Przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku

Jedną z najważniejszych i najistotniejszych powodów upadku naszego państwa w XVIII wieku były rządy dynastii Sasów. Wszystko zaczęło się od Augusta II Mocnego (1670 – 1733), który dzięki poparciu Austrii i Rosji uzyskał tron Polski (Większość magnaterii i szlachty popierała księcia Conti, który ze względu na małą ilość głosów został odrzucony). Pamiętajmy także, że 3 lata wcześniej odziedziczył (w spadku) tron Saksoni (to było gdzieś około 1693r.). Zostając królem Rzeczypospolitej przyjął katolicyzm – jednak był to tylko gest – by rządzić Polską. August II zwany Mocnym chciał jak najlepiej dla naszego kraju. Próbował wyciągnąć Polskę z kryzysu powstałego przez rządną pieniędzy szlachtę, która mając na myśli jedynie własne dobro zrywała sejmy (jak wiecie chodzi tu o słynne Liberum Veto, które nie zostało zastosowane jedynie podczas Sejmu Niemego, do którego nie dopuszczono posłów ). Idąc za postanowioną reformą chciał umocnić władze królewską, co (jak zwykle) nie podobało się szlachcie, która bała się utraty przywilejów. Starał się być dobrym królem (udało mu się w 1699 r. przywrócić Polsce Podole i Ukrainę – pokój karłowicki z Turcją), ale popełnił wielki błąd rozpoczynając (niefortunną) wojnę ze Szwecją w Inflantach. Pokonany przez króla szwedzkiego Karola XII opuścił Polskę i na mocy kapitulacji Altrandsztadt w 1705 r. zrzekł się korony. Rozwój Rzeczypospolitej, uwikłanej pośrednio w wojnę sasko-szwedzką w Inflantach doprowadził do wyboru w 1704 r. Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski, z rozkazu Karola XII (który wkroczył w tym czasie na nasze ziemie).

Więc już po raz kolejny na tronie polskim zasiada kandydat zależny od sąsiednich mocarstw. Myślę, że jest to kolejna ważna przyczyna dalszych niepowodzeń naszego kraju (mam na myśli rozbiory) – ingerencja zagranicznych państw w sprawy Polskie a szczególnie władze w naszym kraju. Już wtedy Polska zniszczona po wojnach w XVII wieku i wojnie północnej (do której została wmieszana dzięki Augustowi II, który zawarłszy wcześniej sojusz z carem Rosji Piotrem I chciał pokonać szwedów) nie miała siły do walki. Już następną z kolei przyczyną jest właśnie ta paraliżująca bezsilność, która trwała przecież cały okres zaborów (czyli ponad 120 lat!).

Jednak Stanisław Leszczyński bardzo krótko sprawował władze w Polsce (powodem było całkowita zależność od szwedzkiego protektora) i już 5 lat później, czyli w 1709 r. król Stanisław uciekł do Turcji oddając bez walki tron powracającemu Augustowi II. Jednak okres panowania S. Leszczyńskiego był dość (jak na te czasy) pomyślny. Choć był przedstawicielem magnaterii polskiej dążył do przeprowadzenia w państwie reform (podpisał się pod traktatem politycznym „Głos wolny wolność ubezpieczający” – wybitnym dziełem polskiej myśli oświeceniowej).

Po zwycięstwie w 1709 roku Rosjan nad Szwedami ponownie królem Polski został August II. Niedługo potem, bo w 1717 r. doszło do Sejmu Niemego, na którym przy udziale popierających króla wojsk rosyjskich potwierdzono władze Augusta II, ograniczono wpływy hetmanów i przeprowadzono kilka naprawdę korzystnych reform skarbowych. Jednak interwencje Rosji nie ograniczyły się tylko do wyboru króla. Rosja chciała, aby Polska była zależna od niej. Sytuację taką próbował August później zmienić, lecz jego zamiary wzmocnienia władzy, odzyskania pełnej suwerenności i przeprowadzenia nowoczesnych reform, którymi inicjatorami byli współpracujący z królem Czartoryscy nie powiodły się. Jednak musząc liczyć się zarówno z Rosją i szlachtą król nie był w stanie tego dokonać. Więc podsumowując to, co napisałam w większej mierze właśnie Rosja była głównym powodem, dla którego nie udało się przeprowadzić korzystnych dla Polski zmian, co doprowadziło do późniejszych problemów z funkcjonowaniem naszego kraju…

Kolejnym królem, za którego panowania nasz kraj powoli, lecz dobitnie szedł ku upadkowi był syn Augusta II August III (1696 – 1763). Był tak samo jak jego ojciec wybrany (w wyniku wolnej elekcji) na króla Polski przy udziale wojsk rosyjskich. Jednak w przeciwieństwie do swojego ojca August III nie zajmował się sprawami naszego kraju. Całość polskiej polityki zagranicznej uzależnił od poczynań carów, dzięki czemu nie musiał przejmować się kłopotami wewnętrznymi państwa. Zresztą na 30 lat sprawowania władzy August III spędził w Rzeczypospolitej zaledwie 2, faktyczne rządy oddając faworytom: magnatowi Augustowi Sułkowskiemu i ministrowi saskiemu Hainrichowi Bruhlowi – ludziom troszczącym się (jak większość szlachty) tylko o własne korzyści. W tym czasie w Polsce panował istny chaos: zrywano sejmy a sądy nie wykonywały
wyroków, co miało negatywny wpływ na rozwój państwa…

Ważnym dla dalszych losów Polski wydarzeniem było zawarcie w 1732 r. przez Rosję, Austrię i Prusy tak zwanego traktatu trzech czarnych orłów (każde z tych państw miało w herbie czarnego orła). W porozumieniu tym te trzy kraje zobowiązały się utrzymać stan słabości politycznej i gospodarczej Rzeczypospolitej. Było to możliwe albowiem w państwach tych wcześniej przeprowadzono reformy. Wszelkie inicjatywy przemian, które mogłyby pomóc Polsce musiały upaść…Podpisanie tego traktatu pieczętowało już dalsze niepowodzenia Rzeczypospolitej, które doprowadziły do upadku naszego kraju…

Podsumowując - rządy Sasów przyniosły Polsce najwięcej strat. Nie chodzi tu tylko o nieudolność władców, ale o coraz bardziej dające o sobie znać położenie geopolityczne. Wplątanie Rzeczpospolitej w wojnę północną doprowadziło do ogromnego zniszczenia i zubożenia kraju. Na okres kilkunastu lat Polska stała się areną walk pomiędzy Rosją a Szwecją. Zmieniające się konfiguracje wywoływały w Polsce niestabilność. Jednak myślę, że gdyby August II trafił na troszkę lepsze czasy byłby dla Polski dobrym królem, który umiałby wprowadzić wielkie zmiany w dopiero kształtujące się państwo…

Królem, za którego przeprowadzono żałosne w skutkach rozbiory był Stanisław August Poniatowski (1732 – 1798) syn Stanisława Poniatowskiego i Konstancji Czartoryskiej. Będąc na dworze Katarzyny II (przypominam ze od 1762r. już carycy) zyskał jej poparcie. Życzenie carycy oraz poparcie rodziny Czartoryskich sprawiły, że w 1764 podczas wolnej elekcji został wybrany królem Polski. Wybór Poniatowskiego na króla Rzeczypospolitej bardzo pasował władczyni Rosji, która za wszelką cenę chciała mieć na tronie polskim kogoś użytecznego dla rosyjskich interesów, a przy tym pozbawionego wszelkich koligacji dynastycznych z innymi dworami. Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego rozpoczęła jednak – wbrew życzeniom obcych państw – okres reformowania Rzeczypospolitej, co miało być zapowiedzią lepszych czasów, które nie nadeszły… Prowadząc amatorskie działania mające na celu odbudowę naszego kraju naraził się znacznie szlachcie. Niechęć do króla miała swój oddźwięk 4 lata później. W 1768 roku zawiązano konfederację barską skierowaną przeciw ingerencji Rosji. Doszło nawet do próby porwania króla przez uczestników (1771). Sam ruch szlachecki – w wyniku interwencji wojsk rosyjskich zakończył się I rozbiorem Polski w 1772 roku. Trudno uwierzyć, że właśnie po 1772 roku nastąpiło długo oczekiwane ożywienie gospodarcze. Część właścicieli ziemskich zaczęła stosować nowe przyrządy i uprawiać rośliny. Jednak ten nagły wzrost nie mógł pomóc Polsce w jej czarnej godzinie. Poniatowski wiedział, ze koniec nadejdzie, wcześniej czy później. Armia Polski liczyła zaledwie 100 tysięcy żołnierzy…a jak to mogło się równać z wojskami trzech czarnych orłów – Austrii, potężnej Rosji carycy Katarzyny II i Prus? Polska naprzeciw tych wielkich mocarstw tamtych czasów nie miała szans. Dlatego mimo trwającego aż cztery lata Sejmu Wielkiego (na którym uchwalono wiele reform i zlikwidowano Rade Nieustającą, w której zasiadali sojusznicy Rosji) Polska nadal nie uwolniła się spod wpływów zaborców…

Ostatnią próbą przebudowy Rzeczpospolitej była Konstytucja 3 Maja. Dnia 3 Maja 1791 roku sejm uchwalił konstytucję, w której zlikwidowano liberum veto i wolną elekcję, wprowadzono tron dziedziczny, ograniczono przywileje szlachty, zwiększono część praw mieszczan oraz wzięto chłopów pod opiekę prawa. Myślę, że konstytucja, chociaż miała na celu uchronienie naszego państwa od upadku i wprowadziła wiele reform (co trzeba było zrobić 100 lat wcześniej) nie wiele pomogła. Dwa lata później, czyli w 1793 r. Rosja i Prusy dokonały II rozbioru Polski gdzie Rosja zgarnęła ziemie białoruskie, ukraińskie oraz Wołyń i Podole zaś Prusy Wielkopolskę i ujście Wisły (z Gdańskiem). Nie będę się zbytnio rozpisywać bo w końcu chodzi nam tylko o przyczyny…taaak…oczywiście pomimo Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r. i bitwy pod Racławicami (4 kwietnia 1794 r.) Polskę spotkało najgorsze – kompletny upadek państwa. Ostatniego rozbioru dokonały wszystkie trzy orły łącząc siły i rozbierając Polskę w 1795 roku…

Cały okres pod zaborami trwał 123 lata…aż na 123 długie lata Polska zniknęła z map Europy by pojawić się 11 Listopada 1918 i zacząć po tylu latach nieobecności rozwijać się…od nowa.

A teraz w skrócie podam przyczyny, które według mnie przyczyniły się do upadku Polski:
- Niefortunne rządy Sasów
- Za duża swawola szlachty, która nie dopuszczała do reform
- Ingerencja sąsiednich mocarstw (szczególnie Rosji) w sprawy Polski
- Bezsilność i chaos wywołane zrywaniem sejmów
- Królowie zależni od innych państw
- Podpisanie traktatu trzech czarnych orłów
- Nieudolność władców
- Wyczerpujące wojny (szczególnie wojna północna)
- Częste walki innych krajów na terenie Polski
- Liberum veto
- Rządy carycy Katarzyny II
- Słaba gospodarka i polityka kraju
- Za późne wprowadzenie potrzebnych reform

Informacje zostały przedstawione na podstawie książki Tomasza Bibery i Macieja Leszczyńskiego - „Poczet władców Polski”.