Stanisław August Poniatowski

Urodzony w roku 1732, a zmarł w 1798. Królem Polski w latach 1764-95. Syn Stanisława Poniatowskiego i Konstancji z Czartoryskich. Został królem w wieku 32 lat.

Był człowiekiem wykształconym, ponieważ w swojej młodości wiele podróżował szczególnie do Francji i Anglii. Dzięki tym wyjazdom poznał wielu ludzi i wiele zagranicznych kultur, ale przede wszystkim mógł on dobrze zbadać organizmy tych państw, z których później czerpał wzory dla przyszłych reform Rzeczpospolitej.

„Król miał oblicze szanowane, serce najlepsze, wiadomości rzeczy wielkie, grzeczność w obcowaniu nadzwyczajną, wymowę niepospolitą, ale razem w czynnościach tak słaby, że sam sobie prawie nigdy nie wierzył i dlatego radząc się drugich, każdy według interesu swego przeciągał go w stronę, gdzie zdążał.”
Franciszek Karpiński

OSTATNIA WOLNA ELEKCJA

6 września 1764 oku
Stanisław August Poniatowski był władcą elekcyjnym. Wolna elekcja, na której został obrany królem miała bardzo ciekawy przebieg.
Kiedy zmarł August III nadchodził czas wyboru króla. W Polsce zaczęły pojawiać się polityczne intrygi, osłabiające kraj. Stwarzały one dla państw europejskich dogodne warunki, które pozwalały ingerować w sprawy dotyczące państwa polskiego. Obce państwa stały na straży granic terytorium Rzeczpospolitej. Było do przewidzenia, że przy wyborze nowego króla najwięcej do powiedzenia będą miały Austria, Rosja, Prusy. Z tego wynika, że wtedy w wewnętrznym życiu politycznym Polski duże znaczenie miały wpływy państw sąsiednich oraz wpływy magnackie, a szczególnie familii Czartoryskich, która dążyła do przeprowadzenia reform ustrojowych przy pomocy Rosji. Po za tym Anglia i Francja chciały zwiększyć swoją siłę przy pomocy Polski. Rosja i Prusy także rywalizowały o wpływy w Polsce i obydwa stwarzały dla Polski śmiertelne niebezpieczeństwo. Niektóre z tych państw dążyły za wszelką cenę do rozbioru a inne chciały Polskę zachować w całości i przejąć nad nią kontrolę.
Rosja, chociaż pragnęła uzależnić od siebie nasz kraj, była też zainteresowana przeprowadzeniem ograniczonych reform w Rzeczypospolitej. Po śmierci Augusta III w 1763 roku, władczyni Rosji caryca Katarzyna II, wysunęła kandydaturę swojego protegowanego Stanisława Poniatowskiego. Zgodnie z jej wolą elekcję Poniatowskiego przeprowadzono 6 września 1764 roku pod osłoną wojsk rosyjskich stacjonujących pod Warszawą. Nowy król przyjął imię Stanisław August.

CO STANISŁAW AUGUST WNIÓSŁ DO RZECZPOSPOLITEJ?

W pierwszych latach panowania Stanisława Augusta rozpoczęto reformowanie państwa przy poparciu stronnictwa Czartoryskich. W celu poprawienia stanu gospodarki ujednolicono miary i wagi, zniesiono prywatne cła na terenie kraju, rozpoczęto porządkowanie miast królewskich. Bardzo ważna była reforma waluty. W użycie weszły nowe monety, gdyż do tej pory w obiegu znajdowały się fałszywe, wprowadzone przez władcę Prus – Fryderyka II. Ograniczono liberum veto i odtąd nie obowiązywało ono przy omawianiu spraw gospodarczych. Posłom zezwolono na głosowanie zgodnie ze swoją wolą, nawet wbrew instrukcjom sejmikowym.

Oświata

Stanisław August Poniatowski w 1765 r. założył w Warszawie Szkołę Rycerską. Była to pierwsza w dziejach Polski szkoła świecka. W 1773 r. sejm postanowił, że sprawami oświaty i wychowania młodzieży zajmie się powołana w tym celu Komisja Edukacji Narodowej
( Komisja Edukacyjna). Utworzona także Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, zajmujące się wydawaniem podręczników.

Sztuka

W czasie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego w państwie polskim powstało wiele okazałych budowli i pałaców, król sprowadzał wielu zagranicznych malarzy, rzeźbiarzy i architektów. Świadczy to o wspaniałym i wyrafinowanym guście i wielkim wysiłku króla Augusta. Bardzo długo prowadzono prace w zamku zw. „Zamkiem Króla Jegomości i Rzeczpospolitej”, jego wnętrze zostało ozdobione rzeźbami, malowidłami, złotem i srebrem.
Ulubionym miejscem odpoczynku króla stały się jego ukochane Łazienki. Urządził on tam swoją letnią rezydencje, ich budowle także wypełniały liczne malowidła, antyki, nie zabrakło także egzotycznej sztuki chińskiej..

W architekturze czasów stanisławowskich rozwijane były różne style, ale dominował przede wszystkim KLASYCYZM.

Dużą rolę w życiu kulturalnym odgrywały słynne „ obiady czwartkowe”. W każdy czwartek Stanisław August Poniatowski zapraszał wielu wybitnych artystów i ludzi pióra. Byli wśród nich: IGNACY KRASICKI, GRZEGORZ PIRAMOWICZ, FRANCISZEK ZABŁOCKI, STANISŁAW TERBECKI i wielu innych.

Władca wybudował tam także teatr. W 1765 r. rozpoczęto w Warszawie wystawianie sztuk polskich w całym teatrarze. Wojciech Bogusławski był autorem pierwszych polskich sztuk. Dążył do wyparcia teatru obcego. Opracował i wyystawił pierwszą polską opoerę.

Reformy miały charakter bardzo ograniczony. Stanisław August musiał liczyć się zarówno z niechęcią konserwatywnie nastawionej szlachty, ale również z Rosją, przeciwną wzmocnieniu Rzeczypospolitej. Polityka ostrożnych reform nie powiodła się. Zaniepokojone państwa sąsiednie, Rosja i Prusy, zdecydowały się na ingerencję w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Pretekstem stało się żądanie równouprawnieniu przez szlachtę różnowierczą, to znaczy prawosławną i protestancką. Podczas obrad sejmu część posłów i senatorów wyraziła oburzenie z powodu tych żądań .Wówczas ambasador carski Mikołaj Repnin nakazał przywódców opozycji porwać i wywieźć w głąb Rosji. Tym samym zmusił sejm do uległości.

WAŻNE WYDARZENIA ZWIĄZANE Z OSOBĄ STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO

- Konfederacja barska w lutym 1768 r.
- I rozbiór Rzeczpospolitej w 1772 r.
- Obrady Sejmu Czteroletniego w latach 1788-1792
- Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791r.
- Konfederacja Targowicka
- Wojna polsko- rosyjska w 1792r.
- II rozbiór Rzeczpospolitej w 1793 r.
- Insurekcja Kościuszkowska
- II rozbiór Rzeczpospolitej w 1795 r.