Udział Sił Zbrojnych w budowaniu bezpieczeństwa wewnętrznego

1. Udział Sił Zbrojnych w budowaniu bezpieczeństwa wewnętrznego
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, jej odziały i pododdziały, to najsprawniej zorganizowane podmioty, będące w pełni przygotowane do skutecznego (zdolność do realizowania powierzonych im zadań we właściwym czasie i miejscu) i sprawnego (gotowość i zdolność do szybkiego reagowania) działania w czasie pokoju, kryzysu i wojny .
Artykuł 26. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w sposób ogólny, określa naturę Sił Zbrojnych:
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.
Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej
i demokratycznej kontroli .

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym reguluje, iż w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej, wobec której użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub niewystarczające, Minister Obrony Narodowej na wniosek wojewody, może przekazać mu do dyspozycji pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zadaniami, do których skierowane są w owych sytuacjach Siły Zbrojne, są:
1) współudział w monitorowaniu zagrożeń;
2) wykonywanie zadań związanych z oceną skutków zjawisk zaistniałych na obszarze występowania zagrożeń;
3) wykonywanie zadań poszukiwawczo-ratowniczych;
4) ewakuowanie poszkodowanej ludności i mienia;
5) wykonywanie zadań mających na celu przygotowanie warunków do czasowego przebywania ewakuowanej ludności w wyznaczonych miejscach;
6) współudział w ochronie mienia pozostawionego na obszarze występowania zagrożeń;
7) izolowanie obszaru występowania zagrożeń lub miejsca prowadzenia akcji ratowniczej;
8) wykonywanie prac zabezpieczających, ratowniczych i ewakuacyjnych przy zagrożonych obiektach budowlanych i zabytkach;
9) prowadzenie prac wymagających użycia specjalistycznego sprzętu technicznego lub materiałów wybuchowych będących w zasobach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
10) usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich unieszkodliwianie, z wykorzystaniem sił i środków będących na wyposażeniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
11) likwidowanie skażeń chemicznych oraz skażeń i zakażeń biologicznych;
12) usuwanie skażeń promieniotwórczych;
13) wykonywanie zadań związanych z naprawą i odbudową infrastruktury technicznej;
14) współudział w zapewnieniu przejezdności szlaków komunikacyjnych;
15)udzielanie pomocy medycznej i wykonywanie zadań sanitarno-higienicznych
i przeciwepidemicznych ;
Dowództwo Sił Zbrojnych określone jest zasadami regulaminów wojskowych
i procedur, które obowiązują w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie zaznaczono również, iż użycie Sił Zbrojnych nie może zaszkodzić czy uniemożliwić ich zdolności do realizacji zadań przypisanych im i wynikających z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jak również ratyfikowanych umów międzynarodowych .
Organy władzy terenowej mają obowiązek koordynować udział Sił Zbrojnych
w realizacji zadań kryzysowych. Owa koordynacja opiera się na sprawnym włączeniu oddziałów Sił Zbrojnych do realizowania zadań przy uwzględnieniu czasu i miejsca ich użycie, jak również sposobu współpracy z innymi podmiotami. Organy terenowej władzy przekazują zadania dla oddziałów wyłącznie dowódcom w kompetencjach, których leży decydowanie o sposobie wykorzystania wojska w danej sytuacji kryzysowej . Wdrożone regulacje prawne pozwalają w pełni wykorzystywać potencjał SZ RP w sytuacjach kryzysowych; dzięki nim możliwe jest sprawne wydzielanie i wypożyczanie specjalistycznego sprzętu oraz szkolenie jednostek wojskowych .
Siły Zbrojne, jako podstawowy element obronności państwa, realizują swoje zadania poprzez odstraszanie, wymuszanie i utrzymywanie pokoju lub w razie konieczności poprzez prowadzenie walki zbrojnej. Stanowią również określony, przez odrębne porozumienie, potencjał do zintegrowanej struktury wojskowej NATO, jak również, zgodnie z deklaracjami politycznymi państwa, mają uczestniczyć w operacjach kryzysowych Unii Europejskiej .
Siły Zbrojne RP stanowią niezwykle istotny aspekt Systemu Kierowania Reagowaniem Kryzysowym resortu Obrony Narodowej, jako element reagowania na różnego rodzaju sytuacje kryzysowe. W skład Systemu Kierowania Reagowaniem Kryzysowym resortu ON wchodzą Zespół Kierownictwa MON, Sztab Kryzysowy MON, grupy reagowania kryzysowego dowództw rodzajów sił zbrojnych, Komendy Głównej Żandarmerii Wojskowej i Inspektoratu Wojskowych Służb Informacyjnych, grupy operacyjne dowództw okręgów wojskowych, Dowództwa Garnizonu Warszawa, korpusów, dowództw, związków taktycznych oraz wojewódzkich sztabów wojskowych. SKRK ON odpowiedzialny jest za monitorowanie zagrożeń i ich ocenę, przygotowywanie decyzyjnych dokumentów, przekazywanie zadań ich wykonawcom, koordynacje działania komórek resortu ON, wykonywanie sprawozdań dotyczących rozwoju sytuacji, tworzenie materiałów informacyjnych, bieżące informowanie na temat gotowości sił, opracowywanie propozycji rozwiązań sytuacji kryzysowych, jak również współpracowanie z instytucjami i centrami kryzysowymi .
Wojsko Lądowe
Wojsko Lądowe jest podstawą Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i realizuje zadania obrony granic lądowych kraju. Do WLąd należą: Wojska Pancerne
i Zmechanizowane, które maja odpierać uderzenia zgrupowań pancerno – zmechanizowanych, Wojska Aeromobilne, wspierających naziemnie operacje lądowe
i morskie, Wojska Rakietowe i Artylerii, będące podstawowym rodzajem wojsk, zapewniające wsparcie walczącym wojskom i wsparcie ogniowe wojska, Wojska Łączności
i Informatyki, w kompetencjach których leży zapewnienie dowodzenia wojskami lądowymi
w czasie pokoju, kryzysu oraz wojny, ponadto Wojska Obrony Przeciwlotniczej, osłaniające wojska i obiekty przed uderzeniem z napadu powietrznego, Wojska Chemiczne, których zadaniem jest pełnienie obrony przed bronią masowego rażenia, Wojska Inżynieryjne, pełniące funkcję humanitarną i bojową poprzez wsparcie inżynieryjne oraz Wojska Rozpoznania i Walki Elektronicznej, które realizują zadania poprzez rozpoznanie wojskowe, walkę elektroniczną i zabezpieczenia geograficzne .
Obraz nr 1. Orzeł Wojsk Lądowych

Źródło: http://g.infor.pl/obrazki/dzu/1993/034/dzu.1993.034.000.0154.001.gif
System Kierowania Reagowaniem Kryzysowym Wojsk Lądowych jest integralnym elementem Systemu Kierowania Reagowaniem Kryzysowym resortu ON. Składa się on z grupy reagowania kryzysowego dowództwa Wojska Lądowego oraz grup operacyjnych dowództw: okręgów wojskowych, korpusów, związków taktycznych i wojewódzkich sztabów wojskowych. Są to organy wykonawcze właściwych dowódców Wojsk Lądowych, których zadaniem jest między innymi ocena zagrożeń, przygotowywanie rozwiązań sytuacji kryzysowych, jak również koordynowanie działań elementów podległych w sytuacjach kryzysowych. Bazę systemu reagowania kryzysowego siłami Wojsk Lądowych pełni struktura dowodzenia, a podstawowy, nakazowy i alarmowy sposób aktywacji sił i środków jest na chwilę obecną określany jako wystarczający i satysfakcjonujący, ponieważ pozwala przystąpić do realizacji zadań z zakresu reagowania kryzysowego. Problematyka reagowania kryzysowego WLąd jest określana natomiast poprzez rozkazy dowódcy Wojsk Lądowych, regulaminy, instrukcje funkcjonowania grupy reagowania kryzysowego dowództwa WLąd. Są one opracowywane na podstawie decyzji ministra obrony narodowej oraz rozkazów szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego .
Poszczególne oddziały i pododdziały Wojsk Lądowych realizują niezwykle ważne
i kluczowe zadania reagowania kryzysowego, wspierając cywilne siły i środki prowadzące działania ratownicze lub prewencyjne. Pododdziały wojsk inżynieryjnych oraz pododdziały logistyczne biorą udział w dostawach zaopatrzenia wody dla ludności poszkodowanej, pion materiałowy logistyki, a dokładnie służba żywnościowa, udziela wsparcia siłom cywilnym podczas dostaw żywności. Podczas organizacji usług transportowych na rzecz ludności poszkodowanej pomocy udzielać mogą wszystkie jednostki wojskowe, które dysponują odpowiednią liczbą pojazdów samochodowych, natomiast podczas organizacji ratownictwa medycznego wydziela się żołnierzy ratowników (są to żołnierze posiadający stanowisko sanitariusza) ora ratowników medycznych, którymi są wszyscy podoficerowie wojskowej służby zdrowia; uprawnienia ratownika posiada wielu żołnierzy, a w szczególności żołnierzy wojsk inżynieryjnych i wojsk chemicznych. Pododdziały i oddziały wojskowej służby zdrowia pełnią podstawową pomoc podczas organizacji i realizacji przedsięwzięć leczniczo – ewakuacyjnych w sytuacjach kryzysowych, a pododdziały wojsk chemicznych podczas realizacji i organizacji przedsięwzięć przeciwepidemicznych .
Siły Powietrzne
Siły Lotnicze składają się z Wojsk Lotniczych,Wojsk Obrony Przeciwlotniczej oraz Wojsk Radiotechnicznych. Do głównych zadań jednostek lotniczych należą obrona polskiej przestrzeni powietrznej, niszczenie celów powietrznych, naziemnych i nawodnych, jak również prowadzenie rozpoznania oraz transportu ludzi i sprzętu ; zadaniami Wojsk Obrony Przeciwlotniczej jest zwalczanie środków napadu powietrznego, przeciwnika, w tym osłona obiektów i centrów administracyjno – gospodarczych Polski, a także potencjału bojowego kraju , natomiast Wojska Radiotechniczne odpowiadają za permanentne rozpoznawanie radiolokacyjne i radiolokacyjne zabezpieczenie działań Sił Powietrznych .
Obraz nr 2. Orzeł Sił Powietrznych

Źródło:http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/POL_Wojska_Lotnicze.svg/150px-POL_Wojska_Lotnicze.svg.png
Reagowanie kryzysowe, w którym biorą udział Siły Powietrzne, określane jest poprzez regulaminy i instrukcje funkcjonowania grupy reagowania kryzysowego Sił Powietrznych
i grup operacyjnych, jak również Plan użycia oddziałów i pododdziałów Sił Powietrznych w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych. Najistotniejszym jest jednakże fakt, iż uczestniczą one w Systemie Kierowania Kryzysowego resortu ON na podstawie rozkazów dowódcy Sił Powietrznych. Do zespołu SKRK resortu ON z Sił Powietrznych w skład wchodzą oficerowie łącznikowi SP delegowani do zespołu operacyjnego Sztabu Kryzysowego MON, grupa reagowania kryzysowego Sił Powietrznych, grupy operacyjne oraz zespoły operacyjne wydzielonych jednostek .
Strukturę organizacyjna Sił Powietrznych tworzą Sztab i Pion Szkolenia. W skład Sztabu wchodzą Zarząd Zasobów Osobowych, którego zadaniem jest realizowanie polityki kadrowej oraz przedsięwzięć w zakresie potrzeb kadrowych, jak również koordynowanie całości kwestii pokojowego i mobilizacyjnego uzupełniania, Zarząd Rozpoznawania i Walki Elektronicznej, w którego kompetencjach leży planowanie i organizacja Systemu Rozpoznawania i WE, realizacja zabezpieczeń topograficznych jednostek, szkolenie specjalistów i prognozowanie rozwoju sytuacji militarnej, Zarząd Operacji Powietrznych, odpowiedzialny za wypracowywanie zasad utrzymania stałej gotowości bojowej, Zarząd Planowania Logistycznego, który ma za zadanie kierować planem zabezpieczania logistycznego mobilizacyjnego i operacyjnego, Zarząd Planowania Rozwoju Sił Powietrznych, który oparty jest o współpracę z NATO oraz Zarząd Dowodzenia i Łączności, który opiera się na tworzeniu i kontrolowaniu rozwoju systemów dowodzenia, systemów informatycznych i systemów łączności .
W przypadku wprowadzenia stanu gotowości kryzysowej Grupa Reagowania Kryzysowego Sił Powietrznych realizuje powierzone jej zadania, które obejmują:
- realizację przedsięwzięć i wymagań wynikających z uruchomienia GRK SP, grup operacyjnych i zespołów operacyjnych w ramach SKRK resortu ON;
-koordynację udziału wydzielonych sił środków Sił Powietrznych przewidzianych do udziału w operacjach kryzysowych;
- ciągłe monitorowanie i bieżącą analizę sytuacji powietrznej w zagrożonym rejonie oraz przekazywanie informacji o wszystkich zagrożeniach do Sztabu Kryzysowego MON;
- opracowanie dokumentów decyzyjno – wykonawczych oraz meldunków sytuacyjnych o rozwoju sytuacji kryzysowych i działalności GRK SP, grup i zespołów Sił Powietrznych w operacjach kryzysowych;
- prowadzenie ocen sytuacyjnych w rejonach kryzysowych oraz niezbędnych kalkulacji związanych z przygotowaniem i udziałem wydzielonych sił i środków Sił Powietrznych w operacjach kryzysowych;
- współpracę z organami (instytucjami) pozamilitarnymi zaangażowanymi w rozwiązywanie sytuacji kryzysowych;
- kierowanie w początkowej fazie procesem osiągania wyższych stanów gotowości bojowej (WSGB) i mobilizacyjnego rozwinięcia Sił Powietrznych (wynika to z usytuowania zespołu kierowania mobilizacją SP w strukturze GRK);
- szkolenie osób funkcyjnych oraz realizację innych przedsięwzięć wynikających z aktualnej sytuacji kryzysowej .
Grupa Reagowanie Kryzysowego Sił Powietrznych składa się z wydzielonego stanu osobowego dowództwa Sił Powietrznych, Centrum Operacji Powietrznych, która odpowiedzialna jest za łączność z instytucjami uczestniczącymi w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych, jak również elektroniczne opracowywanie i przekazywanie dokumentacji, Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego SZ PR oraz Centrum Meteorologii Sił Powietrznych .
Marynarka Wojenna
Marynarka wojenna, jako jedna z Sił Zbrojnych, realizuje zadania i kompetencje obrony interesów państwa na obszarach morskich, tj. morskiej obrony obszarów wybrzeża oraz współdzielonej lądowej obrony obszarów wybrzeża.
Obraz nr 3. Orzeł Marynarki Wojennej

Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/POL_Marynarka_Wojenna.svg/567px-POL_Marynarka_Wojenna.svg.png
Strukturę MW tworzą: Centrum Operacji Morskich – Dowództwo Komponentu Morskiego, w którego kompetencjach, jako jednostki dowodzenia taktycznego, leży szeroko rozumiane zarządzania jednostkami Marynarki Wojennej, wykonującymi zadania na morzu, w powietrzu i na lądzie, następnie 3 Flotylla Okrętów w Gdyni im. Komandora Bolesława Romanowskiego (uderzeniowy związek taktyczny MW), 8 Flotylla Obrony Wybrzeża (związek taktyczny), Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej (związek taktyczny),Odział Zabezpieczenia Marynarki Wojennej (jednostka zabezpieczenia bojowego), Centrum Wsparcia Telefonicznego i Dowodzenia Marynarki Wojennej (zarządzania zasobami teletransmisyjnymi i zapewnienie ciągłości obserwacji technicznej wybrzeża), Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej (jednostka zabezpieczająca), Dywizjonu Zabezpieczenia Hydrograficznego Marynarki Wojennej . Zadania MW w układzie sojuszniczym są natomiast realizowane poprzez monitorowanie sytuacji morskiej w strefie obrony samodzielnie oraz we współdziałanie z siłami morskimi państw NATO, utrzymywanie stanu bezpieczeństwa żeglugi morskiej, zapewnianie właściwego działania systemu ratownictwa morskiego w polskiej strefie odpowiedzialności SAR, zgodnie z normami międzynarodowymi i NATO, utrzymywanie permanentnej gotowości sił i środków oraz wydzielenie uzgodnionego składu sił okrętowych i lotnictwa morskiego do wielonarodowego zgrupowania morskich sił reagowania Sojuszu .
Zadania realizowane przez Marynarkę Wojenna dzielą się na operacyjne, sojusznicze
i ćwiczenia. W ramach zadań operacyjnych jednostki MW zapewniają swobodę transportu morskiego, utrzymują bezpieczeństwo żeglugi, wspierają Straż Graniczną w ochronie morskiej granicy państwa i morskich jego obszarów, ponadto realizują zadania wczesnego wykrywania zagrożenia bezpieczeństwa od strony morza, utrzymują wysoka gotowość bojową, do pozostałych zadań i kompetencji należą zachowanie panowania na morzu
w przybrzeżnej strefie obrony, zwalczanie sił przeciwnika w strefie obrony Marynarki Wojennej, odpieranie uderzeń przeciwnika z kierunku morskiego, utrzymywanie gotowości do udziału w misjach pokojowych organizacji międzynarodowych, MW bierze także udział
w ratowaniu życia w polskiej strefie ratownictwa SAR, jak również w ochronie ekologicznej polskich wód .
System Kierowania Reagowaniem Kryzysowym Marynarki Wojennej ma na celu efektywne reagowanie szczebla operacyjnego w odpowiedzi na polityczno – militarne, zewnętrzne i wewnętrzne sytuacje kryzysowe. W sytuacjach wynikających ze specjalnych potrzeb, SKRK MW stanowi bazę do rozwinięcia Wojennego Systemu Dowodzenia (podobanie, jak w przypadku SKRK resortu ON). System Kierowania reagowaniem Kryzysowym Marynarki Wojennej to nieodłączna integralna SKRK resortu ON, która wykonuje rozkazy dowódcy MW. Politykę reagowania kryzysowego w MW normują regulaminy i instrukcje funkcjonowania grupy reagowania kryzysowego Marynarki Wojennej i grupy operacyjne oraz Plan użycia oddziałów i pododdziałów marynarki Wojennej
w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych . Ponadto Centrum Operacji Morskich – Dowództwo Komponentu Morskiego wchodzi w skład szerokiego zespołu militarnego
i pozamilitarnych organów państwa w kwestiach reagowania kryzysowego. W skład SKRK MW wchodzą grupa reagowania kryzysowego Marynarki Wojennej, cztery grupy operacyjne dowództw związków taktycznych oraz oficerowie łącznikowi Marynarki Wojennej przydzielani do zespołu operacyjnego Systemu Dowodzenia .
Rola GRK MW w Systemie Kierowanie Reagowaniem Kryzysowym resortu ON polega na koordynowaniu działań wydzielonych sił i środków MW do wspierania struktur cywilnych reagujących na pojawiające się kryzysy pozamilitarne oraz polityczno – militarne. Zakres zadań Grupy Reagowania Kryzysowego MW w przypadku wprowadzenia wyższych stanów gotowości kryzysowej jest tożsamy z zadaniami realizowanymi przez GRK SP (stosownie do rodzaju sił zbrojnych