"Początek" Andrzeja Szczypiorskiego - książką o Polsce i Polakach.

Trzeba przyznać, że "Początek" Andrzeja Szczypiorskiego to powieść bogata treściowo, podejmująca różnorodne tematy istotne w życiu człowieka. W tym tkwi jej wartość, dzięki swojej uniwersalnej i bogatej tematyce, zyskała popularność i uznanie na świecie, nie tylko w Polsce. Powieść podejmuje wiele zagadnień problemowych. Wśród głównych wątków podejmowanych przez Andrzeja Szczypiorskiego możemy wymienić szereg uniwersalnych i chętnie podejmowanych przez pisarzy tematów. "Początek" to powieść o:
- walce dobra ze złem,
- Bogu i tolerancji,
- miłości i dorastaniu,
- totalitaryzmie,
- o losach Żydów w czasie II wojny światowej,
- postawie Polaków wobec holokaustu.

W rozbudowanej problematyce powieści pisarz podejmuje między innymi temat Polski i Polaków. Autor porusza bardzo drażliwą, często sporną i dyskutowaną, kwestię postawy Polaków wobec tragedii Żydowskiej. Wydaje się, że Szczypiorski podjął ten temat bardzo obiektywnie, jego powieść jest wyważonym głosem w tej sprawie. Ukazuje on bowiem akty bohaterstwa w ratowaniu Żydów, przykłady pomocy efektywnej, za którą przecież groziła śmierć. Uratowanie Irmy i Joasi, pomoc Henrykowi można do takich aktów zaliczyć.

Lecz Szczypiorski nie gloryfikuje społeczeństwa polskiego. Ukazuje typy w rodzaju Pięknego Lola, który zbija majątek na nieszczęściu Żydów, ukazuje strach i niechęć warszawiaków na widok Żyda, karuzelę koło murów getta. Po prostu ukazuje sylwetki szlachetne i bohaterskie obok podłych i niskich - przez co zyskuje wspomniany obiektywizm. Z zestawienia postaw prezentowanych w powieści wynika, że jednostki szlachetne i podłe są w każdym narodzie i tego rodzaju podział ludzi mija się z celem, bowiem winni gremialnie wydać walkę złu, nie bacząc na przynależność rasową, narodowościową, etniczną.

Andrzej Szczypiorski podejmuje jednak temat Polski szerzej niż w samej kwestii stosunku do sprawy żydowskiej. Autor zamieścił w utworze elementy starej dyskusji o Polakach, o definicji polskości, o tym, jakim krajem jest Polska. Podaje skrajne oceny, lecz tak typowe - od świętości, miłości, poczucia wyższości i dumy z Polski jako ojczyzny po wytknięcie egoizmu, snobizmu, pychy, bałaganiarstwa. Polska jako centrum świata i jako piekielny grajdołek. W rezultacie jej portret zawarty w utworze zdradza złożoność problemu, trudności w jednoznacznym określeniu Polski i Polaków.