Antyk - krótka powtórka do matury

1. Nazwa i ramy czasowe

Nazwa antyk wywodzi się od łacińskiego słowa antiquus i oznacza dawny.Za początek starożytności przyjmuje się przełom wieków IX i VIII p.n.e., czyli czas, w którym żył i tworzył Homer. Za koniec antyku przyjmuje się okres pomiędzy IV a VI wiekiem n.e..

Umowną datą jest rok 476, czyli rok zdobycia Rzymu przez wojska germańskie.

2. Filozofia

Sokrates
Wprowadził pojęcie cnoty rozumianej jako doskonałość, czyli mądrość, umiejętność panowania nad sobą, sprawiedliwość. Sokrates wierzył, że niemożliwe jest osiągnięcie ideału cnoty bez wiedzy, czyli mądrości.

Platon
Platon był uczniem Sokratesa. Uważał, że świat w którym żyjemy, jest odbiciem świata bytów idealnych. Każdy element świata materialnego ma swój idealny pierwowzór w świecie idei. Celem życia ludzkiego jest więc dążenie do ideału.

Arystoteles
Arystoteles był uczniem Platona. Wprowadził pojęcie eudaimonii, czyli ideału ostatecznego. Uważał, że szczęście może dać jedynie zdolność czynienia dobra.

Szkoły filozoficzne
Epikurejczycy- szkoła filozoficzna stworzona przez Epikura (341-270 p.n.e.), który uznawał za cel życia rozważne dążenie do przyjemności i szczęścia. Radość życia, korzystanie z uciech i piękna świata; uwolnienie ciała od bólu i ducha od niepokoju - to zasadnicze zalecenia tej filozofii.

Stoicy - szkoła filozoficzna założona przez Zenona z Kition (IV - III) w. p.n.e.), uwagę jej przedstawicieli przykuwała problematyka etyczna, wysoko cenili zachowanie wewnętrznego spokoju, hartu i opanowania. Twierdzili, że szczęście zapewnia cnota, a tę osiągać można poprzez życie zgodne z naturą, która jest harmonijna, bo stworzona przez boga. W ten sposób ideałem człowieka był mędrzec, którego cechuje: powaga, trzeźwość, rygoryzm i umiarkowanie

Hedoniści - wyznawcy doktryny etycznej sformułowanej po raz pierwszy przez Arstypa z Cyreny, a powracającej wielokrotnie w dziejach filozofii, uznającej przyjemność (rozkosz) bądź unikanie przykrości za najwyższe lub jedyne dobro, cel życia i naczelny motyw ludzkiego postępowania.

3. Mitologia i mity

Mitologia jest to tradycyjne przekazywanie opowiadań o bogach, półbogach i bohaterach z czasów legendarnych. Mitologia to również nauka badająca te opowiadania.

Mit - jest opowieścią, która wyraża i organizuje wierzenia danej społeczności, opowiada o początkach istnienia świata, powstaniu bogów, ludzi. Jako przykład mitu greckiego można podać mit o Prometeuszu lub mit o Ikarze. Mity te funkcjonują jako relikty przeszłości. Motywy, postawy i wyrażenia pochodzące z mitów istnieją do dziś w literaturze i sztuce, a nawet w języku. Współczesny człowiek nie traktuje mitów greckich jako sfery wierzeń religijnych, lecz tkwią one w świadomości i kulturze dzisiejszego człowieka, gdyż przedstawiają one uniwersalne ludzkie czyny i uczucia. W mitach utrwalone są archetypy (np. matka bolejąca - Niobe) - pierwsze wzory ludzkich postaw i zachowań, tkwiące w świadomości zbiorowej każdej społeczności. Z mitów wywodzą się stałe obrazy i motywy literackie (np. Arkadia, “złoty wiek”). Noszą one nazwę topos, ich zbiór to topika.

Funkcje mitów:
- poznawcze - dzięki mitom ludzie wyjaśnili pewne niezrozumiałe zjawiska przyrody np. burza z piorunami.
- światopoglądowe - mity, które były podstawą wierzeń religijnych.
- sakralne - mity, które przedstawiały wzorce rytualnych obrzędów, nakazywały jak czcić bogów.

Podział mitów:
- mity teogoniczne - o powstaniu bogów;
- mity kosmogoniczne - o powstaniu świata;
- mity antropogeniczne - o powstaniu człowieka;
- mity genealogiczne - o historii rodów;

Mit o narodzinach świata
Z Chaosu powstał Dzień, a wraz z nim Jasność i Radość. Z niego też wyłoniła się Gaja (Ziemia) w otoczeniu Eteru, Uranos (Niebo), Tartaros (Podziemie) - będące jednocześnie i żywiołami, i istotami boskimi oraz Eros, przyczyna sprawcza wszelkiego rozwoju i rozmnażania..

Narodziny bogów (teogonia) - Gaja zroszona deszczem zesłanym przez Uranosa zrodziła wszelką roślinność i zwierzęta, a strugi deszczu wypełniły doliny dając początek rzekom, jeziorom i morzom.

Boska para spłodziła dzieci: stu rękie olbrzymy (dzikie, niezrównoważone potwory), cyklopów z jednym okiem pośrodku czoła, bóstwa związane z piorunami, a także sześciu tytanów, min. Kronosa i Prometeusza, sześć tytanid, m.in. Reę i Temidę (patronkę sprawiedliwości).

Uranos obawiając gwałtowności najstarszych synów: sturękich i cyklopów strącił ich do Tartaru. Wówczas Gaja zbuntowała najmłodszego syna, Kronosa i ten zraniwszy ojca sierpem, pozbawił go tronu. Z krwi Uranosa zrodziły się Erynie - boginie zemsty, z włosami kłębiącymi się od wężów i biczami w rękach. Wówczas też zrodziło się nowe pokolenie gigantów i nimf.
Żoną Kronosa byłą Rea. Rodziły się dzieci, ale bóg mając w pamięci słowa ojca, który przepowiedział mu, że zostanie pokonany przez własnego syna, połykał dzieci. Rei udało się jedynie ukryć najmłodszego syna, Zeusa. Wychowywał się na Krecie, a dorósłszy zgodnie z przepowiednią pokonał ojca i przywrócił życie rodzeństwu: Herze, z którą się ożenił, Afrodycie (bogini miłości), Hadesowi (bogowi podziemia), Posejdonowi (bogowi mórz), Hesti (opiekunce ogniska domowego), Demeter (bogini urodzaju).

Dziećmi Hery i gromowładnego Zeusa byli: Ares (bóg okrutnej wojny), Hefajstos (bóg ognia), Atena (bogini mądrości), Apollon (bóg światła i muzyki), Artemida (bogini łowów, lasów i pól).
Władzę nad wiatrami sprawował Eol, rydwanem słonecznym objeżdżał świat Helios, a poprzedzała go różonopalca bogini jutrzenki, Eos.
Nad bezpieczeństwem świata i nieomylnością bogów czuwała Mojra - bogini przeznaczenia

Pierwowzory ludzkich postaw i pasji
Wiele mitów utrwaliło pierwowzory (archetypy) ludzkich postaw i pasji, i jako takie są składnikiem dzieł literackich i malarskich, muzycznych, itp.
Edyp - tebańczyk, syn Lajosa i Jokasty, zgodnie z przepowiednią zabił własnego ojca i poślubił matkę. Ojciec Polinejkesa, Etoklesa, Antygony i Ismeny.
Prometeusz - archetyp buntownika i bezinteresownego dobroczyńcy. Tytan, który wbrew woli Zeusa nie tylko ofiarował ludziom ogień, ale też zakpił sobie z nich sprytnie ustalając zasady dzielenia mięsa ofiarnego. Za nieposłuszeństwo został skazany na męki: przykuty do skały na Kaukazie cierpiał niewypowiedziany ból, bowiem co wieczór ptak wydziobywał mu wątrobę, która za dnia odrastała. Uwolniony przez Herkulesa.

Dedal - archetyp człowieka rozważnego, doświadczonego, ale postrzeganego jako skrajnego realistę. Uosabia tęsknotę za ojczyzna, pragnienie niezależności i wolności. Mitologiczny twórca labiryntu, znakomity architekt i wynalazca.

Syzyf - symbol pracy bezowocnej, nie przynoszącej zamierzonego efektu

Ikar - archetyp człowieka, który w pragnieniu pokonania granic, jakie stawia człowiekowi natura, potrafi się zapamiętać, śmiercią zapłacić za chwilę szczęścia; symbol uniesienia, upojenia swobodą; również - klęski nauczyciela. Syn Dedala, zginął, kiedy pomimo upomnień ojca wzbił się zbyt wysoko i promienie słoneczne roztopiły wosk, którym zlepione były skrzydła.

Herkules - syn Zeusa i ziemianki Alkmeny. Zasłynął jako wykonawca dwunastu prac. Symbolizuje odwieczny sen o potędze, jego przykład dowodzi, że dzięki męstwu i wytrwałości można dokonać czynów przekraczających pozornie możliwości człowieka.

Kasandra - zwiastunka katastrofy, nieszczęścia.

4. Epika antyczna

Homer
Pochodził z Chios, żył na przełomie IX/VIII w. p.n.e. Rozpoczął epokę literacką. Iliada powstała ok. 800 r. p.n.e., a Odyseja ok. 750 r. p.n.e. „Iliada" jest utworem opartym na micie o wojnie trojańskiej i dotyczy wydarzeń z ostatniego roku wojny.

Epos - najstarszy gatunek epicki, wywodzący się z podań o legendarnych lub historycznych bohaterach; utwory cechują się dłuższą formą oraz pisane są wierszem.

Epos homerycki - heroiczne opowiadanie o przeszłości, utrzymane w tonie obiektywnym, przy czym świat przedstawiony oddzielony jest od współczesności i narratora. Świat boski i ziemski łączy się w swoich działaniach; bohaterowie są wyjątkowi i gotowi do walki. Styl e. podniosły, występuje wiele powtórzeń, hiperboli, porównań homeryckich, stałych epitetów, opisów, inwokacji.

„Iliada" ma cechy eposu
- przedstawia losy bohaterów na tle przełomowych wydarzeń (historycznych) ważnych dla danego bohatera;
- inwokacja - wstęp, wprowadzenie - jest bezpośrednim zwrotem (do Muzy) z prośbą o natchnienie w pisaniu, przedstawione jest o czym będzie „Iliada";
- występuje opis retardacyjny (bardzo dokładny opis), który opóźnia akcję i nie ma wpływu na akcję (najczęściej dotyczy codziennego życia);
- zestawienie scen statycznych (rozmowy, narady) i dynamicznych (walki, pojedynki - sceny batalistyczne);
- miara wierszowa - heksametr;
- paralelizm –równoległość dwu akcji – w świecie bohaterów i w świecie bogów;
- stałe powtarzające się epitety;
- porównanie homeryckie - jest długie i przedstawia jakąś scenę;
- liczba ksiąg w eposie musi być podzielna przez 6;
- narrator jest wszechwiedzący i wszechobecny, ale jest też zdystansowany i obiektywny (bo nie jest bohaterem);

„Iliada”
Podczas wesela Tetydy i Peleusa bogini Eris rzuciła między siedzące boginie złote jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”. Powstał spór, a sędzią w tej sprawie został Parys. Wybrał Afrodytę, która obiecała mu w nagrodę Helenę. Młodzieniec przyjehał do Sparty i porwał żonę Henelaosa. W całej Grecji zawrzało na wieść o tym, jak zamorski barbarzyńca znieważył święte prawo gościnności. Rozpoczęto wojnę. W szeregach Hellady Naczelnym dowódcą został Agamemnon. Według przepowiedni los wyprawy zależał od Achillesa. Bez niego Troja nie mogła być zdobyta. On zaś został schowany przez matkę i długo go szukano. Potem nie było wiatru na morzu. Zlikwidować ten problem miał ofiara z córki Agamemnona. U brzegów Azji wodzowie wysłali do Troji Odyseusza i Meneloosa żądając wydania Heleny. Działania wojenne przebiegały opieszale. Miejscem walk była równina nad Skamandrem. Odbywały się turnieje rycerskie. Najlepszy był Achilles. Trwało to 10 lat. W obozie greckim wybuchła zaraza. Między Agamemnonem a Achillesem wybuch konflikt. Achilles do jednej z bitew pożyczył swój strój Petraklosowi. Trojanie bardzo się go bali. Powstrzymał go dopiero Hektor. Achilles mścił się za to jeszcze okrutniej. Wygrał walkę z Hektorem, ale został zabity przez strzałę Parys. Zginął też Parys. Helenę wydano za jego brata. Gdy Trojanie pewni byli swojej klęski Grecy odjechali spod murów Troji. Został tylko olbrzymi drewniany koń. Ukrytych w nim był 12 żołnierzy z Odyseuszem na czele. W nocy wyszli i otworzyli bramy miasta. Wojska greckie wróciły. Zaczęła się rzeź. Zginęli wszyscy Trojanie. Odzyskano Helenę, a wojska greckie wróciły do domu.

„Odyseja”
Tematem „Odysei” są dzieje tytułowego bohatera, który przeżywa niezwykłe przygody w czasie powrotu spod Troi do Italii. Trwało to 100 lat, a wracał on po 20 letniej nieobecności. Utwór składa się z 24 ksiąg. Poemat zaczyna się w V księdze od opisu wyprawy syna Odysa w poszukiwaniu ojca. Księgi V-VIII to opowieści o jego przygodach na wyspy Ogigia, gdzie przez 7 lat był więziony (z miłości) przez Kalipso. Z niej dociera do wyspy Feakow i znajduje się na dworze króla Alkinosa. Od IX do XII księgi zaczyna się pierwszoosobowa narracja. Kraj Lalofogów, oślepienie Polifema, gniew Posejdona, pobyt u Ede - pana wiatrów, kraj Lastrygonów - ludożerców, wyspa Kriki, zejście do Hadesu, spotkanie z syrenami. Księga XII i XVI - przybycie Odysa na Italię w przebraniu żebraka. Księga XVII do XIX - pobyt w domu. Księga XXI do XXIV zemsta na zalotnikach.

5. Dramat antyczny i powstanie teatru

Powstanie teatru antycznego wiąże się z kultem Dionizosa- boga narodzin i śmierci, ale także winnej latorośli, wina i urodzaju. Według greckiego mitu to właśnie Dionizos nauczył ludzi uprawy winnej latorośli i produkcji wina. W otoczeniu bachantek, satyrów i osłów niosących worki z upojnym trunkiem wędrował na rydwanie po wszystkich krajach starożytnego świata przy akompaniamencie hałaśliwej muzyki bębenków. Dla uczczenia boga, który okazał się tak szczodrym darczyńcą, nauczył ludzi zabawy i wszelkiego użycia, starożytni urządzali dwa razy w roku huczne uroczystości. Początkowo orgiastyczny charakter, z czasem, pod wpływem kultu Apollina – boga poezji, muzyki, sztuk i nauk- uległ on złagodzeniu. Wiosną, w porze zrównania dnia z nocą odbywały się Wielkie Dionizje, jesienią zaś Dionizje Małe, obchodzone przede wszystkim na wsi.

Wielkie Dionizje - miejskie- miały charakter podniosłego misterium. Trwały początkowo pięć, a potem sześć dni. Zaczynały się przy końcu marca, kończyły wraz z nadejściem kwietnia. Pierwszego dnia składano Dionizosowi ofiarę z kozła. W trakcie tego obrzędu chór chłopięcy śpiewał dytyramby- wzniosłe hymny sławiące boga winnej latorośli. Następnie w uroczystym pochodzie przenoszono posąg Dionizosa ze świątyni u stóp akropolis do gaju Akademosa, tam odbywało się nabożeństwo, a następnie wielka uczta. Po zachodzie słońca przy blasku pochodni posąg boga wędrował do Aten. Przez kolejne dni przy udziale dni przy udziale chórów chłopięcych i męskich wystawiano sztuki. Pieśń kultowa ku czci Dionizosa – dytyramb – przekształciła się z czasem w tragedię opartą na dialogu Koryfeusza (przewodnika chóru) z chórem

Małe Dionizje - wiejskie- nie były tak podniosłe. Miały charakter wesołej, ludowej zabawy. Obchodzono je w Attyce pod koniec grudnia i na początku stycznia. Czczono w ten sposób porę otwierania naczyń z młodym winem. Tak, jak podczas Wielkich Dionizji, składano w ofierze kozła, a jego krwią polewano korzenie winnej latorośli. Przez następne dni miały miejsce wesołe zabawy, procesje, pochody zwane komos. Z pieśni o zaczepnym, żartobliwym charakterze, śpiewanym przez komos wykształciła się z czasem komedia.

Cechy tragedii antycznej:
- zasada trzech jedności: akcji, miejsca i czasu,
- maksymalnie trzech aktorów (tylko mężczyźni);
- tragiczny konflikt bohatera lub bohaterów,
- brak scen zbiorowych,
- występowanie chóru,
- zasada decorum, czyli pisanie tragedii wysokim stylem,
- katharsis, znaczy dosłownie oczyszczenie. Jest to pojęcie związane z terapeutyczną funkcją tragedii. Oznaczało wyzwolenie duszy z win, oczyszczenie ze złych emocji poprzez przeżycie uczucia litości i trwogi. Widz, śledząc akcję tragedii, miał doznać uczucia litości, gdy obserwował tragedię niewinnego człowieka, natomiast trwoga miała być jego udziałem, kiedy oglądał dramat człowieka, w którym odnajdował siebie samego. W efekcie katharsis prowadziła do wyzwolenia z tych uczuć.

Budowa tragedii antycznej:
- prolog – określa tematykę utworu,
- parodos – pieśni wchodzącego na sceną chóru,
- epeizodia – poszczególne akty,
- stasima – pieśni chóru,
- eksodos – pieśń chóru schodzącego ze sceny.

Sofokles
Sofokles - wprowadza 3 aktora (mówiącego), zwiększa skład chóru i wprowadza innowację, zrezygnował z trylogii (3 tragedii nie związanych ze sobą), nie był aktorem, napisał ok. 120 sztuk (połowa przyniosła mu sukces i nie dostał nigdy mniejszej nagrody niż 2 miejsce), 7 tragedii przetrwało do dzisiaj: „Ajas", „Antygona", Król Edyp", „Trachimki", „Filoktet", „Edyp w kolonos", Elektra".

„Antygona”
Akcja dramatu Sofoklesa nawiązuje do mitu tebańskiego o rodzie Labdakidów. Po śmierci Edypa rozgorzała walka o tron pomiędzy braćmi Eteoklesem i Polinejkesem. Etokles nie dotrzymał umowy i po roku sprawowania rządów nie chciał ustąpić bratu tronu. Ten sprowadził obce wojska, aby odzyskać koronę. W efekcie obydwaj bracia zginęli. Władzę objął ich stryj Kreon. Uznając Polinejkesa za zdrajcę zakazał grzebania jego zwłok, jednocześnie wyprawiając Etoklesowi uroczysty pogrzeb. Akcja dramatu rozpoczyna się właśnie w tym momencie. Antygona, siostra zmarłych, przeciwstawia się rozkazowi Kr eona i grzebie zwłoki brata. Ten czyn zarysowuje w tragedii sytuację konfliktu dramatycznego.
W „Antygonie”, oboje głównych bohaterów to postacie tragiczne:
- Antygona
Wybiera pomiędzy prawem ludzkim a boskim. Prawo boskie nakazuje jej pochowanie zwłok brata bez względu na karę, jaka może ją spotkać za strony władcy. Prawo ludzkie wydane przez Kreona nie pozwala pochowania zwłok zdrajcy. Antygona podlega obu prawom. Wybór jednego powoduje kolizję drugiego. Złamanie prawa boskiego to klątwa i przekleństwo, ludzkiego - śmierć.
- Kreon
Także jest bohaterem tragicznym. Wydał rozkaz obowiązujący w kraju, ale jednocześnie złamał prawo boskie. Dlatego zginęli jego bliscy. Gdyby uniewinnił i uwolnił Antygonę, mógł stracić cały swój autorytet a to mogło doprowadzić do anarchii i zguby Teb.

Konfrontacja Antygona - Ismena
Obie siostry są zupełnie różne. Antygona jest silna i honorowa w przeciwieństwie do swej siostry. Jest odważna i energiczna. Chce uczcić śmierć brata, chowając go. Ale aby to uczynić, musiałaby złamać zakaz Kreona. Jednak Ismena jest inna. Obawia się o swoje życie i nie chce złamać zakazu króla. Boi się władcy i sprzeciwu wobec niego. Jest oportunistką. Przyjmuje postawę wygodniejszą dla siebie. Antygona płacze nad losem swoim i swoich bliskich. Godzi się na śmierć. Nie buntuje się gdyż nie chce upokorzyć się przed Kreonem. Okazałaby się wówczas słabą i przeciętną osobą.

Konfrontacja Kreon - Hajmon
Kreon jest prawowitym władcą Teb. Jgo decyzja spowodowana była chęcią udowodnienia poddanym, że potrafi być sprawiedliwy i okrutny dla wrogów. Podejrzewając iż poddani mogliby lekcewarzyć jego władzę, kazał stosować wobec nich terror, jako środek zapobiegawczy. Przykładem może być zakaz pochówku wrogów (Polinejkesa) oraz zamurowanie Antygony. Jest on rządny władzy. Chce umocnić ją i swój autorytet. Bezwzględny dla wrogów i zdrajców. Jest tyranem, którego należy słuchać i wypełniać rozkazy. Jest konsekwentny. Podczas konfrontacji z synem Hajmon pokazuje mu jego błędy i przewagę dumy nad rozsadkiem.

Hajmon pragnie zrzucić zasłonę gniewu, chce by ojciec zobaczył prawdziwy obraz sytuacji. Uważa, że Kreon jest władcą dla włąsnych korzyści. Ostrzega swojego ojca przed karą za złamanie praw boskich, które są ważniejsze od niego. Odwołuje się do jego ludzkich uczuć. Chce by spojrzał na to jak zwykły człowiek, a nie król. Wycofanie się z decyzji uczyni go władcą bardziej szanowanym, człowiekiem, a nie potworem. Mimo, że Hajmon występuje w obronie demokracji w państwie, jego ojciec go nie słucha. Kreon uważa się za nieomylnego. Nie zważa na wskazówki syna, który jest młodszy od niego. W przypływie gniewu Hajmon nazywa ojca tyranem.

Konflikt tragiczny - taki, w którym dochodzi do starcia dwóch słusznych, a jednocześnie sprzecznych względem siebie praw czy racji; zwycięstwo jednych z nich powoduje klęskę drugich równie słusznych (jest ot więc konflikt nie do rozwiązania i taki właśnie stanowi oś rozwoju akcji wszystkich antycznych tragedii).

„Antygona” jak utwór o państwie i władzy
Kreon reprezentując losy państwa wydał zakaz pochowania Polinejkesa. Chciał pokazać, że jest władcą bezwzględnym dla innych. Kreon występował jako władca, który chciał przestrzec innych władców przed jakąkolwiek formą przeciwstawiania się władzy. Kreon nie zmienił decyzji za namową ludu, gdyż nie chciał pokazać, że jest człowiekiem, który łatwo, za namową innych zmienia zdanie. Boi się ludu. Chce pokazać, że on jest władcą i panem. Podporządkowuje sobie całe państwo zamiast się nim opiekować. Hajman uważa natomiast, że Kreon nadużył swojej władzy, oraz że wycofanie się z tej decyzji mogłoby podnieść autorytet władzy.

5. Liryka antyczna

Horacy
Horacy to liryk rzymski, pisał carmina - pieśni (ody), satyry i listy poetyckie. Horacy jest autorem sławnych maksym określających wyznawaną przez niego filozofię życia, np. “carpe diem” - ciesz się tym, co dzień niesie. Horacy wierzył, iż jego twórczość zapewni mu nieśmiertelną sławę, dzięki pamięci potomnych: “Pomnik trwalszy stworzyłem, niźli w spiżu ryty”, “Nie wszystek umrę” (non omnis moriar)

„Exegi monumntum...”
Porównuje swój dorobek literacki do budowanych przez ludzi potężnych monumentów. Stwierdza, że jego utwory będą trwalsze od królewskich piramid ponieważ poezja jest niematerialna. „Nie wszystek umrę” - będzie żył w swoich wierszach i pamięci czytelników.

Tyrteusz
Tworzył w VII w.p.n.e. Pisał patriotyczne elegie. Od imienia poety wywodzi się termin tyrteizm. Poezja tyrtejska - patriotyczna, nawiązująca do walki. Porzucenie ziemi ojczystej uważał za rzecz niegodną. Napisał pięć ksiąg zawierających pieśni wojskowe, marszowe i elegie o charakterze politycznym. Według legendy poeta ten natchnął swoimi pieśniami Spartan do zwycięskiej walki. Napisał np.: „Rzecz to piękna”.
„Rzecz to piękna..."
Autor zachęca do walki za ojczyznę i uważa, że hańbą jest, jak ktoś ucieknie z pola walki, taki człowiek będzie biedny, bo straci swój dobytek, ale nie będzie budził współczucia, zniweczy przyszłość swojej rodziny, dzieci i nigdy nie zazna spokojnego życia. Ale jeśli ktoś umrze za ojczyznę będzie szanowany, umrze z honorem.

Safona
Tworzyła na przełomie VII i VI w.p.n.e. Była najwybitniejszą poetką starożytnej Grecji. Mieszkała na wyspie Lesbos, gdzie zajmowała się wychowaniem muzycznym skupionych wokół niej dziewcząt. Napisała dziewięć ksiąg, które obejmowały pieśni weselne, miłosne, hymny i modlitwy. Jej wiersze są pełne poetyckiego uroku i wdzięku. Sławią przyjaźń, miłość i życie, które dostarcza twórczych przeżyć i wzruszeń. Źródłem owych przeżyć jest obcowanie z poezją, bez której człowiek skazany jest na miernotę i pustkę.
„Pogarda dla nie znającej poezji"
Autorka uważa, że jak ktoś nie pisał poezji to nie wpisał się w karty historii i nikt go nie będzie wspominać, ani w ogóle znać. Autorka uważa się za lepszą, bo po niej coś zostanie, bo ona pisała poezje.

Anakreont
Tworzył utwory o tematyce miłosnej i biesiadnej. Opiewają radość życia i urok beztroskich zabaw. Bożka miłości Erosa traktuje jako dobrego kompana, którego towarzystwo się lubi, ale nie zawsze trzeba go traktować poważnie.

Symonides
W wierszach przedstawia filozofię uczącą przyjmowania życia takim jakim jest. Odradza nadmierną toskę o przyszłość, której nikt nie zna. Każdy dzień może przynieść zmiany na lepsze lub gorsze, zniweczyć wszelkie osiągnięcia i zamierzenia. Znany jest jako piewca władców, uroczystości dworskich. Autor pieśni chóralnych i epigramatów, hymnów, elegii i słynnych trenów. Napisał np.: „Los”.

6. Główne gatunki literatury starożytnej

Mit - Jest opowieścią, która wyraża i organizuje wierzenia danej społeczności, opowiada o początkach istnienia świata, powstaniu bogów, ludzi

Epopeja - Najstarszy gatunek epicki, wywodzący się z podań o legendarnych lub historycznych bohaterach; utwory cechują się dłuższą formą oraz pisane są wierszem.

Poemat heroikomiczny - Swoistego rodzaju parodia eposu rycerskiego. W antyku z tego gatunku powstała "Batrchomachia" opowiadająca o wojnie nietoperzy ze szczurami.

Elegie patriotyczne - Zagrzewały Spartan do walki. ''Rzecz to piękna"

Anakreontyk - Gatunek zainicjowany przez Anakreona(VI w. p.n.e.) -piewcę wina, kobiet i miłości. Charakterystyczny dla tej poezji jest topos miłości objawiający się w walce z Erosem bądź postacą Erosa rzucającego piłką w przyszłego amanta). "Słodki bój"

Epigramat - Krótki utwór wierszowany o wyrazistej poincie. Pierwotnie nazwą tą określano krótkie napisy nagrobkowe.

Bukoliki (sielanki konwencjonalne) - Są to utwory przedstawiające tzw. ''topos Arkadji''- idealny świat prostych ludzi (posiadających nieprzeciętną mądrość) oparty na naturze.
Wirgiliusz (Publis Vergilius Maro 70- 19 p.n.e.)

Oda (pieśni) - Pieśni o charakterze podniosłym, których głównymi motywami są:
- exegi monumentum- pomnik poetyckiej chwały,
- non omnis moriar- nie wszystek umrę,
- carpe diem- chwytaj chwilę.

Listy - Wyrażały poglądy na temat poezji i sztuki. Poezja winna być uporządkowanym dziełem człowieka przedstawiającym świat realny. Arystoteles wprowadził pojęcie decorum oznaczające, iż język oraz gatunek powinien być dobrany do tematu utworu.

Satyry - Utwory ośmieszające wady i postawy poprzez deformację, ironię i sarkazm.

Poezja tyrtejska - wzywająca do aktywnej walki w obronie zagrożonej wolności kraju (poezja tyrtejska pojawiła się w literaturze polskiej zwłaszcza w momentach zagrożenia wolności kraju)