Wojna secesyjna w USA.

- konstytucja Stanów Zjednoczonych nie wypowiadała się w kwestii niewolnictwa i sprawę tę pozostawiono do samodzielnego rozstrzygnięcia każdemu ze stanów - w efekcie ustalił się podział na stany wolne i niewolnicze
- w 1818 roku Unia składała się z 21 stanów, z czego 11 było wolnych i 10 niewolniczych - był to podział na wolną Północ i niewolnicze Południe
- w 1819 roku pojawiła się kwestia przyjęcia do Unii dwóch nowych terytoriów: Alabamy i Missouri - oba stany były niewolnicze, a to dałoby przewagę w Senacie Południu
- ostatecznie w 1819 roku przyjęto do Unii Alabamę, co zapewniło równowagę w Senacie, ale wokół Missouri nadal toczono spory - po obu stronach pojawiały się groźby secesji
- 1820 rok - kompromis Missouri - do Unii przyjęto Missouri jako stan niewolniczy, ale równocześnie ze stanu Massachusetts wydzielono nowy stan: Maine, który miał być wolny, a dodatkowo ustalono granicę między stanami wolnymi i niewolniczymi na 3630' szerokości geograficznej północnej, a jedynym wyjątkiem miał być właśnie stan Missouri - w ten sposób utrzymano równowagę między stanami wolnymi i niewolniczymi
- politycy Północy - późniejsi republikanie (partia republikańska powstała w 1854 roku) - występując przeciw rozszerzaniu zasięgu niewolnictwa kierowali się raczej motywami politycznymi niż humanitarnymi - chcieli utrzymać swoją przewagę w Senacie i kolegium elektorskim przeciw demokratom z Południa
- na Północy stano na stanowisku legalizmu i uważano, że nie można siłą narzucić Południu zniesienia niewolnictwa, gdyż stałoby to w sprzeczności z gwarantowaną przez konstytucję nienaruszalnością własności prywatnej
- różnice gospodarcze miedzy Północą i Południem: w stanach północnych skupił się przemysł amerykański (4/5 wszystkich zakładów przemysłowych i kopalni), podczas gdy stany południowe miały prawie wyłącznie charakter rolniczy
- na Południu korzystano na plantacjach z pracy niewolniczej i wszelkie akcje na rzecz zniesienia niewolnictwa uważano za groźbę ruiny gospodarczej
- uprzemysłowione stany północne domagały się ceł ochronnych, gdyż obawiały się konkurencji przemysłu europejskiego, a z kolei stany południowe były przeciwne takiej polityce, obawiając się, że w odwecie kraje europejskie wprowadzą cła na eksportowane z Południa bawełnę i tytoń
- w 1821 roku grupa amerykańskich filantropów zakupiła niewielki obszar w Afryce i osiedliła tam wyzwolonych niewolników - takie były początki Liberii
- abolicjoniści - (od łac. abolitio - zniesienie) zapoczątkowany jeszcze w XVIII wieku w Ameryce Północnej ruch na rzecz zniesienia niewolnictwa
- 1859 rok - abolicjonista John Brown podjął nieudaną próbę wywołania powstania niewolników w Wirginii - został ujęty i stracony
- wystąpienie Johna Browna uświadomiło Południu jakim zagrożeniem stał się w międzyczasie abolicjonizm, tym bardziej, że na Północy John Brown urósł do rangi bohatera - w konsekwencji na Południu zaczęli coraz liczniej podnosić głosy zwolennicy secesji
- listopad 1860 roku - wybory prezydenckie wygrał Abraham Lincoln, który nigdy nie krył swej niechęci wobec niewolnictwa - zdecydowało to o rozłamie
- 20 grudnia 1860 roku - Karolina Południowa jako pierwsza ogłosiła wystąpienie z Unii - w ślad za nią kolejne stany Południa ogłaszały secesję
- luty 1861 roku - w Montgomery, stolicy Alabamy, zebrali się przedstawiciele stanów, które wystąpiły z Unii i ogłosili utworzenie Skonfederowanych Stanów Ameryki, czyli potocznie Konfederacji Południowej - tymczasowym prezydentem Konfederacji wybrany został Jefferson Davis
- łącznie do Konfederacji przystąpiło 11 stanów Południa, które uchwaliły swoją konstytucję
- w Unii pozostały 22 stany - jej mieszkańców i zwolenników nazywano jankesami
- marzec 1861 roku - Lincoln został zaprzysiężony na stanowisku prezydenta - w przemówieniu inauguracyjnym oświadczył, że Unia nadal istnieje i nie ma możliwości wystąpienia z niej, ale równocześnie zastrzegł, iż rząd federalny nie zaatakuje zbuntowanych stanów, o ile te nie uczynią tego pierwsze
- 12 kwietnia 1861 roku - wojska Karoliny Południowej ostrzelały garnizon Fortu Sumter w Charleston, który pozostał wierny Unii - w ten sposób rozpoczęła się wojna secesyjna (1861 - 65)
- Unia miała nad Konfederacją przewagę liczebną i gospodarczą, jednak Konfederaci dysponowali lepszą kadrą dowódczą w armii i większą ilością ludzi pod bronią w chwili wybuchu konfliktu
- jednym z najwybitniejszych dowódców, a później głównodowodzącym Konfederatów był Robert Lee, który wprawdzie nie sympatyzował z secesją, ale pozostał lojalny wobec rodzinnego stanu, Wirginii, który przyłączył się do secesji
- kwiecień 1861 roku - Unia wprowadziła blokadę wybrzeży Konfederacji
- czerwiec 1861 roku - stolicą Konfederacji zostało Richmond w Wirginii
- 21 lipca 1861 roku - bitwa nad rzeczką Bull Run - klęska Unii
- 9 marca 1862 roku - pierwsza w historii bitwa okrętów pancernych w zatoce Cheasapeake
- 29-30 sierpnia 1862 roku - druga bitwa nad Bull Run - sukces Konfederatów
- 17 września 1862 roku - nierozstrzygnięta bitwa pod Antietam, ale generał Lee zdecydował się wycofać - Unia uznała to za sukces
- 23 września 1862 roku Lincoln ogłosił, że jeśli do 1 stycznia 1863 roku zbuntowane stany nie wrócą do Unii, to ich niewolnicy uzyskają wolność i będą mogli wstępować do armii Stanów Zjednoczonych
- 1 stycznia 1863 roku - ogłoszono dekret o zniesieniu niewolnictwa w zbuntowanych stanach, a równocześnie wydano tzw. Homestead Act (Akt o Domostwach), który zapewniał każdemu obywatelowi prawo nabycia od rządu za minimalną cenę 64 hektarowych działek ziemi na wolnych obszarach na zachodzie
- marzec 1863 roku - na Północy wprowadzono przymusową służbę wojskową
- 1-3 lipca 1863 roku - bitwa pod Gettysburgiem - wojskami Unii dowodził generał George Meade, a Konfederacji generał Lee - klęska Konfederatów
- lipiec 1863 roku - generał Ulisses Grant zdobył Vicksburg, a tym samym całe dorzecze Missisipi zostało opanowane przez Unię, dzięki czemu Konfederacja została rozcięta na dwie części
- marzec 1864 roku - Grant został głównodowodzącym wojsk Unii
- maj 1864 roku - generał William T. Sherman wyruszył na czele armii Unii na podbój Georgii i w grudniu 1864 roku dotarł do Savannah i Oceanu Atlantyckiego, ponownie dzieląc Konfederację - Sherman stosował taktykę spalonej ziemi, łamiąc tym samym morale przeciwnika
- podobną taktykę zastosował inny generał Unii, Philip H. Sheridan, w dolinie rzeki Shenandoah
- taktyka Shermana i Sheridana przyniosła efekty - z armii konfederatów zdezerterowało 2/3 żołnierzy
- listopad 1864 roku - wybory prezydenckie ponownie wygrał Lincoln
- 9 kwietnia 1865 roku - w Appomatox generał Lee podpisał przed Grantem akt kapitulacji
- 14 kwietnia 1865 roku - Lincoln został zamordowany w teatrze przez aktora Johna Bootha - nowym prezydentem został dotychczasowy wiceprezydent, Andrew Johnson, który pochodził z południa, co przesądziło o przyjęciu wobec pokonanego Południa łagodnego kursu
- grudzień 1865 roku - Kongres przyjął 13 poprawkę do konstytucji, znoszącą niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych
- Murzyni uzyskali wprawdzie wolność, ale początkowo nie posiadali praw wyborczych, nie mogli sprawować urzędów i występować w sądach przeciw białym - tym samym utrzymał się stan ich dyskryminacji
- 1866 rok - w Tennesee powstał Ku-Klux-Klan - organizacja, która terroryzowała Murzynów
- 1870 roku - na mocy 15 poprawki zagwarantowano Murzynom prawa wyborcze