowych rady senatorów, którzy mieli w stałej liczbie rezydować u jego boku;
- obowiązek przestrzegania wszystkich przywilejów szlacheckich, łącznie z ustaleniami konfederacji warszawskiej;
- prawo do wypowiedzenia posłuszeńsktwa królowie przez szlachtę w sytuacji, gdyby łamał jej przywileje.