Unia Europejska - ogólne informacje

Unia Europejska, European Union, UE, związek 15 państw europejskich, utworzony na mocy traktatu z Maastricht przez państwa-członków Wspólnot Europejskich (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej), czyli Belgię, Danię, Francję, Grecję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Niemcy, Portugalię, Włochy i Wielką Brytanię (1 stycznia 1995 członkami UE zostały: Austria, Finlandia i Szwecja).
Celem UE jest stworzenie unii gospodarczej, monetarnej i politycznej oraz wprowadzenie wspólnego obywatelstwa (nie zastępującego obywatelstwa państw-członków). Najważniejszymi organami UE są: Rada Europejska, Rada UE (dawniej Rada Ministrów), Komisja Europejska (dawniej Komisja Wspólnot), Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Rewidentów i Księgowych.
30 III 1998 w Brukseli zapoczątkowano oficjalnie proces poszerzania Unii Europejskiej o 11 państw stowarzyszonych z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej. Polska należy do czołówki krajów objętych tą procedurą, która przewiduje m.in. przegląd systemu prawnego pod kątem jego zgodności z prawodawstwem Unii. Planuje się, że w latach 2001-2003 nastąpi ratyfikacja przystąpienia Polski do zjednoczonej Europy.
30 VI 1998 szefowie 15 krajów Unii Europejskiej zainaugurowali działalność Europejskiego Banku Centralnego, który od 1 stycznia 1999 zarządza europejską walutą - euro. Dyrektorem banku został W. Duinsberg.
Unia Europejska jest nowym typem związku między państwami
Do najważniejszych celów Unii należą:
- zapewnienie bezpieczeństwa
- zapewnienie postępu gospodarczego i społecznego
- ochrona wolności, praw i interesów obywateli
Unia Europejska respektuje tożsamość narodową państw członkowskich, ich historie, tradycje i kulturę.
Instytucje Unii Europejskiej
Rada Europejska - Powołana w 1974 roku, w jej skład wchodzą szefowie rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Rada zbiera się co najmniej dwa razy w roku, pod przewodnictwem Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa pól roku i zmienia się rotacyjnie
Rada Unii Europejskiej - Rada Unii Europejskiej stanowi prawo w Unii. W jej skład wchodzą ministrowie różnych resortów
Komisja Europejska - Do jej głównych zadań należy kontrola stosowania prawa wspólnotowego (europejskiego) oraz realizacja postanowień zawartych w traktatach i aktach prawnych. Obecnie Komisja liczy 20 komisarzy wybieranych na 5 lat
Parlament Europejski - Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europ, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma tez uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, oraz przyjmowania nowych członków. Kontroluje prace Komisji Europejskiej. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich i obecnie liczy 626 deputowanych.
Trybunał Sprawiedliwości - zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisja E. i państwami. Trybunał składa się z 15 sędziów.
Trybunał Obrachunkowy - sprawuje kontrole nad dochodami i wydatkami Wspólnot oraz bada czy finansami wspólnotowymi zarządzano właściwie i zgodnie z prawem. W jego skład wchodzi 15 członków (rewidentów).
Swobody w Unii Europejskiej
• przepływ towarów - opiera się na dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów, zniesieniu kontroli granicznych
• przepływ usług - liberalizacja usług finansowych, otwarcie rynku usług transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacja metod kontroli banków i ubezpieczeń
• przepływu kapitału - opiera się m.in. na dążeniu do wspólnego rynku usług finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartościowymi
• przepływu osób - to prawo do pracy, osiedlania się i korzystania ze wszystkich dóbr socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej Unii Europejskiej, bez względu na obywatelstwo
Mini kalendarium Unii Europejskiej
1951 - Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali między Belgią, Francją, Holandią, Niemcami, Luksemburgiem i Włochami.
1957 - Podpisanie tzw. Traktatów Rzymskich - utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu.
1965 - Połączenie organów wykonawczych EWWiS, EWG i Euratomu.
1973 - Pierwsze rozszerzenie: do Wspólnoty Europejskiej wstępują Dania, Irlandia i Wielka Brytania. 1979 - Pierwsze powszechne i bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego.
1981 - Drugie rozszerzenie: 10. członkiem WE zostaje Grecja.
1986 - Trzecie rozszerzenie: Do WE dołączają Hiszpania i Portugalia.
1987 - Wejście w życie Jednolitego Aktu Europejskiego.
1992 - Podpisanie w Maastricht (Holandia) Traktatu o Unii Europejskiej
1993 - Wejście w życie traktatu z Maastricht
1995 - Czwarty etap rozszerzenia: Austria, Finlandia i Szwecja zostają kolejnymi członkami.
1999 - Wejście w życie wspólnej waluty euro (na razie w rozliczeniach bezgotówkowych).
2002 - Nowe banknoty i monety zastąpią dotychczasowe waluty.
Instytucje podstawowe
• Komisja Europejska
• Rada Europejska
• Rada Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
• Trybunał Sprawiedliwości
Komisja Europejska
Komisja jest organem wykonawczym Unii Europejskiej. Proponuje wspólną politykę i zarządza działalnością Unii. (Decyzje podejmują państwa członkowskie na forum Rady; współdecyduje też Parlament Europejski).
Składa się z 20 członków.
Większość komisarzy to politycy z partii rządzących i opozycyjnych w 15 państwach członkowskich. (Jedynie w przypadku Niemiec komisarze wywodzą się tylko z koalicji rządzącej). W Komisji zasiadają byli deputowani Parlamentu Europejskiego, byli ministrowie.
Kandydatury przyszłych komisarzy przedkładają rządy państw członkowskich. Komisarze są niezależni, reprezentują interesy Unii.
Każde państwo UE ma swojego komisarza. Największe państwa UE: Włochy, Francja, W. Brytania, Niemcy i Hiszpania mają po dwóch.
Przewodniczący Komisji (obecnie Włoch - Romano Prodi ) wybierany jest przez przywódców Piętnastki, a następnie zatwierdzany po konsultacjach z Parlamentem Europejskim, który też zatwierdza całą Komisję po jej ukonstytuowaniu się.
Kadencja Komisji trwa 5 lat (tak jak Parlamentu Europejskiego). Obecna Komisja Romano Prodiego, zatwierdzona 15 września 1999 roku, do końca roku 1999 funkcjonowała jako kontynuatorka poprzedniej, która podała się do dymisji.
Właściwa kadencja Komisji rozpoczęła się w styczniu 2000 roku.
Jej zadania: - proponuje akty ustawodawcze - propozycje przedstawia Radzie Ministrów i Parlamentowi Europejskiemu
- wydaje samodzielne akty prawne (po zasięgnięciu opinii przez komitety doradcze bądź zarządzające, kontrolowane przez państwa członkowskie) - mogą być anulowane przez Radę Ministrów
- czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom członkowskim lub firmom; nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne)
- wciela w życie politykę Unii (realizuje postanowienia Rady Ministrów)
- zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi
Na czele Komisji stoi przewodniczący i dwóch wiceprzewodniczących. Kierują oni pracą komisarzy. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za jeden lub kilka obszarów polityki, np. rolnictwo, handel, sprawy wewnętrzne.
Komisarzom podlega 26 dyrekcji generalnych i kilkanaście służb, zajmujących się rozmaitymi dziedzinami. Na czele dyrekcji stoi dyrektor generalny (odpowiednik najwyższego szczeblem urzędnika służby cywilnej w ministerstwie).
W Komisji Romano Prodiego dyrekcje otrzymały nazwy, przedtem były oznaczone numerami. Każdy komisarz ma własny gabinet polityczny, a w nim 6 doradców. Pracę Komisji koordynuje Sekretariat Generalny.
Komisja jest największą instytucją europejską. Pracuje w niej 16 tys. ludzi, czyli połowa zatrudnionych w instytucjach europejskich.
Jedna piąta personelu zajmuje się tłumaczeniami na 11 języków, obowiązujących w Unii. Większość spraw załatwiana jest w Komisji po francusku i angielsku.
Komisja zbiera się na posiedzeniu raz w tygodniu, w środę rano. Zatwierdza wówczas swe propozycje i finalizuje opracowanie dokumentów politycznych. Decyzje zapadają większością głosów, każdy członek ma jeden głos. Rutynowe sprawy Komisja załatwia w uproszczonej procedurze, drogą pisemną.
Odpowiada przed Parlamentem Europejskim. Ma on prawo wnioskowania o votum nieufności i może zmusić Komisję do zbiorowej rezygnacji, jeśli przegłosuje to większością 2/3 głosów. W praktyce jeszcze się to nie zdarzyło, choć w 1999 roku Parlament zdecydowaną krytyką Komisji oskarżanej o korupcję, nepotyzm i marnotrawienie publicznych środków przyczynił się do podania się przez wszystkich Komisarzy do dymisji.
Mniejsza niż wynikałoby to z powszechnej opinii. Chociaż Komisja wysuwa propozycje ustawodawcze, nie podejmuje głównych decyzji o polityce i priorytetach Unii. To należy do Rady Ministrów i Parlamentu Europejskiego.
Rada Europejska
Są to regularne (dwa razy do roku) spotkania szefów państw i rządów krajów członkowskich Wspólnoty. Rada Europejska istnieje od 1974 roku, ale jej obecność w instytucjach Wspólnoty potwierdził dopiero Jednolity Akt Europejski wyznaczając jej rolę nadrzędną wobec Rady Ministrów.
Poza głowami państw i szefami rządów w dyskusjach uczestniczy przewodniczący Komisji Europejskiej. Radzie przewodniczy szef państwa, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej.
Jej zadania: - wytycza główne kierunki polityki UE
- ustala priorytety polityki
- rozwiązuje problemy sporne, którym nie podołała Rada Ministrów
- rozstrzyga problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
Po każdym szczycie przewodniczący Rady Europejskiej składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a co roku przedkłada pisemny raport na temat postępów integracji.
Rada Unii Europejskiej
Jest to najważniejszy organ decyzyjny i prawodawczy Unii Europejskiej. Rada Ministrów nie pełni funkcji rządu. Ma funkcje zbliżone do parlamentu. Władza "wykonawcza" w tym zakresie przypada Komisji Europejskiej.
Radę Unii Europejskiej tworzą ministrowie poszczególnych resortów każdego z państw członkowskich. W jednym posiedzeniu Rady uczestniczy minister odpowiedzialny za resort, którego tematyka jest omawiana.
Rada UE może występować jako Rada Generalna (ministrowie spraw zagranicznych) lub jako Rada Specjalistyczna tzw. branżowa (ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych, itp.).
Rada Generalna zajmuje się sprawami najistotniejszymi. Koordynuje też pracę pozostałych ministrów i przygotowuje spotkania Rady Europejskiej. Za głównych przedstawicieli w Radzie UE uważani są ministrowie spraw zagranicznych.
Radzie Unii Europejskiej przewodniczą kolejno wszystkie państwa członkowskie, każde przez pół roku. Na czele Rady UE stoi minister spraw zagranicznych kraju sprawującego przewodnictwo. Od stycznia do czerwca 2000 roku - Portugalia, od lipca do grudnia roku 2000 - Francja. W pierwszej połowie roku 2001 - Szwecja, a w drugiej - Belgia. Następnie: Hiszpania, Dania, Grecja.
Rada Generalna zbiera się co miesiąc, pozostałe rady - 2-4 razy w roku. Spotkania odbywają się w Brukseli lub w Luksemburgu (w kwietniu, czerwcu i sierpniu) Sekretariat Generalny - koordynuje prace w Radzie UE i zapewnia jej funkcjonowanie. Zatrudnia 2300 urzędników w biurze sekretarza generalnego, służbie prawnej i 10 dyrekcjach generalnych.
COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z ambasadorów akredytowanych w Brukseli. Spotykają się oni co tydzień; przygotowują sesje ministerialne. Komitet nadzoruje i koordynuje prace 250 komitetów i grup roboczych, które analizują propozycje Komisji Europejskiej i sygnalizują ewentualne kwestie sporne.
Jej zadania: - tworzy prawodawstwo dla Unii (niektóre decyzje podejmuje wspólnie z Parlamentem Europejskim )
- ustala cele polityczne
- koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich
- zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE
- podejmuje decyzje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
Akty prawne przyjmowane przez samą Radę UE lub przez Radę wraz z Parlamentem Europejskim mogą mieć formę:
- rozporządzenia - są stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, bez potrzeby wpisania do ustawodawstw narodowych
- dyrektywy - zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia wyznaczonego celu, pozostawiając im prawo wyboru formy i środków realizacji
- decyzji - zobowiązują tych, do których są adresowane; mogą to być państwa, lecz także przedsiębiorstwa czy nawet osoby fizyczne
- zalecenia i opinii - nie są wiążące dla krajów członkowskich
zależności od zapisów w traktatach Rada może decydować jednomyślnie, zwykłą większością głosów (8 na 15) lub też większością kwalifikowaną. Jednomyślnie zapadają decyzje w najważniejszych sprawach, np. przyjęcia do UE nowego członka czy modyfikowania treści traktatów.
Najczęściej do podjęcia decyzji wymagana jest kwalifikowana większość głosów. Jako ogólną liczbę głosów przyjmuje się wówczas 87, a większość kwalifikowaną stanowią 62 głosy. Poszczególne państwa dysponują różną liczbą głosów: Niemcy, Francja, Włochy, W. Brytania - po 10, Hiszpania - 8, Belgia, Grecja, Holandia i Portugalia - po 5, Austria i Szwecja - po 4, Dania, Irlandia i Finlandia - po 3, Luksemburg - 2 głosy.
Skutkiem reformy instytucji europejskich w 2000 roku będzie najprawdopodobniej zmiana tego rozkładu głosów.


Parlament Europejski
Jest to największy wielonarodowy parlament na świecie. Reprezentuje 370 mln obywateli Unii. Ma funkcję ustawodawczą i kontrolną wobec władzy wykonawczej. Jego uprawnienia są stopniowo powiększane; najpierw jego rolę wzmocnił Jednolity Akt Europejski , następnie Traktat z Maastricht i Traktat Amsterdamski .
Comiesięczne sesje plenarne odbywają się w Strasburgu, dodatkowe sesje i spotkania Komisji - w Brukseli. Sekretariat Generalny mieści się w Luksemburgu.
Parlament wypowiada się na temat programu Komisji, której członkowie regularnie pojawiają się w Parlamencie. Przewodniczący Komisji jest wybierany po konsultacji z parlamentem. Po przesłuchaniach kandydatów Parlament może przyjąć lub odrzucić komisarzy, których proponuje Przewodniczący (jedynie en gros - nie ma bowiem uprawnień do decydowania o poszczególnych komisarzach). Może też odwołać Komisję, uchwalając wotum nieufności większością dwóch trzecich głosów.
Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Przewodniczący i wiceprzewodniczący są wybierani na połowę kadencji Parlamentu, czyli na 2,5 roku.
Przewodniczącą Parlamentu jest Francuzka Nicole Fontaine
Przewodniczący Rady UE na początku kadencji przedstawia Parlamentowi swój program, a na koniec - sprawozdanie. Przedkłada raport o wynikach każdego spotkania Rady Europejskiej. Ministrowie uczestniczą w ważnych debatach, poddają się przesłuchaniom i odpowiadają na interpelacje poselskie.
W ramach Parlamentu od 1987 roku działa Komitet ds. Petycji, badający zasadność skarg, kierowanych do parlamentu przez osoby prawne i fizyczne. Powołuje rzecznika praw obywatelskich, który przyjmuje skargi na działalność instytucji unijnych (z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości). Może powołać komisję śledczą do badania nadużyć przeciw prawu obowiązującemu we Wspólnocie.
Parlament Europejski składa się z 626 deputowanych. Co trzecia z nich to kobieta.
Podział miejsc jest proporcjonalny do liczby ludności.
W jego skład wchodzą przedstawiciele wielu różnych partii, zrzeszonych w siedmiu większych frakcjach politycznych.
Członkowie pracują w 19 komisjach parlamentarnych
- spraw zagranicznych i bezpieczeństwa
- rolnictwa, rybołówstwa i rozwoju wsi
- budżetowej
- gospodarki, waluty i polityki przemysłowej
- energii, badań naukowych i technologii
- stosunków gospodarczych z zagranicą
- prawa i praw obywatelskich
- spraw socjalnych, zatrudnienia, środowiska pracy
- polityki regionalnej, zagospodarowania przestrzennego i stosunków z korporacjami regionalnymi i lokalnymi
- transportu i ruchu turystycznego
- problemów ekologicznych, ochrony zdrowia ludności i ochrony konsumentów
- młodzieży, kultury, oświaty i środków masowego przekazu
- rozwoju i współpracy
- swobód obywatelskich i spraw wewnętrznych
- kontroli budżetu
- instytucjonalnej
- regulaminowej, kontroli wyborów i zagadnień immunitetu
- praw kobiet
- petycji
DROGA POLSKI
DO UNII EUROPEJSKIEJ
MINI KALENDARIUM
2002 - - 13 grudnia 2002 roku Polska zakończyła negocjacje z Unią Europejską
2001 - - Polska do Unii wstępuje w roku 2004
1998 - - Rozpoczęcie negocjacji o warunkach wstąpienia Polski do Unii Europejskiej
1994 - - 8 kwietnia Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej
1991 - - 16 grudnia podpisano Układ Europejski - umowę o stowarzyszeniu Polski w UE
Korzyści polityczne i społeczne
Polska będzie uczęszczać we wszystkich decyzjach UE, współtworząc unijna politykę wobec innych krajów, współdecydować o ważnych kwestiach międzynarodowych, m.in. o interwencjach wojskowych Wspólnoty. Będziemy mogli łatwiej i skuteczniej realizować interesy narodowe oraz w pełni kształtować życie polityczne naszego kraju.
Członkostwo Polski w UE stanowić będzie dodatkową, obok członkostwa w NATO gwarancję bezpieczeństwa i utrwalenia w naszym kraju systemu demokratycznego. Nastąpi to poprzez konsolidację wartości, które łączą Polskę z krajami zachodniej Europy - takimi jak zasada państwa prawa, poszanowania praw człowieka i praw mniejszości oraz zasady gospodarki rynkowej.
Polacy staną się pełnoprawnymi obywatelami Wspólnoty. Będziemy mogli posługiwać się europejskim paszportem, głosować i być wybieranymi do europejskich instytucji, mieszkać i kupować nieruchomości w krajach UE. Rozpoczynając pracę w jednym z krajów członkowskich będziemy mieli dostęp do wszelkich uprawnień socjalnych przewidzianych dla jego obywateli, takich jak ubezpieczenia, prawo do emerytury, ochrony socjalnej i prawnej.
Korzyści gospodarcze
Będziemy korzystać ze swobody podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, świadczenia usług i wykonywania zawodu we wszystkich krajach członkowskich. Znikną obecne ograniczenia dotyczące podejmowania pracy lub otwierania własnej firmy w UE. Te same zasady będą dotyczyć obywateli innych państw członkowskich na terenie Polski.
Jednolity Rynek Unii Europejskiej, liczący prawie 400 milionów konsumentów, zostanie w pełni otwarty dla polskich towarów. Będzie to oznaczało zniesienie wszelkich ograniczeń w kontaktach handlowych Polski z UE, takich jak kontrole graniczne, bariery celne Polski i innych krajów UE wobec państw trzecich.
W Polsce zostanie wprowadzony system kontroli jakości towarów zgodny ze standardami UE. Oznacza to, że bezpieczeństwo i prawa polskich konsumentów będą lepiej chronione. Będziemy mieli takie same możliwości dochodzenia roszczeń, jak kupujący w innych krajach UE. Oznacza to łatwiejszy, szybszy i skuteczniejszy sposób egzekwowania naszych praw. Organizacje konsumenckie będą miały więcej uprawnień, mogąc również skuteczniej walczyć z zachowaniami monopolistycznymi producentów.