Choroby układu szkieletowego, sposoby zapobiegania.

Nasze kości są lekkie, niezwykle silne i tak połączone, by ciało ludzkie miało dużą możliwość ruchu.
Poważnych chorób kości jest niewiele, ale niektóre dolegliwości mają charakter przewlekły.

Czasem odnosimy wrażenie, że kości są twarde, suche i martwe, ale w rzeczywistości są żywą tkanką składającą się w jednej trzeciej z wody, zawierającą dużo białka i składników mineralnych. Dochodzą do nich naczynia krwionośne i połączenia nerwowe. Kości magazynują ważne składniki mineralne, z których organizm może w razie potrzeby korzystać. Same są chronione przed tarciem powstałym na styku kość- kość za pomocą gładkiej chrząstki stawowej.
Podobnie jak inne części ciała, kości podlegają stopniowej odnowie. Oznacza to, ze w miarę upływu lat 206 kości ludzkiego szkieletu wymienia i uzupełnia swoje części składowe. Jednak choroby atakują także kości i stawy. Często wady układu kostnego mają podłoże genetyczne, występują więc od urodzenia, mogą jednak pojawiać się w wieku późniejszym i mają związek najczęściej z chorobami innych narządów. Wiele chorób jest wywołanych przez zaburzenie w gospodarce chemicznej organizmu, np. w układzie hormonalnym, czy niedoborem składników mineralnych. Należy także wspomnieć o skutkach wypadków, czy też nadmiernej eksploatacji danej części ciała.

Wrodzone choroby kości
Przy wrodzonej patologicznej łamliwości kości są wyjątkowo słabe i kruche, wskutek czego łatwo ulegają złamaniom. Dolegliwości tej nie można wyleczyć, można ją jedynie zminimalizować, unikając sytuacji nadmiernie obciążających kości. Czasami zdarz się, ze rosnące kości nie nabierają odpowiednich kształtów. Przykładem mogą być: nienaturalne zgięcia szpotawa stopa; wrodzone zwichnięcia stawu biodrowego, przy którym głowa kości udowej łatwo wyślizguje się z panewki stawowej; i rozczepione podniebienie, polegające na występowaniu szczeliny w podniebieniu twardym pomiędzy ustani a nosem.

Zaburzenia składu chemicznego
W zdrowej kości zachodzą różnorodne procesy chemiczne, ale czasami się zdarza, że któryś z nich nie przebiega prawidłowo. Krzywiące powoduje brak witaminy D, która jest niezbędna dla zdrowych, silnych kości. Witamina D, która występuje w tłustych rybach i produktach mlecznych. Skóra potrafi ją wyprodukować pod wpływem światła słonecznego. Dzieci chore na krzywicę często mają krzywe ręce i nogi, jednak obecnie, głównie dzięki lepszej diecie, choroba ta bardzo rzadko występuje w krajach rozwiniętych. U dorosłych niedobór witaminy D wywołuje osteomalację. Kości stają się słabe, łatwo się łamią, występuje sztywnienie i kurcze mięśni. Osteomalacja jest czasami związana z innym stanem chorobowym, na przykład chorobą nerek, żołądka czy kłopotami z układem trawiennym. Leczenia polega na podawaniu witaminy D, przyjmowaniu właściwych posiłków i eliminowanie ewentualnych chorób towarzyszących.

Osteoporoza
Osteopooza (zrzeszotnienie kości) to choroba polegająca na tym, że następuje przewaga procesu utraty kości nad jej tworzeniem. Kość staje się cienka, słaba i krucha, łatwo się łamie. Najczęściej proces ten obejmuje kości kręgosłupa, stąd też pierwszym objawem, z jakimi chory zwykle zgłasza się do lekarza, jest ból pleców.
Osteoporoza może być spowodowana poważnym brakiem aktywności fizycznej, dużym niedoborem składników mineralnych w pożywieniu lub zaburzeniami hormonalnymi. Demineralizacja kości, czyli utrata składników potrzebnych do jej budowy, towarzyszy najczęściej procesowi starzenia się organizmu, stąd też osteoporoza występuje głównie w wieku podeszłym. Drugą grupę chorych stanowią kobiety w okresie menopauzalnym. Jest to związane z niedoborem hormonów wpływających między innymi na procesy tworzenia układu kostnego.
Osteoporozie można zapobiegać dbając o dostateczną ilość wysiłku fizycznego, aby kości jak najdłużej były silne i sprawne. Kobiety mogą czasem uniknąć tej choroby lub pogorszenia stanu dzięki terapii hormonalnej, dostarczającej organizmowi dodatkowych ilości hormonu estrogenu.
Pod pewnymi względami choroba Pageta jest przeciwieństwem osteoporozy. Nowa, słabsza tkanka kostna narasta szybciej niż redukuje się stara tkanka. Przebieg choroby bywa bardzo różny, u niektórych ludzi dotyka większość kości, u innych tylko niektóre- zwłaszcza miednicę i goleń. Głównym objawem jest uczucie ciągłego dyskomfortu lub ból. Postępowanie choroby Pageta można zwolnić kuracją farmakologiczną i iniekcjami hormonów, a ulgę przynoszą tabletki przeciw bólowe.

Infekcje i guzy
Tak jak skóra i zęby, również kości mogą być zainfekowane przez zarazki. Jednym z rzadkich rodzajów infekcji jest zapalenie szpiku. Zazwyczaj występuje u dzieci, powodując wielką tkliwość zaatakowanego przez chorobę miejsce. Jest wywoływany przez stosunkowo powszechną bakterię (gronkowiec złocisty), który dostaje się do układu krwionośnego, zwykle przez ranę i tą drogą dociera do kości. Choroba ta może być chroniczna, może też towarzyszyć innym dolegliwością, jak tyfus czy syfilis. Infekcje leczy się zwykle antybiotykami. Niektóre guzy kości są nieszkodliwe. Jednak w kilku przypadkach mogą zmienić się w tkankę nowotworową o charakterze złośliwym i spowodować przerzuty do innych narządów. Częściej zdarza się, że rak innego narządu przerzuca się na kości. Przy obecnym rozwoju chirurgii, farmakologii i radiologii coraz więcej złośliwych guzów można skutecznie leczyć.

Choroba układu ruchu
Zapalenie kości i stawów spowodowane jest zużyciem tych narządów pod wpływem sił nacisku. Zjawisko to występuje zwłaszcza w większych stawach, będących pod wpływem dużego ciężaru, działającego na kręgosłup, miednicę i kolana. U niektórych osób miejscem występowania schorzenia są stawy kończyn górnych i palców. Gładka powierzchnia chrząstki robi się szorstka i nierówna, i stopniowo złuszcza się, a znajdująca się pod nią kość grubieje i podlega deformacji, gdyż jest pozbawiona warstwy ochronnej.
Zapalenie kości i stawów występuje często w podeszłym wieku toteż potocznie uważane jest za część procesu starzenie się. Jednakże może też występować u młodych ludzi. Do głównych objawów należy ból i sztywność zaatakowanych chorobą stawów. Leczenie polega głównie na wykonywaniu specjalnych ćwiczeń fizycznych, zabiegach fizjoterapeutycznych, przyjmowaniu środków przeciw bólowych i innych leków hamujących postęp choroby.
Inną poważną chorobą układu chuchu jest reumatoidalne zapalenie stawów. Dokładna przyczyna nie jest znana, jednak wydaje się, że układ immunologiczny, który zwykle atakuje obce zarazki, nagle przez pomyłkę zaczyna atakować własne stawy dokładniej błony maziowe torebki stawowej. W wyniku działania własnych przeciwciał organizmu człowieka na błony maziowe powstaje obrzęg i ulega uszkodzeniu cały staw, który stopniowo robi się czerwony, tkliwy, sztywny, obrzmiały i bolesny. Część chorych odczuwa migrujące bóle stawów, a tylko u niektórych występują deformacje stawów powodujące inwalidztwo.
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów jest różnorodne, zależne od stopnia zaawansowania choroby. Kuracja w takich przypadkach obejmuje wypoczynek, środki przeciwbólowe, przeciwzapalne i inne leki, specjalne ćwiczenia fizyczne, a nawet zabiegi chirurgiczne.

Skolioza, boczne, patologiczne wygięcie kręgosłupa, występujące zawsze z torsją (skręceniem) wzdłuż jego osi długiej. Dewiacje te pociągają za sobą zniekształcenie klatki piersiowej, z upośledzeniem funkcji oddychania i krążenia, a często również zniekształcenie miednicy. Rozróżnia się: skoliozę czynnościową, skoliozę idiopatyczną, porażenną, statyczną, strukturalną, torakogenną, wrodzoną.
Skolioza idiomatyczna to najliczniejsza grupa skolioz, o nie znanej etiologii. Skolioza idiopatyczna zlokalizowana jest najczęściej w odcinku piersiowym, wypukłością zwrócona w stronę prawą. Powiększa się wraz z rośnięciem kręgosłupa.
Wygięcie boczne i torsja (skręcenie) piersiowego odcinka kręgosłupa pociągają za sobą deformacje klatki piersiowej. Żebra przemieszczają się do tyłu po stronie wypukłości, tylne kąty żeber ulegają zaostrzeniu dając znaczne wypuklenie zwane garbem żebrowym. Skolioza idiopatyczna powoduje oszpecenie, ogranicza pojemność życiową płuc, zmniejsza wydolność organizmu. Leczenie długotrwałe, w początkowym okresie zachowawcze, kończy się operacyjną korekcją deformacji.

Krzywica, choroba ustroju rosnącego spowodowana niedoborem witaminy D. Najczęstszą przyczyną jest zbyt mała podaż witaminy lub brak promieni słonecznych, pod wpływem których ustrój syntetyzuje witaminę D, a także częste zakażenia. W efekcie dochodzi do opóźnienia mineralizacji kości. Niemowlęta karmione sztucznie, przekarmiane mlekiem krowim, nie otrzymujące uzupełnienia witaminy D, szybciej manifestują objawy krzywicy niż karmione piersią (laktacja).Objawy ogólne (małe): bladość powłok, duży brzuch, obfite pocenie zwłaszcza okolicy potylicy podczas karmienia niemowlęcia, rozdrażnienie, opóźniony rozwój funkcji statycznych. Objawy typowe (duże): rozmiękanie potylicy, zgrubienie nasad kości długich, koślawość i szpotawość kończyn dolnych, różaniec krzywiczy, garb krzywiczy, deformacja klatki piersiowej i czaszki (wydatne guzy czołowe i ciemieniowe), wady zgryzu. Leczenie polega na podaży witanimy D i usuwaniu czynników wywołujących jej niedobory.
Witamina D, kalcyferol, grupa witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Występują w organizmach w postaci tzw. prowitamin, będących pochodnymi cholesterolu, i pod wpływem promieniowania ultrafioletowego przekształcających się we właściwą witaminę. Nazwa witamina D jest nazwą kilku związków: witaminy D1 (kalcyferolu), D2 (ergokalcyferolu), D3 (cholekalcyferolu). Reguluje gospodarkę wapniową i fosforową organizmu przez ułatwianie wchłaniania i obniżanie wydalania wapnia i fosforu z moczem. Witamina D znajduje się w tranie rybim, mleku, jajach, a jej prowitaminy w drożdżach, nowalijkach i tkankach zwierzęcych. Jej niedobór powoduje krzywicę, utratę zębów, łamliwość kości, natomiast nadmierne dawki wywołują stan hiperkalcemii i odkładanie wapnia w tkankach miękkich. Dawka dzienna witaminy D zależna jest od wieku i wskazań lekarza.
Choroby reumatyczne, to grupa chorób zwanych dawniej gośćcowymi, mających różną etiologię. Ich wspólną cechą są bóle przemijające lub trwałe, zmiany zapalne lub zwyrodnieniowo-wytwórcze, dotyczące głównie narządu ruchu. Zmiany mogą dotyczyć: stawów, tkanek okołostawowych, mięśni, ścięgien, powięzi, nerwów obwodowych, tkanki podskórnej. Z powodu chorób reumatycznych cierpi ok. 25% populacji krajów rozwiniętych, a ich przebycie często prowadzi do inwalidztwa.
Do najważniejszych chorób reumatycznych zaliczamy:
1) chorobę reumatyczną ostrą;
2) gościec przewlekły postępujący;
3) zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kostno-stawowe, które dotyczą osób w wieku powyżej 50 lat;
4) reumatyzm pozastawowy (tkanek miękkich), objawiający się bólami (nasilającymi się pod wpływem zimna i wilgoci), odczynami zapalnymi ścięgien, mięśni, powięzi, kaletek maziowych, okostnej itp.