Procesy urbanizacyjne w Polsce

Geograficzne zróżnicowanie procesów urbanizacyjnych w Polsce

Według polskiej definicji miastem jest każde osiedle które uzyskało prawa miejskie w wyniku pełnienia określonych funkcji. Rozwój miast zależy od funkcji gospodarczych, usługowych, administracyjnych i kulturalnych, jakie pełnią one w swoich regionach.

Strefy podmiejskie mają charakter wiejsko-miejski, na ich obszarach przeplatają się tradycyjne formy użytkowania ziemi, typowo wiejskie, z nowoczesnym intensywnym towarowym rolnictwem szklarniowym, warzywniczym,
a także sadowniczym i chowem zwierząt gospodarskich.

Proces urbanizacyjny jest zjawiskiem wieloaspektowym. Na procesy składają się:
Urbanizacja formalna - oznaczająca posiadanie przez jednostkę osadniczą praw miejskich.
Urbanizacja demograficzna – polegająca na migracji ludności ze wsi do do miast, co powoduje wzrost odsetka ludności miejskiej.
Urbanizacja ekonomiczna – odznaczająca się wzrostem odsetka ludności zawodowo czynnej i zatrudnionej w zawodach pozarolniczych, zwłaszcza w przemyśle i usługach.
Urbanizacja społeczna – uwidaczniająca się w upowszechnianiu miejskiego stylu życia ludności wiejskiej.
Urbanizacja przestrzenna – przejawiająca się w powiększaniu miast istniejących, budowaniu nowych albo nadawaniu osiedlom praw miejskich ze względu na ich funkcje pozarolnicze. Proces ten prowadzi ostatecznie do kształtowania się wielko przestrzennych układów, zespołów miast zwanych AGLOMERACJAMI i różnych ich form, takich jak: konurbacja, megalopolis, zespoły metropolitarne.

AGLOMERACJA MIEJSKA jest zespołem jednostek osadniczych, ukształtowanych i zdominowanych przez jedno miasto. Zespół ten charakteryzują silne powiązania, prowadzące do integracji społecznej i gospodarczej całego obszaru, np. aglomeracja Łodzi, Warszawy i Londynu.
KONURBACJA jest formą aglomeracji, która tworzy zespól równorzędnych pod względem pełnionych funkcji społeczno-gospodarczych, miast. Zespół ten powstał z niezależnych od siebie początkowo miast, często położonych w zagłębiach węglowych, między którymi z czasem zatarły się granice, np. miasta Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Zagłębia Ruhry, Zagłębia Donieckiego, Lille-Roubaix-Tonrcoing.
MEGALOPOLIS jest zespołem miejskim. Termin ten wprowadził amerykański geograf J. Gottmann. Jest to wielki obszar zurbanizowany, powstały w wyniku łączenia się szeregu aglomeracji lub konurbacji. Ten rodzaj układu urbanistycznego jest typowy dla USA.

Najszybszy rozwój miast w Polsce nastąpił na przełomie XIX i XX wieku. Po II wojnie światowej wyraźny wzrost ludności miejskiej odznaczał się w latach 1951-1960 oraz w latach 70-tych. U podstaw tego zjawiska stało z jednej strony przeludnienie wsi polskiej, z drugiej szybki rozwój przemysłowy.

Urbanizacja demograficzna
Przemieszczaniu się ludności ze wsi do miast towarzyszą procesy urbanizacji. Jej wynikiem jest wzrost liczby i wielkości oraz upowszechnianie się miejskiego stylu życia (urbanizacja społeczna).

Najwyższy wskaźnik urbanizacji występuje w województwach: śląskim, dolnośląskim i zachodniopomorskim – powyżej 70%. Najniższy w województwach: podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim – poniżej 50%. W latach 1980-1998 liczba miast w Polsce zwiększyła się z 804 do 874.

Największymi miastami w Polsce w 1998r były:

Nazwa miasta Ilość mieszkańców
Warszawa ok. 1,6 mln
Łódź 807 tys.
Kraków 750 tys.
Wrocław 640 tys.
Poznań 580 tys.
Gdańsk 460 tys.

Najwięcej miast posiada województwo Śląskie. Miasta pełnią ważną rolę w gospodarce i kulturze kraju. Jednocześnie stwarzają, zwłaszcza miasta duże, bardzo wiele zagrożeń:
-niedorozwój infrastruktury technicznej (telefony, sieć elektryczna, gazowa) i komunalnej (odprowadzanie ścieków, ujęcia wodne);
- zanieczyszczanie środowiska (spaliny, odpady);
- trudności komunikacyjne;
- problemy mieszkaniowe;
- wyższy koszt utrzymania;
- nadmierny hałas;
- wyższa przestępczość;

Sieć miejska. Podobnie jak sieć osadnicza w ogóle – rozwija się stopniowo. Do wyjątków należą miasta lub dzielnice, które powstały na skutek decyzji administracyjnej, podejmowanej często przez określone kręgi polityczne (Nowa Huta). Częściej o powstaniu miasta, np. Gdyni czy miast Centralnego Okręgu Przemysłowego, decydują przesłanki ekonomiczne. Cechą charakterystyczną sieci osadniczej kraju jest wyraźny podział na obszary przemysłowe i rolnicze, położone na terenach o różnej religii, strukturze społecznej i gospodarczej, a nawet różnych wpływach językowych. Sieć osadnicza jest splotem kilku szczebli hierarchicznych: wsi, osiedli i miast.

Miasto jest jednostką administracyjną, charakteryzującą się znacznym skupieniem ludności. Miasta ze względu na swoja wielkość, funkcje i powiązania mogą tworzyć: aglomeracje, konurbacje, megalopolis.

Duża koncentracja ludności oraz idące za nią nagromadzenie intelektualnego i materialnego potencjału – stawia niektóre z miast w roli lokalnych, regionalnych, krajowych, a nawet kontynentalnych i światowych centrów kultury.
Role takie pełnią między innymi: Paryż, Madryt, Londyn, Rzym, Berlin, Budapeszt, moskwa, Warszawa, Sankt Petersburg.

Obok funkcji kulturotwórczych miasta pełnią również inne funkcje:
- przemysłową;
- usługową;
- usługowo – rolniczą;
- przemysłowo – rolniczą;
- administracyjną;
- turystyczną;
- uzdrowiskową;
- portową.