Zjednoczenie Niemiec

Zjednoczenie Niemiec Tendencje zjednoczeniowe w Niemczech nasiliły się w połowie XIX wieku, o czym świadczą wydarzenia Wiosny Ludów. Wówczas to pojawiły się dwie koncepcje zjednoczenia Niemiec: wielkoniemiecka i małoniemiecka. Koncepcja "Wielkich Niemiec" opierała się na istniejącym od 1815 r. Związku Niemieckim, na którego czele stał cesarz Austrii. Zakładała ona włączenie do przyszłego państwa niemieckiego także Cesarstwa Austriackiego jako ośrodka politycznego. Koncepcja "Małych Niemiec" zakładała zjednoczenie przez Królestwo Pruskie, które stało na czele Związku Celnego istniejącego od 1834 r. i wykluczała Austrię ze zjednoczonego państwa niemieckiego. Prestiż i znaczenie Austrii z upływem lat malało. Natomiast Prusy, dzięki aktywnej polityce kanclerza Otto Bismarcka, wysunęły się zdecydowanie na czoło państw niemieckich. Kanclerz zdecydowanie odrzucił nieudaną koncepcję oddolnego zjednoczenia powstałą w okresie Wiosny Ludów i przyjął własną koncepcję zjednoczenia odgórnego przeprowadzonego "krwią i żelazem".

Bismarck rozpoczął realizację swojej koncepcji od systematycznego osłabiania Austrii i jej wpływów w państwach niemieckich. Pierwszym etapem tych działań była wojna z Danią o Szlezwik i Holsztyn (1864). Roszczenia względem tych terenów, wcześniej przyłączonych do Danii, były bezpośrednią przyczyną wojny. Duńczycy szybko zostali pobici przez wojska prusko-austriackie, które zajęły sporne tereny. Owoce zwycięstwa stały się przyczyną konfliktu między Prusami i Austrią, zresztą świadomie wywołanego przez kanclerza Bismarcka. W rezultacie Prusy włączyły do swojego państwa Szlezwik, a Holsztyn pozostał pod nadzorem Austrii (1865). Obniżyło to prestiż austriacki wśród państw niemieckich i zakończyło ich współpracę z Prusami. Po zapewnieniu sobie neutralności Francji (1865) i zawarciu sojuszu z Włochami (1866) wojska pruskie wkroczyły do Holsztynu, co zapoczątkowało wojnę z Austrią. Świetnie wyszkolone i uzbrojone wojska pruskie szybko zajęły Hanower i doszły do rzeki Men. W tym samym czasie główne siły pruskie rozbiły wojska austriackie w bitwie pod Sadową (3 VII 1866) i zagroziły Wiedniowi. Pokonana Austria zawarła z Prusami pokój w Pradze, na mocy którego został rozwiązany Związek Niemiecki, ponadto Austria zrzekła się spornych terytoriów na rzecz Prus i zapłaciła wysoką kontrybucję wojenną.

Zwycięski Bismarck mógł podporządkować politycznie 19 państw niemieckich, które utworzyły Związek Północnoniemiecki pod hegemonii Prus. W jego skład weszły wszystkie państwa niemieckie leżące na północ od rzeki Men, a Berlin stał się ogólnoniemieckim centrum (1866). Władza prawodawcza w tym państwie związkowym należała do Bundesratu (Rady Związkowej) i Reichstagu (parlament). Władzę wykonawczą sprawował kanclerz (Bismarck) odpowiedzialny przed prezydentem Związku, którym był dziedzicznie król Prus. Pozostające poza Związkiem południowe państwa niemieckie (Bawaria, Badenia i Wirtembergia) zawarły wkrótce umowy wojskowe i handlowe z Prusami. Zakończyła się trwająca blisko 100 lat rywalizacja Austrii i Prus o dominację nad państwami niemieckimi. Bismarck dążył już tylko do rozciągnięcia hegemonii Prus na całą Europę i miała mu to ułatwić wojna francusko-pruska. Bismarck i dowódcy wojskowi uznali, że na drodze do pełnego zjednoczenia Niemiec stała już tylko Francja. Dlatego dążyli do wojny z Francją uważając, że zwycięska wojna zakończy nie tylko proces zjednoczeniowy, ale również postawi zjednoczone Niemcy wśród pierwszych potęg europejskich. Ponieważ cesarz Napoleon III potrzebował pilnie jakiegoś sukcesu, który pozwoliłby podbudować mu własny autorytet stało się oczywiste, że niewielki nawet pretekst spowoduje konflikt zbrojny. Stała się nim sprokurowana przez Bismarcka "depesza emska", której obraźliwa treść stała się przyczyną wypowiedzenia przez Francję wojny Prusom w lipcu 1870 r.

Zdecydowanie lepsze uzbrojenie, wyszkolenie i morale żołnierza pruskiego ułatwiło okrążenie armii francuskiej pod Metz i Sedanem. Kapitulacja Francuzów pod Sedanem we wrześniu 1870 r. spowodowała detronizację Napoleona III i powstanie III Republiki. Kolejna klęska poniesiona przez armię francuską pod Metz umożliwiła Prusakom oblężenie Paryża. Wywołało to euforię w państwach niemieckich, którą wykorzystał w pełni Bismarck i zwołał wszystkich władców niemieckich do Wersalu. W Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego 18 stycznia 1871 roku proklamowano Cesarstwo Niemieckie. Pierwszym cesarzem II Rzeszy Niemieckiej został król pruski Wilhelm I. Powstało niepodległe, zjednoczone państwo niemieckie. Potwierdził to upokarzający dla Francji pokój zawarty dziesięć dni później we Frankfurcie nad Menem. Francja oddała Niemcom Alzację, 1/3 Lotaryngii, zobowiązała się do zapłacenia kontrybucji w wysokości 5 mld franków w złocie i była okupowana przez wojska niemieckie do czasu jej zapłacenia. Dzięki temu zwycięstwu i olbrzymiemu wysiłkowi ekonomicznemu, zjednoczone Niemcy stały się niebawem znaczącą potęgą w Europie i świecie.